مجله‌ی اینترنتی عصر روشنگری

💠قیاس ناپذیری💠

توضیح و نقد نظریه ای از کوهن

#کوهن سخت علاقه مندبه تحقیق درباره انقلابهای علمی بود. مقصود ازانقلاب های علمی دوران پر تلاطمی‌ست که در آن عقاید علمی رایج ،جای خودرا به عقاید تماما جدید می دهند، کوهن برای توصیف مشغله معمول و هر روزه دانشمندان در دورانی که رشته علمی آنها در معرض تحولات انقلابی نیست از تعبیر #علم_متعارف استفاده می کند. در تشریح علم متعارف #پارادایم مفهوم بسیار مهمیست.پارادایم شامل مجموعه ای از فرض های نظری بنیادین می شود که مورد قبول همه اعضای جامعه علمی در دوره خاص است. همچنین پارادیم ، مجموعه ای از نمونه‌ها و مسائل علمی مشخص را شامل می شود. مسائلی که حل آنها با همان فرض های نظری صورت می گیرد و محتوای کتاب های درسی این یا آن رشته علمی را تشکیل می‌دهد. بنابراین پارادایم صرفاً یک نظریه نیست.

معنای #قیاس_ناپذیری این است که دو پارادایم به قدری با هم متفاوتند که محال است بتوان بین آن دو مقایسه سرراستی صورت داد ، زیرا زبان مشترکی در میان نیست که بتوان هر دو پارادایم را به آن زبان ترجمه کرد.

کوهن برای این ادعای خود دو دلیل فلسفی دارد : نخستین آنکه پارادایم های رقیب معمولاً با یکدیگر قیاس ناپذیرند.

برای فهم این نکته باید به یاد بیاوریم که به نظر #کوهن پارادایم دانشمند تعیین‌کننده کل جهان بینی است ، کوهن -با بیانی که مشخص نیست استعاره است یا حکایت از یک امر واقع دارد -ادعا می‌کند که دانشمندان پیش از تغییر پارادایم و پس از آن در دو جهان متفاوت زندگی می کنند.

⭕️کل گرایی
این عقیده کوهن جالب است که مفاهیم علمی معنایش را از نظریه ای اخذ می‌کنند که خود از اجزای تشکیل دهنده آن نظریه اند ، مثلاً برای درک مفهوم نیوتنی جرم ، ما باید کل نظریه نیوتن را درک کنیم . یعنی نمی‌توانیم مفاهیم را مستقل از نظریات که دربردارنده آن مفاهیم توضیح دهیم.
به نظر او لفظ جرم واقعاً نزد نیوتن و انیشتین معناهای متفاوتی داشت. چون نظریاتی که در بر دارنده این لفظ بودند یک دنیا با هم تفاوت داشت. حال اگر چنین باشد آنگاه بسیار دشوار است که بین نظریه نیوتن و نظریه انیشتن یکی را برگزینیم. فیزیکدانی که یکی پیرو نیوتون است و دیگری پیرو انیشتین هر قدر بکوشند به شیوه عقلانی با هم بحث کنند ، سرانجام مواضع یکدیگر را درک نخواهند کرد.
کوهن از اندیشه قیاس ناپذیری استفاده می کند تا بر این نظر که تغییر پارادایم به تمامی امری عینی ست خط بطلان بکشد و هم تلقی انباشتی از تاریخ را رد و تضعیف کند.

از نظر کوهن این تفکر نمی تواند صحیح باشد که انقلاب علمی به معنی کنار رفتن اندیشه‌های نادرست و به میدان آمدن اندیشه‌های درست است زیرا درست شمردن فلان اندیشه و نادرست شمردن بهمان اندیشه مستلزم وجود مرجع مشترک برای ارزیابی آن دو است.
قیاس ناپذیری متضمن این معنا که تحول علمی به هیچ وجه پیشرفت به سوی حقیقت و در مسیری مستقیم نیست .بلکه به یک اعتبار تحولی فاقد سمت و سو است .
#پارادایم جدید برتر از پارادایم قدیم نیست . بلکه چیز کاملاً متفاوتی است.

⭕️نقد

تعداد فیلسوفانی که اندیشه قیاس ناپذیری کوهن را پذیرفته اند زیاد نبود.

