group-telegram.com/mghlte/830
Last Update:
فلسفه علم (۳)
💠مباحثِ اساسی در فلسفهٔ علم💠
🔴روش‌شناسی
یکی از بحث‌هایِ اساسی در تحلیلِ فلسفیِ علم این است که
🔹علم از چه روشی درشناختِ جهان استفاده می‌کند؟
🔹این روش چه ارزیابیِ فلسفی‌ای دارد؟
و
مارا به چه دانشی از جهان می‌رساند؟
به مجموعهٔ این مباحث روش‌شناسی (methodology) گفته می‌شود.
🔻استقرا گرایی
معمولاً نخستین برداشتی که انسان از روشِ کسبِ دانشِ علمی و ماهیتِ آن دارد این است که
▫️دانشمندان با نگاهِ دائمی به طبیعت، مشاهداتِ خویش را بدونِ دخالتِ سلیقه و باورهایِ شخصی و خرافات یادداشت می‌نمایند.سپس دانشمندان دست به تعمیم‌هایی در آن گزاره‌ها زده و گزاره‌هایی کلی‌تر به دست می‌آورند که می‌توان قانونِ علمی نامید.◽️
این دیدگاه که احتمالاً نخستین رویکردِ بیش‌ترِ انسان‌هاست، قدیمی‌ترین دیدگاهِ فلاسفه دربارهٔ علم نیز بوده‌است.
استقراء چیست؟
ارسطو در کتاب ارگانون (ارغنون)، که کتابِ بزرگِ وی در زمینهٔ منطق و فلسفهٔ منطق است، به بررسیِ انواعِ استدلال پرداخته و دو نوعِ اساسیِ استدلال را از یکدیگر جدا می‌کند:
1⃣-قیاس یا استنتاج (deduction): استنتاج نوعی از استدلال است که با داشتنِ مقدماتِ آن داشتنِ نتیجه ضروری می‌گردد. در این نوع استدلال می‌توان از مقدماتِ کلی به نتایجِ جزئی رسید، اما عکسِ این عمل امکان‌ناپذیر است. به‌علاوه واضح است که ضرورت نتیجه به این معناست که نمی‌توان از مقدمات صادق به نتایج کاذب رسید. استدلال‌های زیر از نوع استنتاج هستند:
همهٔ ایرانی‌ها ملی‌گرا هستند.
فرهاد ایرانی است.
نتیجه: فرهاد ملی‌گرا است.
یا:
اگر باران ببارد زمین خیس می‌شود.
باران می‌بارد.
نتیجه: زمین خیس می‌شود.
2⃣-استقراء (induction):
استقراء، رسیدن به نتیجهٔ کلی از طریقِ مشاهداتِ جزئی و مکرر است.
این نوع از استدلال با استنتاج فرقِ اساسی دارد، زیرا می‌توان از جزئی به کلی رسید، با داشتنِ مقدمات نتیجه ضروری نمی‌گردد، و می‌توان از مقدماتِ صادق به نتیجهٔ کاذب رسید.
به مثالِ زیر توجه کنید:
حسن ملی‌گرا است.
علی ملی‌گرا است.
رضا ملی‌گرا است.
نتیجه: همهٔ ایرانی‌ها ملی‌گرا هستند.
همان‌طور که دیده می‌شود با وجودِ مقدمات نتیجه ضروری نمی‌گردد.
تنها نوعِ استقراء که در آن چنین ضرورتی وجود دارد استقرایِ کامل است:
فرض کنید در اتاقی ده نفر حضور دارند و فرض کنید یک نظرسنجی از همهٔ آن‌ها نشان می‌دهد که همه ملی‌گرا هستند.
دراین‌صورت می‌توان گفت:
«همهٔ افرادِ این اتاق ملی‌گرا هستند».
این نتیجه‌گیری با این که از جنسِ استنتاج نیست اما ضرورتاً صحیح است.
اما در بیش‌ترِ موارد دسترسی به همهٔ موارد وجود ندارد،به ویژه اگر موضوعِ موردِ بررسی بتواند در آینده نیز پیش آید.
حتی اگر همهٔ کلاغ‌هایِ امروزی را دانه به دانه بررسی کنیم و مشاهده کنیم که همگی سیاه هستند ، نمی‌توان نتیجه گرفت که «همهٔ کلاغ‌ها سیاه هستند.
زیرا این حکم کلاغ‌هایِ آینده را نیز شامل می‌شود.
باوجودِ همهٔ اشکالات، اگر استقراء نباشد احتمالاً یکی از قوی‌ترین راه‌هایِ به دست آوردنِ گزاره‌هایِ کلی از دست می‌رود، و چنانچه این گزاره‌ها نباشند احتمالاً مصادیقِ زیادی از استدلال‌هایِ استنتاجی نیز از بین می‌روند ،
⭕️زیرا در استنتاج مقدمات کلی هستند⭕️
3⃣-ربودن (Abductive reasoning):
«ربودن» در واقع نوعی حدس زدن است.
این نوع از استدلال در تقسیم‌بندیِ ارسطو وجود ندارد، اما در فلسفهٔ علمِ جدید بسیار اهمیت دارد. نامِ دیگرِ این استدلال #استنتاجِ_بهترین_تبیین است.
تبیینِ (explanation) یک پدیده عبارت است از بیانِ علل و عواملِ رخ دادنِ آن پدیده به‌طوری‌که رخ دادنِ آن توجیه گردد.
از دیدِ بسیاری از فلاسفه یکی از اهدافِ اساسی و محوریِ علم بطورِ کلی تبیینِ پدیده‌ها ست.
ربودن یا استنتاجِ بهترینِ تبیین عبارت است از رسیدن به یک (بهترین) فرضیه از یک مجموعه از مشاهدات.
این استدلال به این ترتیب است:
▪️مشاهدهٔ O برقرار است.
▪️فرضیهٔ H مشاهدهٔ O را تبیین می‌کند.
▪️فرضیهٔ H بهترین فرضیه از میانِ رقیبان‌اش است.
◽️نتیجه: H صادق است.
این شکلِ استدلال - که بحث‌هایِ مفصلی را در فلسفهٔ علم به خود اختصاص داده‌است-، نیز از نوعِ استدلال‌هایِ غیرِالزام‌آور است.
یعنی داشتنِ مقدمات داشتنِ نتیجه را ضروری نمی‌کند.
https://www.group-telegram.com/hk/mghlte.com
#فلسفه_علم قسمت قبل
مطلب مربوط:
تیغ اوکام
نظر پوزیتیویست ها راجع به فلسفه قدما
BY مجله‌ی اینترنتی عصر روشنگری
Share with your friend now:
group-telegram.com/mghlte/830