دوستان عزیزم
سلام
چند روزی هست که مخاطبان برای واریز مبلغ با پیام بالا مواجه می‌شوند.
عجیب این که در این چند روز تعداد واریزی‌ها بسیار کمتر از روزهای ابتدایی بوده است و معلوم نیست چرا این اتفاق افتاده است.

لطفا در صورت مواجهه با چنین مشکلی از شماره کارت زیر استفاده کنید. این شماره کارت نیز به نام خودم، جعفر شیرعلی‌نیا، است؛

۶۰۶۲۵۶۱۰۱۹۹۰۸۳۰۳

(«نکته های تاریخی» را از پیام سنجاق شده در کانال دانلود کنید.).

توقیف‌کنندگان عزیز لطفا از پشت پرده بیرون بیایید

در ده روزی که از انتشار فایل «نکته‌های تاریخی» می‌گذرد، هزاران پیام برایم رسیده است.
بخش مهمی از این پیام‌ها از فرماندهان و رزمندگان جنگ و خانواده‌ی شهداست که مرا شرمنده‌ی لطف خویش کرده‌اند.

عزیزان بسیاری از فرماندهان و رزمندگان جنگ، از ارتش و سپاه، «نکته‌های تاریخی» را منطبق با واقعیت‌های جنگ دانسته‌اند.
عزیزان دانشکده‌ی فرماندهی و ستاد ارتش(دافوس) در اقدامی ارزشمند معادل قیمت ۲۰ نسخه از فایل الکترونیکی را پرداخت کرده‌اند و همچنین ۱۱ جلد، از کتاب‌های جدید و ارزشمندشان را برایم هدیه فرستاده‌اند.
(برای اعلام این موضوع از عزیزان اجازه گرفته‌ام)

پیام‌های دلگرم‌کننده‌ی بسیاری از اساتید دانشگاه و معلمان عزیز برایم رسیده است.
در این روزها نویسندگان مطرح کشور و نویسندگان جنگ و اندیشمندان عزیزی مرا شرمنده‌ی لطف خودشان کردند و از من و تیم تحقیقاتی‌ام حمایت کردند.
بسیاری از شخصیت‌هایی بودند که من افتخار دیدار حضوری با آن‌ها را نداشتم اما از لطفشان سرشار شدم.

شرمنده‌ی لطف همه‌ی ایرانی‌های نازنین هستم؛ بسیاری از آن‌ها هم‌اکنون هزاران کیلومتر دورتر از ایران زندگی می‌کنند اما در این ده روز آن‌ها را کنار خود می‌دیدم.
کاش توقیف‌کنندگان نیز رخ بنمایند تا شنوای حرف‌شان باشیم.

کاش حالا که فایل «نکته‌های تاریخی» تنها در کانال تلگرامی من حدود ۱۷۰ هزار بازدید داشته است، نظرشان را که مبنای توقیف کتاب من بوده است، منتشر کنند.

کاش اسامی و سابقه‌ی این افراد را اعلام کنند، تا بدانیم چه کسانی و با چه سابقه‌ای چنین حکمی داده‌اند.

عزیزان من
شما کتابی را توقیف کرده‌اید که کاملا در حیطه‌ی تخصصی نویسنده‌ای است که دو دهه از عمر خویش را وقف این موضوع کرده است. به واسطه‌ی نوشته‌هایش در همین موضوع، برگزیده‌ی کتاب سال جمهوری اسلامی شده است و هم برگزیده‌ی بخش مرجع‌نگاری کتاب سال دفاع مقدس.
کتابی را توقیف کرده‌اید که تمام ارجاعاتش به منابع داخلی و از پیش منتشرشده است.
کاش خودتان را معرفی کنید و نظراتتان را با شهامت اعلام کنید.

جعفر شیرعلی نیا
تابستان ۱۴۰۲

پی‌نوشت: کتاب‌های اهدایی دانشکده‌ی دافوس ارتش، مجموعه‌ای است که با عناوینِ: ارتش در انقلاب، ارتش از انقلاب تا دفاع مقدس و ارتش در دفاع مقدس منتشر شده است. امیر حسنی سعدی، از فرماندهان ارشد ارتش در سال‌های جنگ، با همراهی تیمی خبره، این مجموعه را تدوین کرده‌اند و توسط انتشارات دافوس منتشر شده است.


فایل «نکته های تاریخی» را از پیام سنجاق شده در کانال دانلود کنید.

