کانون شعر و ادبیات

اندر نکوهش تعبیر و تفسیر شعر حافظ
به قلم : محرم
از نظر من هر موضوعی که جنبه عارفانه به خود میگیرد به دو دلیل باید از تفسیر و تحلیل دور بماند .
نخست اینکه ظرفیت وجود هر انسان با دیگری متفاوت است و شعر انسان بزرگی مانند حافظ و مولانا و عطار عمیق است و اینگونه هم نیست تا ما مانند جام شرابی باشیم که پس از پر شدن سرریز شویم بلکه می توان گفت پس از پر شدن منفجر شده و به خودمان و دیگران آسیب میرسانیم پس باید به اندازه درک و فهممان از شعر آن را بفهمیم .
دوم آنکه  ادبیات عرفانی مانند آثار سعدی یا فردوسی نیست که یک داستان را دنبال کرده و در نهایت به یک یا چند نتیجه برسیم بلکه بیت به بیت و جمله به جمله میتواند دارای پند ها و تلنگر هایی برای اشخاص متفاوت باشد برای همین است که زمانی که یک غزل حافظ را تفسیر میکنیم گاهی حس میکنیم حافظ به چند موضوع متفاوت پرداخته پس مهم نیست که در کل مطلب چه بیان میشود بلکه باید به آن جمله ای که با توجه به اوضاع و احوالتان برایتان خودنمایی میکند دقت کنید
حال یک مثال میزنم که حافظ و بانو مهستی گنجوی که دومین رباعی سرای ایرانی پس از خیام است همینگونه که گفتم از آیه ای از قرآن برداشت کردند که بدین شرح است:

وَزَكَرِيَّا إِذْ نَادَى رَبَّهُ رَبِّ لَا تَذَرْنِي فَرْدًا وَأَنْتَ خَيْرُ الْوَارِثِينَ 
فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَوَهَبْنَا لَهُ يَحْيَى وَأَصْلَحْنَا لَهُ زَوْجَهُ إِنَّهُمْ كَانُوا يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَيَدْعُونَنَا رَغَبًا وَرَهَبًا وَكَانُوا لَنَا خَاشِعِينَ
سوره انبیا آیه ۸۹ و ۹۰
این آیات شرح داستان به دنیا آمدن یحیی تعمید دهنده هستند اینگونه که ذکریا نبی در کهنسالی از خداوند می خواهد که لا تذرنی فرا یعنی مرا تنها نگذار (به من فرزندی عطا کن) و خداوند به او و همسرش یحیی را عطا میکند پس عبارت لا تذرنی درقرآن به معنای درخواست وارث و فرزند آمده اما حافظ و مهستی گنجوی بدون در نظر گرفتن معنای کل آیه تنها به معنی همین جمله از آن پرداختند و حال خود را متناسب با همین جمله لا تذرنی فردا دیدند

دوشینه شبم بود شبیه یلدا
آن مونس غم‌گسار نآمد عمدا
شب تا به سحر ز دیده دُر می‌سفتم
می‌گفتم رب لاتذرنی فردا

در اینجا مهستی گنجوی میگوید خدایا مرا تنها نگذار و یارم را به من برسان


 مگر وقتِ وفا پَروَردَن آمد
که فالَم «لا تَذَرْنِی فَرْداً» آمد

یا در این قسمت از مثنوی آهوی وحشی که انگار حافظ فال قرآن میگیرد و برایش این آیه می آید و پیش خودش اینگونه تعبیر میکند

پس اگر خود حافظ می تواند بدون در نظر گرفتن تفسیر و شرایط فقط به یک جمله بپردازد و با شرایط خودش از آن مفهومی برداشت کند چرا ما اینگونه به شعر او ننگریم؟

📚✍️@Sher_nit

www.group-telegram.com/it/Sher_nit.com/1068

177 viewsDec 20 at 13:48

اندر نکوهش تعبیر و تفسیر شعر حافظ
به قلم : محرم
از نظر من هر موضوعی که جنبه عارفانه به خود میگیرد به دو دلیل باید از تفسیر و تحلیل دور بماند .
نخست اینکه ظرفیت وجود هر انسان با دیگری متفاوت است و شعر انسان بزرگی مانند حافظ و مولانا و عطار عمیق است و اینگونه هم نیست تا ما مانند جام شرابی باشیم که پس از پر شدن سرریز شویم بلکه می توان گفت پس از پر شدن منفجر شده و به خودمان و دیگران آسیب میرسانیم پس باید به اندازه درک و فهممان از شعر آن را بفهمیم .
دوم آنکه  ادبیات عرفانی مانند آثار سعدی یا فردوسی نیست که یک داستان را دنبال کرده و در نهایت به یک یا چند نتیجه برسیم بلکه بیت به بیت و جمله به جمله میتواند دارای پند ها و تلنگر هایی برای اشخاص متفاوت باشد برای همین است که زمانی که یک غزل حافظ را تفسیر میکنیم گاهی حس میکنیم حافظ به چند موضوع متفاوت پرداخته پس مهم نیست که در کل مطلب چه بیان میشود بلکه باید به آن جمله ای که با توجه به اوضاع و احوالتان برایتان خودنمایی میکند دقت کنید
حال یک مثال میزنم که حافظ و بانو مهستی گنجوی که دومین رباعی سرای ایرانی پس از خیام است همینگونه که گفتم از آیه ای از قرآن برداشت کردند که بدین شرح است:

وَزَكَرِيَّا إِذْ نَادَى رَبَّهُ رَبِّ لَا تَذَرْنِي فَرْدًا وَأَنْتَ خَيْرُ الْوَارِثِينَ 
فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَوَهَبْنَا لَهُ يَحْيَى وَأَصْلَحْنَا لَهُ زَوْجَهُ إِنَّهُمْ كَانُوا يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَيَدْعُونَنَا رَغَبًا وَرَهَبًا وَكَانُوا لَنَا خَاشِعِينَ
سوره انبیا آیه ۸۹ و ۹۰
این آیات شرح داستان به دنیا آمدن یحیی تعمید دهنده هستند اینگونه که ذکریا نبی در کهنسالی از خداوند می خواهد که لا تذرنی فرا یعنی مرا تنها نگذار (به من فرزندی عطا کن) و خداوند به او و همسرش یحیی را عطا میکند پس عبارت لا تذرنی درقرآن به معنای درخواست وارث و فرزند آمده اما حافظ و مهستی گنجوی بدون در نظر گرفتن معنای کل آیه تنها به معنی همین جمله از آن پرداختند و حال خود را متناسب با همین جمله لا تذرنی فردا دیدند

دوشینه شبم بود شبیه یلدا
آن مونس غم‌گسار نآمد عمدا
شب تا به سحر ز دیده دُر می‌سفتم
می‌گفتم رب لاتذرنی فردا

در اینجا مهستی گنجوی میگوید خدایا مرا تنها نگذار و یارم را به من برسان


 مگر وقتِ وفا پَروَردَن آمد
که فالَم «لا تَذَرْنِی فَرْداً» آمد

یا در این قسمت از مثنوی آهوی وحشی که انگار حافظ فال قرآن میگیرد و برایش این آیه می آید و پیش خودش اینگونه تعبیر میکند

پس اگر خود حافظ می تواند بدون در نظر گرفتن تفسیر و شرایط فقط به یک جمله بپردازد و با شرایط خودش از آن مفهومی برداشت کند چرا ما اینگونه به شعر او ننگریم؟

📚✍️@Sher_nit

BY کانون شعر و ادبیات