یک مسئله این بود که کوهن ادعا میکرد پارادایم‌های قدیم و جدید مانعة الجمع اند.
در بسیاری موارد کاملا آشکار است که پارادایم ها قابل جمع نیستند ، ادعای #بطلمیوس که میگوید : سیارات به دور زمین می چرخند آشکارا با این ادعای #کوپرنیک که می گوید :'سیارات به دور خورشید می‌گردد ناسازگار است.' ، اما همان طور که منتقدان کوهن فورا خاطرنشان کردند، ممکن نیست دو نظریه هم قیاس ناپذیر باشند هم مانعة الجمع

برای اینکه در یابید چنین چیزی ممکن نیست ، این گزاره را در نظر بگیرید که میگویند : "جرم شی به سرعت آن بستگی دارد" ، این گزاره بر مبنای نظریه انیشتین صادق و بر مبنای نظریه نیوتن کاذب است.
اما اگر اصل قیاس ناپذیری صحیح باشد آنگاه بین نیوتن و انیشتین اختلاف نظر واقعی در میان نیست.

این گزاره برای آنها معنای واحدی ندارد اختلاف‌نظر واقعی فقط وقتی پیش می آید که این گزاره در دو نظریه معنای یکسان داشته باشند یعنی ۲نظریه قیاس ناپذیر نباشند وچون عقیده همه ازجمله کوهن اینست که نظریات #انیشتین و#نیوتن مسلماباهم تعارض دارند،پس دلیلی قوی دردست داریم که باصل قیاس ناپذیری بادیده تردیدنظر کنیم.

نقدادمین:
(آیاتعدادانقلاب های علمی آنقدر زیاد هست که بتوان با تحقیق و تامل در میان آنها به الگویی هایی قابل تعمیم و دارای ارزش شناختی دست پیدا کرد؟! بعیدبنظر میرسد،بافرض ارزشمندوقابل اعتنابودن مکانیک #ارسطو ،۲انقلاب علمی پس ازاو بوقوع پیوسته،دردیگر علوم همین تعداد #انقلاب_علمی هم بسختی قابل شناسایی‌ست)

ادامه:

https://www.group-telegram.com/in/mghlte.com/2169
#فلسفه_علم
#سمیر_اکاشا

#نسبی_گرایی

نقد نسبی گرایی معرفت شناختی و نظریات کوهن از کتاب #چرندیات_پست_مدرن

www.group-telegram.com/in/mghlte.com/2159

807 viewsedited  Jul 10, 2020 at 15:08

💠قیاس ناپذیری💠

توضیح و نقد نظریه ای از کوهن

#کوهن سخت علاقه مندبه تحقیق درباره انقلابهای علمی بود. مقصود ازانقلاب های علمی دوران پر تلاطمی‌ست که در آن عقاید علمی رایج ،جای خودرا به عقاید تماما جدید می دهند، کوهن برای توصیف مشغله معمول و هر روزه دانشمندان در دورانی که رشته علمی آنها در معرض تحولات انقلابی نیست از تعبیر #علم_متعارف استفاده می کند. در تشریح علم متعارف #پارادایم مفهوم بسیار مهمیست.پارادایم شامل مجموعه ای از فرض های نظری بنیادین می شود که مورد قبول همه اعضای جامعه علمی در دوره خاص است. همچنین پارادیم ، مجموعه ای از نمونه‌ها و مسائل علمی مشخص را شامل می شود. مسائلی که حل آنها با همان فرض های نظری صورت می گیرد و محتوای کتاب های درسی این یا آن رشته علمی را تشکیل می‌دهد. بنابراین پارادایم صرفاً یک نظریه نیست.

معنای #قیاس_ناپذیری این است که دو پارادایم به قدری با هم متفاوتند که محال است بتوان بین آن دو مقایسه سرراستی صورت داد ، زیرا زبان مشترکی در میان نیست که بتوان هر دو پارادایم را به آن زبان ترجمه کرد.

کوهن برای این ادعای خود دو دلیل فلسفی دارد : نخستین آنکه پارادایم های رقیب معمولاً با یکدیگر قیاس ناپذیرند.

برای فهم این نکته باید به یاد بیاوریم که به نظر #کوهن پارادایم دانشمند تعیین‌کننده کل جهان بینی است ، کوهن -با بیانی که مشخص نیست استعاره است یا حکایت از یک امر واقع دارد -ادعا می‌کند که دانشمندان پیش از تغییر پارادایم و پس از آن در دو جهان متفاوت زندگی می کنند.

