Ուրախությամբ հայտնում եմ, որ լույս է տեսել այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցք»-ի հիմնահարցի վերաբերյալ առաջին գիտական համապարփակ աշխատությունը։

Այն համահեղինակել ենք ԵՊՀ արևելագիտության ֆակուլտետի դեկան, պրոֆեսոր Ռուբեն Մելքոնյանի հետ միասին։
Աշխատանքը ներկայացնում է քաղաքական այդ նախագծի գաղափարի ծագումը, զարգացումը, իրականացման փորձերը տարբեր շրջափուլերում՝ 20-րդ դարասկզբից մինչեւ մեր օրերը, դրա տեղն ու դերը թուրք-ադրբեջանական քաղաքական-գաղափարախոսական դաշտում, ինչպես նաեւ խնդրի աշխարհաքաղաքական համատեքստը։

Գրքին հանրային շնորհանդեսը տեղի կունենա առաջիկա օրերին, ինչի մասին հավելյալ կտեղեկացնեմ (մասնակցել ցանկացողները կարող են նախապես գրանցվել այստեղ)։

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Որքան կարելի է դատել իրանական տեղեկատվական տիրույթի և պետական խոսույթից, այս պահին արդեն իսկ ձևավորվել է կոնսենսուս առ այն, որ Իսրայելն օգտագործում է Ադրբեջանի տարածքը` Իրանի վրա հարձակումներ իրականացնելու համար:

Չեմ կարծում, որ հիմա Իրանը երկրորդ ճակատ կբացի, բայց պատերազմի այս փուլի ավարտից հետո Ադրբեջանը, մեծ հավանականությամբ, կառերեսվի իրանական կոշտ արձագանքի:
Լավագույն պահն է հայ-իրանական ռազմավարական դաշինքի համար:

✊ԱՋԱԿՑԵԼ ԱԼԻՔԻՆ

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Գրում է էներգետիկային մասնագետ Վահե Դավթյանը՝ ցույց տալով, թե ոնց են հատուկ թուլացնում մեր պետության անվտանգության հիմքերը.

«Գործընթացը ՀԷՑ-ով չի սահմանափակվելու:
«Հեղաշրջման պլան» հատուկ տեղեկատվական օպերացիան շատ ավելի խորքային նպատակներ է հետապնդում, քան կարող է թվալ առաջին հայացքից:

«Պլանում» հիշատակվում են «Գազպրոմ Արմենիան» և «Հարավկովկասյան երկաթուղին»՝ որպես «կանխված հեղաշրջման» դերակատարներ:

Չեմ բացառում, որ դրանով իսկ փաստացի հող է նախապատրաստվում այդ ընկերությունների պետականացման համար:

«Հարավկովկասյանի» դեպքում դա, իհարկե, կարող է ավելի հեշտ արվել՝ հաշվի առնելով այն, որ երկաթուղային ենթակառուցվածքները պատկանում են պետությանը (շարժակազմն ամբողջությամբ ընկերությանն է):

«Գազպրոմի» դեպքում նման սցենարը կարող է հանգեցնել էներգետիկ անվտանգության լրջագույն ռիսկերի և կրկին ակտիվացնել քպ-ական խոսույթը Ադրբեջանից բնական գազի ներկրման հեռանկարի մասին:

Ստեղծված պատկերն ամբողջացնելու համար նշենք նաև, որ օրերս էլ ՀԾԿՀ-ի ներկայացուցիչը խոսել է Հայաստանում նոր ԱԷԿ-ի կառուցման հետևանքով սակագների հնարավոր բարձրացման մասին: Պետք չէ սա ընկալել զուտ որպես հերթական հայտարարություն: Սա Հայաստանում «խաղաղ ատոմի» վերաբերյալ կառավարության իրական՝ սպառողական ու հակառազմավարական մոտեցման արտացոլումն է: Ուզում են ասել՝ դեռ պետք է հասկանանք՝ մեզ ատոմակայան պետք է, թե՝ ոչ:

