مجله‌ی اینترنتی عصر روشنگری

مغالطه شماره ۴۲

💠 توسل به معنای تحت اللفظی 💠

مغالطه توسل به معنای تحت اللفظی اینست که کسی ازکلماتی استفاده کند که بطور متعارف معنای خاصی ازآن فهمیده می‌شود،اماهنگام ضرورت ازآن معناعقب نشینی کرده وبه یک معنای تحت اللفظی از کلمات متوسل شود.
بعنوان مثال
اگردرتهران بگویندجایزه فلان مسابقه بلیط رفت وبرگشت به یکی از شهرهای زیارتی است وبعد بعنوان جایزه بلیط شرکت واحد اتوبوسرانی به فرد برنده بدهد مرتکب این مغالطه شده‌است. زیرا معنای متبادر به ذهن عموم مردم تهران از بلیط رفت و برگشت به یکی از شهرهای زیارتی ایران معمولاً بلیط هواپیمایاقطاربه مشهد یادست‌کم قم است.
امابرگزار کنندگان مسابقه چه از روی طنز و شوخی و چه به علت کمبود بودجه چنین ادعا می‌کنند که دو عدد بلیط برای رفت و برگشت از تهران به حضرت عبدالعظیم ، با اتوبوس شرکت واحد ، نیز مصداق بلیط رفت و برگشت به یک شهر زیارتی ایران است .

وقوع این مغالطه از آنجا ناشی میشود که هر لفظ (اسم یا فعل) یک معنای تحت اللفظی و اصلی دارد ، ولی برای برخی الفاظ بنا بر استفاده‌های خاص آن لفظ در فرهنگ یک جامعه ، به تدریج معنای فرعی و زائدی به معنای اصلی و تحت اللفظی اضافه می‌شود .
مانند لفظ خانه که در زبان فارسی به تدریج به مجموعه خانه ، حیاط ، آشپزخانه ، باغچه و غیره اطلاق می‌شود. مطابق این اختلاف معانی عده ای برای اینکه دروغ نگفته باشند ، از اتاق و حیاط منزل و برای طلبکار پیغام می‌دهند که به او بگویید : فلانی خانه نیست .
گاهی نیز از آغاز استعمال یک لفظ در یک معنا همراه با یک سلسله معانی زائد است که خود لفظ ، آن معانی زائد را نمی رساند ، اما معمولاً با استعمال آن لفظ ، آن معانی زائد نیز فهمیده می‌شود.
مثلاً تلویزیون-دیدن ، به این معنا فهمیده می‌شود که تلویزیون در حال پخش برنامه باشد و عده ای به تماشای آن برنامه نشسته باشند ، اما خود نیز تلویزیون دیدن ممکن است به معنای نگاه کردن به دستگاه تلویزیون باشد ، اگرچه دستگاه تلویزیون خاموش باشد

در هر دوصورت ، چه وضع لفظ تعینی باشد ( مانند خانه ) چه تعیینی ( مانند تلویزیون دیدن ) ارتکاب مغالطه توسل به معنای تحت اللفظی این است که کسی از اختلاف معنای تحت اللفظی و معنای متعارف ، برای فریب مخاطب خود استفاده کند ، در حالی که اگر معنای مشترکی از الفاظ و عبارات در میان گوینده و شنونده وجود نداشته باشد اساسا هیچ گفتگویی امکان‌پذیر نخواهد بود . اما شخص مغالطه کننده با علم به عدم اشتراک معانی لفظی را می‌گوید و معنایی را مغایر با معنای مورد نظر شنونده در نظر می‌گیرد .


مغالطه توسل به معنای تحت اللفظی به دو شکل انجام می‌شود
گاهی شخص از آغاز برای گمراه کردن و فرید مخاطب ، لفظی را استعمال می کند که می داند مخاطب او آن را همراه با معانی زائد می فهمد ، در حالی که گوینده تنها معنای تحت اللفظی را در نظر داشته است .

و گاهی نیز خود گوینده معنای متعارف را در نظر می‌گیرد اما در شرایطی ، مجبور می‌شود که از آن معنا عدول کند و متوسط به معنای تحت اللفظی بشود

گاهی نیز گوینده در نقل قول و تفصیل سخن شخص دیگر ، متوسل به معنای تحت اللفظی برخی کلمات می‌شود .