⭕️کل گرایی
این عقیده کوهن جالب است که مفاهیم علمی معنایش را از نظریه ای اخذ می‌کنند که خود از اجزای تشکیل دهنده آن نظریه اند ، مثلاً برای درک مفهوم نیوتنی جرم ، ما باید کل نظریه نیوتن را درک کنیم . یعنی نمی‌توانیم مفاهیم را مستقل از نظریات که دربردارنده آن مفاهیم توضیح دهیم.
به نظر او لفظ جرم واقعاً نزد نیوتن و انیشتین معناهای متفاوتی داشت. چون نظریاتی که در بر دارنده این لفظ بودند یک دنیا با هم تفاوت داشت. حال اگر چنین باشد آنگاه بسیار دشوار است که بین نظریه نیوتن و نظریه انیشتن یکی را برگزینیم. فیزیکدانی که یکی پیرو نیوتون است و دیگری پیرو انیشتین هر قدر بکوشند به شیوه عقلانی با هم بحث کنند ، سرانجام مواضع یکدیگر را درک نخواهند کرد.
کوهن از اندیشه قیاس ناپذیری استفاده می کند تا بر این نظر که تغییر پارادایم به تمامی امری عینی ست خط بطلان بکشد و هم تلقی انباشتی از تاریخ را رد و تضعیف کند.

از نظر کوهن این تفکر نمی تواند صحیح باشد که انقلاب علمی به معنی کنار رفتن اندیشه‌های نادرست و به میدان آمدن اندیشه‌های درست است زیرا درست شمردن فلان اندیشه و نادرست شمردن بهمان اندیشه مستلزم وجود مرجع مشترک برای ارزیابی آن دو است.
قیاس ناپذیری متضمن این معنا که تحول علمی به هیچ وجه پیشرفت به سوی حقیقت و در مسیری مستقیم نیست .بلکه به یک اعتبار تحولی فاقد سمت و سو است .
#پارادایم جدید برتر از پارادایم قدیم نیست . بلکه چیز کاملاً متفاوتی است.

⭕️نقد

تعداد فیلسوفانی که اندیشه قیاس ناپذیری کوهن را پذیرفته اند زیاد نبود.

یک مسئله این بود که کوهن ادعا میکرد پارادایم‌های قدیم و جدید مانعة الجمع اند.
در بسیاری موارد کاملا آشکار است که پارادایم ها قابل جمع نیستند ، ادعای #بطلمیوس که میگوید : سیارات به دور زمین می چرخند آشکارا با این ادعای #کوپرنیک که می گوید :'سیارات به دور خورشید می‌گردد ناسازگار است.' ، اما همان طور که منتقدان کوهن فورا خاطرنشان کردند، ممکن نیست دو نظریه هم قیاس ناپذیر باشند هم مانعة الجمع

برای اینکه در یابید چنین چیزی ممکن نیست ، این گزاره را در نظر بگیرید که میگویند : "جرم شی به سرعت آن بستگی دارد" ، این گزاره بر مبنای نظریه انیشتین صادق و بر مبنای نظریه نیوتن کاذب است.
اما اگر اصل قیاس ناپذیری صحیح باشد آنگاه بین نیوتن و انیشتین اختلاف نظر واقعی در میان نیست.

این گزاره برای آنها معنای واحدی ندارد اختلاف‌نظر واقعی فقط وقتی پیش می آید که این گزاره در دو نظریه معنای یکسان داشته باشند یعنی ۲نظریه قیاس ناپذیر نباشند وچون عقیده همه ازجمله کوهن اینست که نظریات #انیشتین و#نیوتن مسلماباهم تعارض دارند،پس دلیلی قوی دردست داریم که باصل قیاس ناپذیری بادیده تردیدنظر کنیم.

نقدادمین:
(آیاتعدادانقلاب های علمی آنقدر زیاد هست که بتوان با تحقیق و تامل در میان آنها به الگویی هایی قابل تعمیم و دارای ارزش شناختی دست پیدا کرد؟! بعیدبنظر میرسد،بافرض ارزشمندوقابل اعتنابودن مکانیک #ارسطو ،۲انقلاب علمی پس ازاو بوقوع پیوسته،دردیگر علوم همین تعداد #انقلاب_علمی هم بسختی قابل شناسایی‌ست)

ادامه:

https://www.group-telegram.com/in/mghlte.com/2169
#فلسفه_علم
#سمیر_اکاشا

#نسبی_گرایی

نقد نسبی گرایی معرفت شناختی و نظریات کوهن از کتاب #چرندیات_پست_مدرن

BY مجله‌ی اینترنتی عصر روشنگری