Այսպիսով, թիրախում են երկրի ազգային անվտանգության հենասյուներ հանդիսացող կրիտիկական ենթակառուցվածքները՝ էլցանցերը, ԱԷԿ-ը, այժմ նաև գազատրանսպորտային համակարգն ու երկաթուղին»:

Ինչպես կասեր Օստապ Բենդերը՝ «Բոլորս դեպի Թուրքիա, ընկերնե՛ր»։

✊ԱՋԱԿՑԵԼ ԱԼԻՔԻՆ

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Հրապարակված ձայնագրությունների մասով լիարժեք կիսում եմ Կարեն Վրթանեսյանի կարծիքը.

«Հերթական «սենսացիոն ձայնագրություններն» եմ լսում։
Ակնհայտ է, որ շատ տարբեր (ամենայն հավանականությամբ՝ նաև անցյալ, իսկ գուցե նաև նախանցյալ տարվա) զրույցներից մանր-մանր կտրտած և իրար կպցրած կտորներ են, որոնցից ինչ ուզեն կարող են հավաքել։

Կուզեն «հեղաշրջման փորձ» կհավաքեն, կուզեն՝ «ահաբեկչության նախապատրաստություն»։

Առավել ևս, որ ցանկացած ընդդիմադիրին պարբերաբար նաև սադրիչներ և ուղղակի ոչ ադեկվատ մարդիկ էլ են մոտենում, ու դրանց ոնց էլ ցրես, ցանկացած դեպքում «սենսացիոն բաներ» ձայնագրել կարելի է։

Ու քանի որ սա արդեն չեմ էլ հիշում, թե որ դեպքն է, որ գաղտնալսումների փրթիկները մոնտաժելով ամպագոռգոռ մեղադրանքներ են ներկայացնում, որոնք տարիների քաշքշուկների հետո հօդս են ցնդում, հիմա էլ որևէ հիմք չունեմ քննչականի հրապարակած ձայնագրություններին հավատալու։

Այս դեպքը եւս մեկ անգամ ապացուցում է, որ «ջարդենք-փշրենք-փրթենք» ասողների հետ ոչ միայն ճամփա գնալ չի կարելի, այլև զրույցել»։

«Տուշոնկա-2» գործողությունն է՝ հանրային ուշադրությունը նոր զիջումներից շեղելու ու սեփական իշխանությունը պահելու համար։

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Երկար վերլուծելու կարիք չկա։

Բավական է նայել, թե ոնց են Հայաստանի դե-ֆակտո ղեկավարները «պայքարում» մեր երկիրը գրաված, մեր հայրերին ու որդիներին գլխատած, հայ ռազմագերիներին ամեն օր խոշտանգողների դեմ, և թե ոնց են ճնշում բոլոր նրանց, ովքեր անհամաձայն են, ովքեր պայքարել, պայքարում ու պայքարելու են թշնամի Ադրբեջանի ու Թուրքիայի դեմ՝ եկեղեցի, նախագահներ, գեներալներ, հասարակ մարդիկ։ Կապ չունի ով է, կարևոր է՝ դեմ է Հայաստանի կործանմանը։
«Զարմանալիորեն», վերջիններին թշնամի են համարում նաև Թուրքիան ու Ադրբեջանը։

Նկարում պատկերված մարդիկ էսօր մեզ են պաշտպանում։
Բայց մենք դա չենք հասկանում։

Ներողություն եմ խնդրում բոլորից, ով նեղվում է սա կարդալով։ Բայց մեզ բոլորիս սպասվում է ամենավատ սցենարը։
Ամենավատ։

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Այն, որ եկեղեցու դեմ սկսած արշավանքը Թուրքիայի ու Ադրբեջանի ուղիղ պահանջն է, դա կասկածից դուրս է:
Բայց հարձակվելով ու թուլացնելով եկեղեցին` Հայաստանի դե-ֆակտո իշխանությունը լուծում է նաև հանրության շրջանում սեփական հեղինակության անկման խնդիրները (թեև էս երկու նպատակները իրար փոխլրացնում են ու փոխկապակցված են):

Այս մասին է Կարեն Տերտերյանի ստորև արված կարճ վերլուծությունը.