مثال : در تاریخ آمده است که وقتی خواجه نصیرالدین طوسی همراه با سپاه مغول به فرماندهی هلاکوخان وارد بغداد شدند و می‌خواستند آخرین خلیفه عباسی را اعدام کنند ، خواجه‌نصیر دستور داد که او را درون یک نمد پیچند و آنقدر مالش دهند تا جان دهد .
خواجه نصیرالدین این کار را برای اجتناب از وقوع برخی مشکلات در جامعه سنی مذهب آن عصر انجام داد. زیرا آنها اعتقاد داشتند که پیامبر اکرم فرموده است :کسی خون خلفای مرا بر زمین نمی ریزد مگر اینکه به جهنم میرود.
خواجه نصیر ، در صورت اعتراض به او می توانست ادعا کند که

خون خلیفه را بر زمین نریخته مشغول آن حدیث نمی‌شود.

استفاده از این مغالطه در قول و قرارها و قراردادها و تعهدات گوناگون بسیار متداول است و باید در مواردی که گمان ارتکاب چنین مغالطه ای می رود با روشن کردن الفاظ از وقوع آن جلوگیری کرد.

https://www.group-telegram.com/it/mghlte.com
مثال:
ما گفته بودیم تا این تاریخ برای شما یک خط تلفن می کشیم که کشیدیم. اما نگفته بودیم که حتما تا این تاریخ تلفن شما کار خواهد کرد.

کسانی که مرتکب چنین مغالطه می‌شوند در آغاز سخنان خود از عبارات خاصی استفاده می کنند مثلا می گویند : "تمام آنچه من گفته بودم این بود که ...

یا می‌گویند : "اگر دقیقاً به کلمات من توجه کنید می فهمیدکه ..."

در بیشتر موارد دیگه کسی از چنین عبارت هایی استفاده می کنند می‌توان فهمید که مرتکب مغالطه توسل به معنای تحت اللفظی شده است
مثال :
اگر به متن خبری که ما به روزنامه اعلام کردیم و چاپ می‌شد مراجعه کنید می‌بینید که ما گفته بودیم: با حضور رئیس جمهور این کارخانه افتتاح شد ما نگفتیم که کارخانه راه اندازی وبهره برداری شد.
توضیح شنیداری

Telegram

مجله‌ی اینترنتی عصر روشنگری

حق‌را بشناس اهل حق‌را خواهی شناخت.
فلسفه های
معرفت/ذهن/زبان/سیاست/حقوق/اقتصاد/تکامل/اخلاق/مذهب/هنر/ریاضی/فیزیک/ زندگی/موفقیت/شهوت

مثال زنده‌‌ مغالطات

آرشیو با تفکیک موضوعات:
www.group-telegram.com/it/mghlte.com/2227

www.group-telegram.com/it/mghlte.com/598

185 viewsedited  Jun 15, 2019 at 23:02

مغالطه شماره ۴۲

💠 توسل به معنای تحت اللفظی 💠

مغالطه توسل به معنای تحت اللفظی اینست که کسی ازکلماتی استفاده کند که بطور متعارف معنای خاصی ازآن فهمیده می‌شود،اماهنگام ضرورت ازآن معناعقب نشینی کرده وبه یک معنای تحت اللفظی از کلمات متوسل شود.
بعنوان مثال
اگردرتهران بگویندجایزه فلان مسابقه بلیط رفت وبرگشت به یکی از شهرهای زیارتی است وبعد بعنوان جایزه بلیط شرکت واحد اتوبوسرانی به فرد برنده بدهد مرتکب این مغالطه شده‌است. زیرا معنای متبادر به ذهن عموم مردم تهران از بلیط رفت و برگشت به یکی از شهرهای زیارتی ایران معمولاً بلیط هواپیمایاقطاربه مشهد یادست‌کم قم است.
امابرگزار کنندگان مسابقه چه از روی طنز و شوخی و چه به علت کمبود بودجه چنین ادعا می‌کنند که دو عدد بلیط برای رفت و برگشت از تهران به حضرت عبدالعظیم ، با اتوبوس شرکت واحد ، نیز مصداق بلیط رفت و برگشت به یک شهر زیارتی ایران است .