شماره حساب و شبای بانک ملی

سلام دوستان
گویا بر اساس تغییرات جدید در سیستم بانک‌ها، تعداد کارت به کارت محدودیت‌هایی دارد.
دوستان عزیزی که برای کارت به کارت با مشکل مواجه می‌شوند، می‌توانند از طریق شماره حساب یا شماره شبا که در تصویر بالا آمده اقدام کنند. انتقال از این طریق محدودیت ندارد.
اطلاعات مربوط به حساب بانک ملی خود من است.

فایل «نکته‌های تاریخی» را از پیام سنجاق شده در کانال دانلود کنید.

جام زهر
آمار حیرت‌انگیز سربازان فراری

23 تیر 1367 امام‌خمینی پس از مقاومت چندهفته‌ای در برابر اصرار مسئولان برای پذیرش قطعنامه‌ي 598، با پذیرش قطعنامه موافقت کرد. هاشمی رفسنجانی آخرین دغدغه‌های امام برای پذیرش قطعنامه را در خاطرات اين روز، این‌گونه روایت کرده است: «‌امام نگران عدم وفای دشمن بودند و ناراحتی مردم حزب‌الله که احتمال اول را ضعیف و احتمال دوم را هم در مقابل خوشحالی بخش عظیمی از مردم و آثار مثبت صلح قابل‌تحمل دانستیم.»
27 تیر ایران رسما قطعنامه را پذیرفت.
تاکید هاشمی بر خوشحالی بخش عظیمی از مردم جالب است و البته این پرسش وجود دارد که هاشمی از کجا دریافته که بخش عظیمی از مردم از پذیرش قطعنامه خوشحال خواهند شد؟ گذشته از این‌که تحلیل هاشمی درست است یا نه، او و دیگر مسئولان کشور در سال‌های جنگ، ادامه‌ي جنگ را نیز خواسته‌ي مردم معرفی می‌کردند.
یکی از عبارت‌های پرتکرار در ادبیات سیاسی و اجتماعی تاریخ ایران، خواسته‌ي مردم است و زیاد شنیده‌ایم که بسیاری از مدیران در پاسخ علت برخی کارها توضیح می‌دهند که این خواسته‌ي مردم است و...
اغلب معلوم نیست تشخیص نظر مردم بر اساس کدام روش تعیین شده است.
در سال‌های جنگ و پس از آن بر مردمی‌بودن جنگ تاکید زیادي شده و هنوز فضای دهه‌ي شصت به گونه‌ای تصویر می‌شود که گویا کسی مخالف ادامه‌ي جنگ نبوده و مردم یک‌صدا پشتیبان جنگ بوده‌اند.
در همان سال‌های جنگ نشانه‌های زیادی وجود داشت که نشان می‌داد موضوع هم‌صداییِ همه‌ي مردم برای ادامه‌ي جنگ قابل‌تردید است.
بر اساس گزارش روزشمار جنگ مرکز مطالعات سپاه، 30 مهرماه 1365 رادیو بی‌بی‌سی گزارش داد که دولت یونان می‌گوید هزاران ایرانی در مرز ترکیه با یونان سرگردانند. این رادیو به نقل از روزنامه‌ي ملیت ترکیه می‌گوید: «تعداد پناهندگان موجود در ترکیه 600 هزار تا یک‌میلیون نفر تخمین زده می‌شود. بسیاری از اين افراد از خدمت سربازی فرار می‌کنند اما از آن‌جا که به خاطر خودداری از رفتن به سربازی نمی‌توانند گذرنامه بگیرند ناچارند گذرنامه‌ي جعلی به دست بیاورند.» (مركز مطالعات و تحقيقات جنگ سپاه، روزشمار جنگ، ج44، ص434)
سردار غلامعلی رشید از فرماندهان ارشد در جنگ و از فرماندهان ارشد ستاد کل نیروهای مسلح در حال حاضر، در مصاحبه با خبرگزاری فارس آمار 600 هزار سرباز فراری در جنگ را تاييد می‌کند.(منتشرشده در 5مهر87)
در یکی از گزارش‌های سپاه استان کرمان در آبان66 آمار مشمولانِ فراری، تنها در این استان حدود 30 هزار نفر برآورد شده است. (مركز مطالعات و تحقيقات جنگ سپاه، روزشمار جنگ، ج51، ص847)
این آمار مربوط به زمانی است که بیش از یک سال از تصويب طرح دستگیری مشمولانِ فراری گذشته است. طرحی که 26فروردین65 در مجلس تصویب شده بود. سپاه، کمیته، ‌ژاندارمری و شهربانی موظف بودند مشمولان غایب را دستگیر كنند. مجازات‌ها هم سنگين بود؛ يك تا سه سال حبس تعليقي براي كساني كه براي بار دوم فرار كنند و يك تا سه سال حبس براي كساني كه به اين افراد شغل می دادند.
با تمام تبلیغات و فشاری که صرف جذب نیرو برای عملیات کربلای 5 شد، این عملیات در زمستان 1365 با 210 هزار رزمنده انجام شد که بنا به اسناد سپاه، 27 هزارشان پاسدار بودند. 66 هزار نفر سرباز و 120 هزار نفر بسیجی.(مركز مطالعات و تحقيقات جنگ سپاه، روزشمار جنگ، ج 47، ص 206)
اين در ‌حالی است ‌که فرماندهان به دنبال جذب چند برابر این نیرو برای عملیات سرنوشت‌ساز این سال بودند.
درست است که بار جنگ و جنگیدن بر دوش مردم بوده و از این لحاظ جنگ هشت‌ساله یکی از مردمی‌ترین جنگ‌های دنیا است اما نمی‌توان گفت جنگ در تمام اين سال‌ها به‌ویژه پس از فتح خرمشهر خواسته‌ي تمام مردم ایران بوده است. آمار حدود 210 هزار نیرو برای عملیات بزرگ سال 65، در برابر آمار تقریبی سربازان فراری نسبتِ یک‌سوم را نشان می‌دهد که نکات بسیاری در مقايسه‌ي این آمار نهفته است. این را هم در نظر بگیرید که گاه چند نفر از یک خانواده در جبهه می‌جنگیدند اما این احتمال که چند نفر در یک خانواده همزمان سرباز باشند زیاد نیست. یعنی نسبت خانواده‌هاي درگير با پديده‌ي سرباز فراري عدد بسیار بزرگی را نشان می‌دهد. البته آمار مهاجران قانونی از کشور نیز قابل‌تامل است.
نکته‌ي جالب این‌جاست که این جمعیت قابل‌توجه از مردم کشور، چندان صدایی در فضای رسانه‌ای آن روزها نداشتند. اگر مسئولان صلاح نمی‌دانند که گاهی صدای مخالفان رسانه‌ای شود اما باید آمارهای این‌چنینی، آن‌ها را درباره‌ي خواسته‌ي مردم با پرسش‌هایی رو‌به‌رو کند تا با قاطعیت از خواسته‌ي مردم حرف نزنند. اگر این نشانه‌ها در ذهن مسئولان سوال‌ها و تردیدهایی ایجاد می‌کرد، شاید پذیرش قطعنامه و پایان جنگ در شرایط بسیار بهتري برای ایران رقم می‌خورد.