«Եկեղեցին քանդելու պատճառները նաև իմ մասնագիտական ոլորտի դիտանկյունից.

Տարիներ շարունակ առնչվել, իսկ վերջին տարիներին անձամբ մասնակցել եմ երիտասարդության հարցերի տարատեսակ հետազոտությունների։
Բոլոր այն դեպքերում, երբ ուսումնասիրվել է երիտասարդների վստահությունը Հայաստանում գործող պետական ինստիտուտների, սոցիալական կառույցների և քաղաքական միավորումների նկատմամբ, գրեթե միշտ ստացվել է նույն պատկերը առաջին հորիզոնականների համար։

- Ամենաշատ վստահություն տրվել է բանակին։
- Երկրորդ ամենավստահելի կառույց նշվել են կրոնական հաստատությունները (այդ թվում՝ Հայ Առաքելական Եկեղեցին)։

Կից գծապատկերը Կովկասյան բարոմետրի տվյալներն են։ Այստեղ միայն երիտասարդների կարծիքը չէ։ Մասնակիցները տարբեր տարիքային, աշխարհագրական, սոցիալական ու այլ խմբերից են։ Ինչպես տեսնում ենք, ողջ բնակչության շրջանում էլ է վստահությունը կրոնական հաստատությունների (այդ թվում՝ ՀԱԵ-ի) նկատմամբ գրեթե միշտ 75%-ից բարձր եղել։

Սա շատ լավ գիտեն նաև մեր թշնամիները։ Ու գործողությունների ցանկով տվել են ՀՀ իշխանությունը զավթածի ձեռքը։

Բանակը կարողացան կազմաքանդել։ Անցել են վարկանիշով երկրորդ հաստատությանը։
Գործող իշխանություններն՝ իրենց 6-7% վարկանիշով, չեն կարող հանդուրժել՝
- ինքնավարություն ունեցող,
- 1700 տարուց ավելի կառավարման փորձ ունեցող,
- ՀՀ-ում ու դրանից դուրս ցանցային կազմակերպվածություն ունեցող,
- նշանակալի մարդկային ու նյութական ռեսուրս ունեցող,
- հարյուր հազարավոր հետևորդներ ունեցող
- ...
բարձր վարկանիշով այլ կառույցի գոյություն, որն իրենց ազդեցության տակ չէ։

Էնպես, որ, Գարեգին Բ-ի փեշերից կախվելը, «նոր հայրապետ», «նոր վեհ» լոլոյությունները զուտ պատրվակ են։ Կաթողիկոսի գահին էսօր Խրիմյան Հայրիկը, Վազգեն Ա-ն, Հիսուս Քրիստոսն էլ լիներ, մի բան կմոգոնեին»:

***

Այս նույն ձև արեցին Արցախի հետ, նույն ձև անում են «անկլավ» կոչեցյալների հետ, նույն ձև կանեն Սյունիքի հետ:

Հետևաբար` դիմադրելը այլընտրանք չունի:

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Ուղիղ եթերով կխոսենք իրավիճակից և ելքերից:
Միացե´ք 5 րոպեից:

Եթե չեք նկատել, ապա նշեմ, որ Հայաստանում պայթեց, ցավոք, ևս մի «առասպել»՝ եկեղեցու զանգերը հնչեցնելու միջոցով լայն մասնակցային համաժողովրդական պայքար սկսելու սպասումը։

Զանգերը հնչեցին, բայց, խոշոր հաշվով, ոչ մի արտառոց բան էլ տեղի չունեցավ, իսկ մինչ այդ պայթել էին «Արցախը հանձնողը մեկ օր անգամ չի կարող իշխանություն ունենալ Հայաստանում», ցավալիորեն, կրկին «առասպելը», որին, կարծում եմ՝ չհավատացող գրեթե ոչ ոք չկար և մի քանի այլ «առասպելներ»:

Այս, ըստ իս՝ խիստ ցավալի երևույթի պատճառներն ու ակունքները հասկանալու համար դեռևս անհրաժեշտ է համակողմանի հետազոտություն և վերլուծություն, սակայն գոնե մեկ պատճառ կարծես տեսանելի է նույնիսկ անզեն աչքով, և դա վերնախավերի հիմնահարցն է։

Խոսքը գնում է՝ որպես ամբողջություն, քաղաքական, հասարակական, մտավորական զինվորական և այլ վերնախավերի կամ վերնախավ համարվողների մասին, որոնք բացառությամբ մի շարք վառ և օրինակելի անհատների՝ ցույց տվեցին, որ իրենք ուղղակի ազնվական չեն։

Սխալ չընկալվի՝ ազնվական չեն, ոչ թե ծագումով և արյամբ, որովհետև հայկական հին ազնվական տները, փաստացիորեն, ոչնչացվել էին մեր պատմության ընթացքում, այլ իրենց վարքագծով և պատվո հանգանակով։

#չՀայաստանը

🆔 @vardan_voskanyan

Ռուսաստան-Ադրբեջան և Իրան-Ադրբեջան հարաբերություններում լարվածությունը, որը նոր չէ ու որը նորից ակտիվորեն դրսևորվում է վերջին օրերին, կարելի է մեկնաբանել հետևյալ պարզ բանաձևով։

Հարավային Կովկասում 2020 թ. Արցախյան պատերազմից հետո սկսած ֆիզիկական ու ազդեցության գոտիների սահմանների վերաձևավորումը դեռ չի ավարտվել, չկա այնպիսի ուժերի դասավորվածություն, որը կապահովի երկարաժամկետ ստատուս քվո (ինչպես եղել է 1994 թ.-ին՝ մեր հաղթանակից հետո)։

Հետևաբար բոլոր կողմերը «խաղում են»՝ իրենց բաժինը պահպանելու, հնարավորության դեպքում՝ մեծացնելու համար։ Այս պահին առավել ակտիվ խաղացողը Թուրքիան է՝ Ադրբեջանի միջոցով։

Հատուկ չեմ մտնում ձերբակալությունների և այլ մանրամասների մեջ։ Մեծ պատկերում դրանք անիմաստ են։ Սակայն այս իրավիճակում կա լավ, վատ և շատ վատ նորություն։

Լավը. Թուրքիայի (ուստի նաև Ադրբեջանի) հնարավորությունները անսահմանափակ չեն՝ հաշվի առնելով բազմաթիվ հանգամանքներ (սկսած ներքին քաղաքական-տնտեսական ճգնաժամից մինչև Իրան-ՌԴ-ին դիմակայելու գործիքակազմի սահմանափակումներ)։ Սա մեզ համար խաղալու մեծ դաշտ է բացում։

Վատը. Թուրքիայի հնարավորությունները դեռ բավարար են՝ տարածաշրջանում խաղը թելադրելու, իր դիրքերն ամրապնդելու ու ազդեցության գոտին մեծացնելու համար։ Դրա առաջնային թիրախը Հայաստանն է, իսկ գլխավոր գործիքը՝ «Զանգեզուրի միջանցք» քաղաքական ծրագիրը։ Այս պահին այդ ծրագրի ենթակառուցվածքային հատվածը ամբողջ թափով կառուցվում է։ Զուգահեռ ընթանում է քաղաքական բանակցությունը (փաշինյանի վերջին այցն ու «Թուրանի» մասին խոսքերը հենց դրա մի մասն են)։

Ամենավատը. մեր երկիրը դեռևս կառավարում է կապիտուլյանտը, որը որևէ խնդիր չի տեսնում թուրքական ազդեցության՝ մեզ վրա տարածման հետ, որը մեզ համար նշանակում է ոչ թե ուղղակի կախում Թուրքիայից, այլ ինքնիշխանության տոտալ վերացում, հայկական պաշտպանական համակարգերի ոչնչացում և ի վերջո՝ Արցախի ճակատագրի կրկնություն։