وقوع این مغالطه از آنجا ناشی میشود که هر لفظ (اسم یا فعل) یک معنای تحت اللفظی و اصلی دارد ، ولی برای برخی الفاظ بنا بر استفاده‌های خاص آن لفظ در فرهنگ یک جامعه ، به تدریج معنای فرعی و زائدی به معنای اصلی و تحت اللفظی اضافه می‌شود .
مانند لفظ خانه که در زبان فارسی به تدریج به مجموعه خانه ، حیاط ، آشپزخانه ، باغچه و غیره اطلاق می‌شود. مطابق این اختلاف معانی عده ای برای اینکه دروغ نگفته باشند ، از اتاق و حیاط منزل و برای طلبکار پیغام می‌دهند که به او بگویید : فلانی خانه نیست .
گاهی نیز از آغاز استعمال یک لفظ در یک معنا همراه با یک سلسله معانی زائد است که خود لفظ ، آن معانی زائد را نمی رساند ، اما معمولاً با استعمال آن لفظ ، آن معانی زائد نیز فهمیده می‌شود.
مثلاً تلویزیون-دیدن ، به این معنا فهمیده می‌شود که تلویزیون در حال پخش برنامه باشد و عده ای به تماشای آن برنامه نشسته باشند ، اما خود نیز تلویزیون دیدن ممکن است به معنای نگاه کردن به دستگاه تلویزیون باشد ، اگرچه دستگاه تلویزیون خاموش باشد

در هر دوصورت ، چه وضع لفظ تعینی باشد ( مانند خانه ) چه تعیینی ( مانند تلویزیون دیدن ) ارتکاب مغالطه توسل به معنای تحت اللفظی این است که کسی از اختلاف معنای تحت اللفظی و معنای متعارف ، برای فریب مخاطب خود استفاده کند ، در حالی که اگر معنای مشترکی از الفاظ و عبارات در میان گوینده و شنونده وجود نداشته باشد اساسا هیچ گفتگویی امکان‌پذیر نخواهد بود . اما شخص مغالطه کننده با علم به عدم اشتراک معانی لفظی را می‌گوید و معنایی را مغایر با معنای مورد نظر شنونده در نظر می‌گیرد .


مغالطه توسل به معنای تحت اللفظی به دو شکل انجام می‌شود
گاهی شخص از آغاز برای گمراه کردن و فرید مخاطب ، لفظی را استعمال می کند که می داند مخاطب او آن را همراه با معانی زائد می فهمد ، در حالی که گوینده تنها معنای تحت اللفظی را در نظر داشته است .

و گاهی نیز خود گوینده معنای متعارف را در نظر می‌گیرد اما در شرایطی ، مجبور می‌شود که از آن معنا عدول کند و متوسط به معنای تحت اللفظی بشود

گاهی نیز گوینده در نقل قول و تفصیل سخن شخص دیگر ، متوسل به معنای تحت اللفظی برخی کلمات می‌شود .

مثال : در تاریخ آمده است که وقتی خواجه نصیرالدین طوسی همراه با سپاه مغول به فرماندهی هلاکوخان وارد بغداد شدند و می‌خواستند آخرین خلیفه عباسی را اعدام کنند ، خواجه‌نصیر دستور داد که او را درون یک نمد پیچند و آنقدر مالش دهند تا جان دهد .
خواجه نصیرالدین این کار را برای اجتناب از وقوع برخی مشکلات در جامعه سنی مذهب آن عصر انجام داد. زیرا آنها اعتقاد داشتند که پیامبر اکرم فرموده است :کسی خون خلفای مرا بر زمین نمی ریزد مگر اینکه به جهنم میرود.
خواجه نصیر ، در صورت اعتراض به او می توانست ادعا کند که

خون خلیفه را بر زمین نریخته مشغول آن حدیث نمی‌شود.

استفاده از این مغالطه در قول و قرارها و قراردادها و تعهدات گوناگون بسیار متداول است و باید در مواردی که گمان ارتکاب چنین مغالطه ای می رود با روشن کردن الفاظ از وقوع آن جلوگیری کرد.

https://www.group-telegram.com/it/mghlte.com
مثال:
ما گفته بودیم تا این تاریخ برای شما یک خط تلفن می کشیم که کشیدیم. اما نگفته بودیم که حتما تا این تاریخ تلفن شما کار خواهد کرد.

کسانی که مرتکب چنین مغالطه می‌شوند در آغاز سخنان خود از عبارات خاصی استفاده می کنند مثلا می گویند : "تمام آنچه من گفته بودم این بود که ...

یا می‌گویند : "اگر دقیقاً به کلمات من توجه کنید می فهمیدکه ..."

در بیشتر موارد دیگه کسی از چنین عبارت هایی استفاده می کنند می‌توان فهمید که مرتکب مغالطه توسل به معنای تحت اللفظی شده است
مثال :
اگر به متن خبری که ما به روزنامه اعلام کردیم و چاپ می‌شد مراجعه کنید می‌بینید که ما گفته بودیم: با حضور رئیس جمهور این کارخانه افتتاح شد ما نگفتیم که کارخانه راه اندازی وبهره برداری شد.
توضیح شنیداری

BY مجله‌ی اینترنتی عصر روشنگری