ДУМ РФ татарча

​​Мөселман корылтае белән төгәлләнгән кавышу тарихы
Муса Бигиевның 150 еллыгы
Әйтергә кирәк ки, Муса әфәнде белән Әсма-Галия ханымның туйлары Чистай каласында узган тантана гына түгел, аңа Русия мөселман җәмәгатчелеге тарихында да әһәмиятле бер вакыйгага әйләнергә насыйп була. Татарлар арасында сәяси хәрәкәт инде күптән башланганга күрә, мулла Ибраһим Камаловның булачак кияүләре һәм дусты Муса әфәнденең, туган сеңлесе Әсма-Галия белән никах көннәрен тәгаенләр өчен Петербурга килүе дә шул хәрәкәтнең бер эпизоды булып калырга хаклы. Форсаттан файдаланып, Камалов ул көннәрдә башкалада җыелган мөселман сәяси активистларын 20 майда Чистайга кунакка – Муса Бигиев белән Әсма Камалованың туй мәҗлесенә чакыра. Туйда бәйрәм итү белән бергә, Русия мөселманнарын борчыган мәсьәләләр турында зур сөйләшү үткәреләчәге турында да кисәтә. Шулай итеп Чистайга биш йөзләп туй кунагы килеп төшә: арада зыялы, алдынгы карашлы, дәртле-гайрәтле, милли мәдәният, дин, мәгърифәт, матбугат өлкәләрендә инде танылып өлгергән милләтпәрвәр затлар күп булганлыктан, туйдагы сохбәтләр милли яңарыш, Русиядә татар вазгыяте, милли мәгариф, дин мәсьәләләре кебек мәүзуглар турында бара. Нәтиҗәдә, нәкъ менә шушы туй барышында Бөтенрусия мөселман корылтае үткәрелүенең кирәкле һәм вакыты җиткән бер чара булуы турында фикергә киленә.
Чистайда 20-22 майда үткәрелгән киңәшмәнең Казан губернасы жандарм идарәсе документларында «1 нче мөселман корылтае» (1-й мусульманский съезд) дип аталуы, бер яктан, әлеге вакыйганың тарихи масштабын яхшы күрсәтә. Икенче яктан, татар халкының һәм ислам диненең киләчәгенә карата зур планнар корып иленә кайткан, омтылыш вә ниятләрен тормышка ашырыр өчен җиң сызганып эшкә тотынган Муса әфәнденең хәтта туе да Русия мөселманнарының иҗтимагый тәрәкъкыятенә хәлиткеч тәэсир ясаган символик бер вакыйгага әйләнүе игътибарга лаек.

Муса Җаруллаһ Бигиев: фәнни-биографик җыентыктан (автор-төзүче: Айдар Хәйретдинов)
Рәссам Л. Хәсьянова рәсеме, «Мәдинә» нәшрият йортының шәхси коллекциясеннән (сурәтне аерым гына рөхсәт белән кулланырга)

@DUMRF_TAT

www.group-telegram.com/id/DUMRF_TAT.com/2348

452 viewsedited  Jan 9 at 16:45

​​Мөселман корылтае белән төгәлләнгән кавышу тарихы
Муса Бигиевның 150 еллыгы
Әйтергә кирәк ки, Муса әфәнде белән Әсма-Галия ханымның туйлары Чистай каласында узган тантана гына түгел, аңа Русия мөселман җәмәгатчелеге тарихында да әһәмиятле бер вакыйгага әйләнергә насыйп була. Татарлар арасында сәяси хәрәкәт инде күптән башланганга күрә, мулла Ибраһим Камаловның булачак кияүләре һәм дусты Муса әфәнденең, туган сеңлесе Әсма-Галия белән никах көннәрен тәгаенләр өчен Петербурга килүе дә шул хәрәкәтнең бер эпизоды булып калырга хаклы. Форсаттан файдаланып, Камалов ул көннәрдә башкалада җыелган мөселман сәяси активистларын 20 майда Чистайга кунакка – Муса Бигиев белән Әсма Камалованың туй мәҗлесенә чакыра. Туйда бәйрәм итү белән бергә, Русия мөселманнарын борчыган мәсьәләләр турында зур сөйләшү үткәреләчәге турында да кисәтә. Шулай итеп Чистайга биш йөзләп туй кунагы килеп төшә: арада зыялы, алдынгы карашлы, дәртле-гайрәтле, милли мәдәният, дин, мәгърифәт, матбугат өлкәләрендә инде танылып өлгергән милләтпәрвәр затлар күп булганлыктан, туйдагы сохбәтләр милли яңарыш, Русиядә татар вазгыяте, милли мәгариф, дин мәсьәләләре кебек мәүзуглар турында бара. Нәтиҗәдә, нәкъ менә шушы туй барышында Бөтенрусия мөселман корылтае үткәрелүенең кирәкле һәм вакыты җиткән бер чара булуы турында фикергә киленә.
Чистайда 20-22 майда үткәрелгән киңәшмәнең Казан губернасы жандарм идарәсе документларында «1 нче мөселман корылтае» (1-й мусульманский съезд) дип аталуы, бер яктан, әлеге вакыйганың тарихи масштабын яхшы күрсәтә. Икенче яктан, татар халкының һәм ислам диненең киләчәгенә карата зур планнар корып иленә кайткан, омтылыш вә ниятләрен тормышка ашырыр өчен җиң сызганып эшкә тотынган Муса әфәнденең хәтта туе да Русия мөселманнарының иҗтимагый тәрәкъкыятенә хәлиткеч тәэсир ясаган символик бер вакыйгага әйләнүе игътибарга лаек.

Муса Җаруллаһ Бигиев: фәнни-биографик җыентыктан (автор-төзүче: Айдар Хәйретдинов)
Рәссам Л. Хәсьянова рәсеме, «Мәдинә» нәшрият йортының шәхси коллекциясеннән (сурәтне аерым гына рөхсәт белән кулланырга)

@DUMRF_TAT

BY ДУМ РФ татарча