انتشارات مینوی خرد minooyekheradpub

ابن خلدون و علوم اجتماعی
گفتار در شرایط امتناع
چاپ ۱۴۰۰

ایران، به خلاف کشورهای اسلامی
عربی، که یک نصّ بنیادگذار بیشتر ندارند، تا آغاز دوران جدید، دارای سه نصّ بوده و بر پایهٔ آن‌ها سنتی با سه وجه ایجاد کرده است. سنت، در ایران، با آغاز دوران جدید، یک ناحیهٔ دیگری را نیز ایجاد کرده است، اما آن‌چه این ناحیه از نظام سنت را از دیگر ناحیه‌های آن متمایز می‌کند، فقدان نصّ جدید است. این ناحیه‌های چهارگانهٔ نظام سنت قدمایی، که باید نسبت مفردات آن با یکدیگر را در وحدت یک نظام سنت توضیح داد، مبنای هر «تأملی دربارهٔ ایران» و هر تحولی است که از یک سده و نیم پیش در این کشور اتفاق افتاده است. ... با تصرفی در مفهومی که میشل فوکو به مناسبت دیگری به کار برده، می‌توان گفت این دریافت از نظام سنت، از این حیث که «مجموعه‌ای قابل دگرگونی» و «مجموعهٔ قواعدی است که پراتیکی گفتاری را تشخّص می‌‌بخشد» آن را هم‌چون شرایط پدیدار شدن و دگرگونی در نظام اندیشیدن متعیّن می‌کند. از سده‌ای پیش، منطق نظام سنت، در وحدت مفردات متنوع آن، به‌رغم ضرب‌آهنگ زمان جوهری متفاوت ناحیه‌های آن، به عنوان «پیشینی تاریخی» اندیشیدن ایرانی، بر تکوین هر گفتاری فرمان رانده است. اگر بتوان از پراتیک مشروطیت ایران، و مجموعه‌ای که در فاصلهٔ سنت ِ نوشته یا گفته‌ای که از دهه‌ای پیش تا دهه‌ای پس از پیروزی آن تدوین شده، به «گفتار» در معنای فوکویی آن تعبیر کرد، «...از این حیث که این گفتارها پراتیک‌هایی هستند که از قواعدی تبعیت می‌کنند»، پس می‌توان گفت، در نظر، وحدت ناحیه‌های چهارگانهٔ نظام سنت شرایط پدیدار شدن این گفتار در عمل را فراهم آورده است. تبیین نسبت آن ناحیه‌های نظام سنت، به لحاظ این‌که مفردات آن‌ها با توجه به آن‌چه ما تصلب سنت می‌نامیم از منطق واحدی تبعیت نمی‌کنند، با این گفتار جدید چندان آسان نیست. توضیح این نسبت پیچیدهٔ میان مفردات - یا ناحیه‌های - نظام سنت، در وحدت آن، در عین تمایزهای ضرب‌آهنگ مفردات کثیر آن، مانعی است که راه را بر کاربرد روش «باستان‌شناسی دانش» فوکو می‌بندد. تصلب سنت، در مفردات قدمایی سنت، از سویی، و وجه ایدئولوژیکی ناحیه‌ای از سنت که همان جدید ِ فاقد نصّ است، و این‌که، بخش‌هایی از نظام سنت قدمایی بالقوه جدید در قدیم بود، و از این رو، به مبنایی برای دگرگونی تبدیل شد، در حالی که بخش‌های مهم دیگری از مفردات قدیم سنت دستخوش چنان تصلبی شده بود که در شرایط پدیدار شدن نظام گفتار جدید نمی‌توانست وارد شود، وجهی مهم از تاریخ اندیشیدن ایرانی است. صص. ۴۱۹-۴۲۲

@minooyekherad

www.group-telegram.com/id/minooyekherad.com/692

384 viewsedited  Oct 29 at 19:20

ابن خلدون و علوم اجتماعی
گفتار در شرایط امتناع
چاپ ۱۴۰۰

ایران، به خلاف کشورهای اسلامی
عربی، که یک نصّ بنیادگذار بیشتر ندارند، تا آغاز دوران جدید، دارای سه نصّ بوده و بر پایهٔ آن‌ها سنتی با سه وجه ایجاد کرده است. سنت، در ایران، با آغاز دوران جدید، یک ناحیهٔ دیگری را نیز ایجاد کرده است، اما آن‌چه این ناحیه از نظام سنت را از دیگر ناحیه‌های آن متمایز می‌کند، فقدان نصّ جدید است. این ناحیه‌های چهارگانهٔ نظام سنت قدمایی، که باید نسبت مفردات آن با یکدیگر را در وحدت یک نظام سنت توضیح داد، مبنای هر «تأملی دربارهٔ ایران» و هر تحولی است که از یک سده و نیم پیش در این کشور اتفاق افتاده است. ... با تصرفی در مفهومی که میشل فوکو به مناسبت دیگری به کار برده، می‌توان گفت این دریافت از نظام سنت، از این حیث که «مجموعه‌ای قابل دگرگونی» و «مجموعهٔ قواعدی است که پراتیکی گفتاری را تشخّص می‌‌بخشد» آن را هم‌چون شرایط پدیدار شدن و دگرگونی در نظام اندیشیدن متعیّن می‌کند. از سده‌ای پیش، منطق نظام سنت، در وحدت مفردات متنوع آن، به‌رغم ضرب‌آهنگ زمان جوهری متفاوت ناحیه‌های آن، به عنوان «پیشینی تاریخی» اندیشیدن ایرانی، بر تکوین هر گفتاری فرمان رانده است. اگر بتوان از پراتیک مشروطیت ایران، و مجموعه‌ای که در فاصلهٔ سنت ِ نوشته یا گفته‌ای که از دهه‌ای پیش تا دهه‌ای پس از پیروزی آن تدوین شده، به «گفتار» در معنای فوکویی آن تعبیر کرد، «...از این حیث که این گفتارها پراتیک‌هایی هستند که از قواعدی تبعیت می‌کنند»، پس می‌توان گفت، در نظر، وحدت ناحیه‌های چهارگانهٔ نظام سنت شرایط پدیدار شدن این گفتار در عمل را فراهم آورده است. تبیین نسبت آن ناحیه‌های نظام سنت، به لحاظ این‌که مفردات آن‌ها با توجه به آن‌چه ما تصلب سنت می‌نامیم از منطق واحدی تبعیت نمی‌کنند، با این گفتار جدید چندان آسان نیست. توضیح این نسبت پیچیدهٔ میان مفردات - یا ناحیه‌های - نظام سنت، در وحدت آن، در عین تمایزهای ضرب‌آهنگ مفردات کثیر آن، مانعی است که راه را بر کاربرد روش «باستان‌شناسی دانش» فوکو می‌بندد. تصلب سنت، در مفردات قدمایی سنت، از سویی، و وجه ایدئولوژیکی ناحیه‌ای از سنت که همان جدید ِ فاقد نصّ است، و این‌که، بخش‌هایی از نظام سنت قدمایی بالقوه جدید در قدیم بود، و از این رو، به مبنایی برای دگرگونی تبدیل شد، در حالی که بخش‌های مهم دیگری از مفردات قدیم سنت دستخوش چنان تصلبی شده بود که در شرایط پدیدار شدن نظام گفتار جدید نمی‌توانست وارد شود، وجهی مهم از تاریخ اندیشیدن ایرانی است. صص. ۴۱۹-۴۲۲

@minooyekherad

BY انتشارات مینوی خرد minooyekheradpub