Իսկ ամենատխուրն այն է, որ էս իրավիճակում ազգային, կարող կառավարությունը արդեն իսկ բազմաթիվ հաջողություններ գրանցած կլիներ ու մեր երկիրը դիրքերը ամրապնդած կլիներ շնորհիվ ճիշտ աշխատանքի։
Այդ հնարավորությունները դեռևս կան։

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Կիսվեմ քաղաքագետ Վլադիմիր Մարտիրոսյանի այս գրառմամբ, որը ներկայացնում է վերջին օրերին Հայաստանում տեղի ունեցածի ընդհանրական վերլուծությունը։

«Փաշինյանը բռնակալ չդառնալու շանս այլևս չունի: Բացի բռնություններից այլ կերպ իշխանություն պահելու բոլոր տրամաբանությունները, եղանակները և մեթոդները նա այլևս սպառել է: Եթե ամենօրյա քաղաքական ռաբիզը թողնենք մի կողմ ապա խորքային առումով պատկերը հետևյալն է:
.........................................................................
Երբ Ալիևը Բաքվում ցուցադրաբար դատում է Արցախի երեք նախագահներին, պետ. նախարարին և զինվորականներին նա անձանց չի դատում: Նա դատում է Արցախը, որպես երևույթ, նպատակ, որպես գաղափար, որը պետք է արմատախիլ արվի և դատապարտվի վերջնականորեն: Նա ցուցադրաբար դատում է հայկականության հաղթանակն ու վերելքը, նա փակում է դա ընդմիշտ, որպես հայկականության հաղթանակի և ազգային գաղափարականության կերպ ու ձգտում:

Ալիևի «հայկական ռազմավարը» նույնը անում է հենց Հայաստանում: Այդ գաղափարներն ու ձգտումները նա հողի վրա և պրակտիկորեն ճնշում և բանտարկում է ի դեմս հայկականության հենասյուների սննկացման, որոնք այդ գաղափարների կրողն են և կարող են դառնալ դրանց վերակենդանացման լոկոմոտիվները:

Բագրատ Սրբազանի,
Միքայել Սրբազանի,
Սամվել Կարապետյանի
հանրային, քաղաքական, գաղափարական դիրքավորումները օրգանապես վտանգ էին այս իշխանությանը, եթե նույնիսկ նրանք դրա մասին բարձր և ուղիղ չհայտարարեին, որովհետև պարունակում են պոտենցիալ, որը մասամբ գործի էր դրվել, գործի էր դրվում և դեռ գործի չի դրվել: Նույն օրգանական վտանգն են իրենց մեջ պարունակում իշխանության համար նաև բոլոր այն քաղաքական կուսակցությունները, խմբերը, անձիք, ովքեր գործում են այս հորիզոնականներում: Նրանց արգելելը, փակելը, օրենքից դուրս հայտարարելը ու բանտ նետելը նույնպես ժամանակի հարց է:

Առայժմ Բագրատ և Միքայել սրբազաններին, Սամվել Կարապետյանին մեղսագրվող սին երևույթները, որոնց տրվել է քրեաիրավական և դատավարական տրագիկոմեդիկ դրամատուրգիա բացառապես ծառայում է Փաշինյանի իշխանության անվտանգության մակարդակի բարձրացմանը, որն այլևս ենթադրում է յուրաքանչյուր ֆորմատի, ձևի, մտքի և հանդգնության ծայրահեղական որակում, որի մեջ կա քիչ թե շատ նույնիսկ տեսական սպառնալիք առ Փաշինյանի իշխանություն: Փաշինյանը լավ է հասկանում, որ դա արագ պետք է կանխել և արմատախիլ անել հողի վրա բռնակալական մեթոդներով ճիշտ այնպես, ինչպես Բաքվի դատավարություններում է արմատախիլ արվում ամեն Արցախյանը:

