group-telegram.com/karantabarii/1354
Last Update:
🔥 *پیشینه و فلسفۀ آیین چهارشنبه‌سوری*
کارن تبری(ع م خرمی)
📝از چگونگی آیین #چهارشنبه_سوری در ایران باستان خبر و نشانه‌ای دقیق در دست نیست. ابوریحان بیرونی که آیین‌های باستانی رایج در زمان خود را در «آثارالباقیه» ثبت کرده است، به آتشی که در سپندار‌مذگان، پیش از نوروز برپا می‌شده‌است اشاره‌ای دارد.
ابوجعفر نَرشخی درکتاب «تاریخ بخارا» ضمن گزارشی از برپایی «جشن سوری» در زمان امیر منصور پسر نوح سامانی آورده است: «... و چون امیر منصور بن نوح به مُلک نشست اندر ماهِ شوالیّه سال سیصد و پنجاه به جوی مولیان، فرمود تا آن سراهای دیگر بار عمارت کردند و ... آن‌گاه امیر سدید به سرای نشست و هنوز سال تمام نشده بود که *شب سوری* چنان که عادات قدیم است، آتشی عظیم افروخته، پـاره‌های آتش بجست و سقف و سرای درگـرفت و دیگر بـاره جمله سـرای بسوخت»
از این گزارش، چند نکته روشن می‌شود:
🖍نخست این که نام این جشن، «سوری» بوده است.
🖍دوم این که از عبارت «چنان که عادت قدیم است» روشن می‌شود که جشن سوری یک آیین باستانی بوده، ازقدیم هرسال برپا می‌شده است.
🖍سوم این که عنصر اصلی این جشن، آتش بوده است.
🖍 چهارم این که دست کم گاهی با خطرها و خسارت‌هایی چون آتش سوزی همراه بوده است. جملۀ «دیگر بـاره جمله سـرای بسوخت» روشن می‌کند که پیش از این هم این حادثه رخ داده بود.
🔥اگر باستانی بودن این آیین و برابری این جشن با «چهارشنبه‌سوری» را با همین سند بپذیریم، با توجه به نداشتن تقسیمات هفتگی در دوران پیش از اسلام، روشن می‌شود که با چهارشنبه یا هر شنبه دیگر پیوندی نداشت.
🔥دربارۀ پیوند خوردن جشن سوری با چهارشنبه، دو دیدگاه، مطرح شده است
⚡️دیدگاه نخست این که راوندی در کتاب تاریخ اجتماعی ایران، این جشن را با قیام مختار پیوند داده است.
دکتر مجید حیدری از تاریخ پژوهان در گفت‌و‌گو با خبر آنلاین(دهم فروردین نود) با اشاره به نظر راوندی، نسبت بین چهارشنبه‌سوری را با قرار آتش افروختن برای اعلام رسمی قیام مختار، براساس قرائن و شواهد تاریخی، قابل اعتنا دانست.
⚡️دیدگاه دوم این که برخی می‌گویند مردم در ایران باستان چهارشنبه را نحس می‌دانسته، با برپایی این جشن در پی رفع نحوست آخرین چهارشنبه سال بوده‌اند.
⚡️این هر دو دیدگاه چندان درست به نظر نمی‌رسد، شاید دیدگاه نخست تدبیری بوده باشد به منظور واداشتن مخالفان مذهبی این جشن به همراهی.
پذیرفتن دیدگاه دوم نیز با توجه به نبود تقسیمات هفتگی در ایران باستان دشوار است. مگر این که اعتقاد به نحوست چهارشنبه که باور عرب بوده است، پس از اسلام، اندک اندک روی باورهای مربوط به این جشن موثر افتاده، برپایی آن در شب چهارشنبه تثبیت شده باشد.
🔥به نظر می‌رسد «جشن سوری» مانند دیگر آیین‌های پیش از نوروز، اشاره به باور پیشینیان به فرود آمدن فروهرها* در شب‌های پایانی سال دارد.
به اعتقاد مردم باستان فروهرها در اواخر سال به مدت ده شبانه روز از جايگاه اصلي و آسمانی خود به شهر و ديار خود فرود آمده، ميان بازماندگان زندگي می‌کنند .
در اين روزها بازماندگان، لباس نو تهيه می‌كرده‌اند و در خانه‌ها نقل و نبات و شيريني و ميوه و سبزي و گل و كتاب مقدس و شمع روشن و چوب‌هاي خوشبو بر سفره مي‌نهادند . كدورت‌ها را از دل می‌زدودند. به‌آن اميد كه چون روان درگذشتگان به ميان آنان بیایند شاد و راضي باشند و به بازماندگان دعا و بركت عنايت كنند.
در اين شب‌ها مردم بر سر بام‌ها براي راهنمايي روان درگذشتگانشان آتش روشن می‌كردند تا در فروغ و روشناي آن آتش، روان درگذشتگان در روشنايي وارد خانۀ بازماندگان شوند ، همچنين رسم بوده كه كنار آن آتش كه بر پشت بام روشن مي‌كردند خوراک‌هاي ويژه‌ای نيز قرار دهند.
رسم قاشق زنی هم با روان درگذشتگان پیوند دارد. قاشق زن‌ها نماد روان درگذشتگان ما هستند که به خانه‌ها سر می‌زنند و به یادمان می‌آورند که درگذشتگان ما نیاز به خیرات دارند. بازماندگان در این شب‌ها باید شاد باشند خانه‌ها و خیابان‌ها باید گرم و روشن باشد مردم با پریدن نمادین از روی آتش یادی از گواهی آتش بر پاکدامنی سیاوش بکنند، بالاخره فروهرها و روان درگذشتگان ببینند که زندگی با گرمی و شور در میان بازماندگانشان جریان دارد تا با خاطری آسوده و شاد به آسمان برگردند.
این نکته بسیار زیبا و شایان اندیشیدن است که از نگاه نیاکان ما بهترین خاطرجمعی و خیرات برای درگذشتگان، شادی و نشاط بازماندگان بوده است.
🔥🔥🔥🔥🔥🔥🔥
به قول رودکی
شاد زی با سیاه چشمان، شاد
که جهان نیست جز فسانه و باد
https://www.group-telegram.com/id/karantabarii.com
BY کارن تبری
Share with your friend now:
group-telegram.com/karantabarii/1354