Իրական Հայաստանում նորաձև կրթվածների գաղափարական և հենասյունային առաքելությունը պետք է լինի հակասրբազանությունը և հակաազգակենտրոնությունը: Սա սիստեմատիկ հաշվետվության ֆորմատ է Ալիևի առջև առ այն, որ Բաքվի և Երևանի բանտերում համաժամանակյա իրականացվում է նույն օպերացիան՝ «Հայկականության գաղափարական վերածննդի հնարավորության սննկացում ու արգելում»: Միայն սա կերաշխավորի «իրական հայաստանում» նորաձև կրթածների իշխանության քաղաքական և ֆիզիկական անվտանգությունը:

Այդ առաքելության ճանապարհին յուրաքանչյուր հավակնություն՝ նույնիսկ օրենքի և իրավունքի տառին համապատասխանող , կստանա քրեաիրավական տրագիկոմեդիկ դրամատուրգիական որակում: Լինի դա ընտրություններ, իմպիչմենտ, հանրային լայն ընդվզում, միևնույն է, որակվելու է որպես մարտահրավեր «իրական հայաստան» կոչվածին: Այդ ամենին տրվելու է՝ կուզեք ահաբեկչության, կուզեք ռազմական հեղաշրջման, կուզեք իշխանության ուզուրպացման քրեաիրավական դրամատուրգիական որակում: Էական չէ դրան կհավատան, թե ոչ, դա արժանահավատ կլինի, թե ոչ կաչևորը տրվի քրեաիրավական դրամատուրգիա և դա ամբողջությամբ օգտագործվի որպես քարոզչական տենդ: Նույնիսկ թավշյա, ժողովրդական, ոչ բռնի որևէ գործողություն որակվելու է՝ զինված, դրսից պարտադրված, ոչ ժողովրդավարական, տեռորիստական բռնի գործողություն: Այլևս իշխանական ամեն ավտոկրատ և դեսպոտիկ մեթոդի կիրառում հիմնավորվելու է որպես «իրական հայաստան» ստեղծելու ճարահատյալ և պարտադիր մեթոդ, որ «նախկինները հետ չգան» կամ, որ «խաղաղություն լինի» երեսպաշտ մանիպուլյացիաների համար: Որպես դասական ավտորիտար իշխանություն՝ ում պետք է թշնամի և ում գոյությամբ նա կհիմնավորի իր քաղաքական գոյության անհրաժեշտությունը, նա գտել է «թշնամիներ», որոնց թիրախ դարձնելով հիմնավորում է իր իշխանության բնույթի և գոյության իմաստն ու անհրաժեշտությունը:

Երեսպաշտության բոլոր ռեկորդները հատած և հանուն ընտրազանգվածի պահպանման ամեն աբսուրդ այդ ընտրազանգվածին որպես իրականություն հրամցնող այս իշխանության համար որևէ տարբերություն՝ քաղաքական, թե բռնի մեթոդների, օրենքի և իրավունքի պահպանման, թե դրանց կոպիտ ոտնահարման առումով այլևս չկա: Այդ սահմանները լղոզվել ավիրվել ու դեֆորմացվել են նույն կերպ, ինչ կերպ Բաքվում ընթացող հայկականության դատի ընթացքում է լղոզվել, ավիրվել և դեֆորմացվել ամեն ինչ:
ՎԵՋՆԱԽԱՂԻ ՄԵՋ ԵՆՔ
ԴԻՐՔԱՎՈՐՎԵՔ»։

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Թուրքիայի խորհրդարանի «Լավ» (İYİ) կուսակցությունը առաջարկ է ներկայացրել Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովին՝ Թուրքիա-Հայաստան սահմանին գտնվող Ալիջան սահմանային անցակետը «Թալեաթ փաշա սահմանային անցակետ» վերանվանելու մասին։

«Թուրքիան այսօր» լրատվական ալիք | @turkey2day