فایل «نکته‌های تاریخی» را از پیام سنجاق شده در کانال دانلود کنید.

https://www.group-telegram.com/jafarshiralinia.com

.

پیامی از ارتش

سلام دوستان عزیزم

ساعتی پیش مسئول فضای مجازی ارتش جمهوری اسلامی تماس گرفت، و در گفتگویی صمیمانه و دوستانه از من خواست با توضیحی فضای ایجادشده پس از پیام دیروز را تعدیل کنم.

در پیام دیروز نوشته بودم: «عزیزان دانشکده‌ی فرماندهی و ستاد ارتش(دافوس) در اقدامی ارزشمند معادل قیمت ۲۰ نسخه از فایل الکترونیکی را پرداخت کرده‌اند و همچنین ۱۱ جلد، از کتاب‌های جدید و ارزشمندشان را برایم هدیه فرستاده‌اند.
(برای اعلام این موضوع از عزیزان اجازه گرفته‌ام)»

حالا بنا شد اعلام کنم این اقدام ارزشمند عزیزان ارتش به معنای تایید یا رد محتوای فایل «نکته‌های تاریخی» نیست و طبق روالی ثابت، دانشکده‌ی دافوس آثار مربوط به جنگ را تهیه می‌کند.

با توکل بر خدای قادر متعال
جعفر شیرعلی‌نیا
تابستان ۱۴۰۲

https://www.group-telegram.com/jafarshiralinia.com

📣 مرکز ایران و فرانسه برگزار می کند:

🟢 وبینار " جنگ ایران و عراق 1980 - 1988، منشا استراتژی ایرانی، 43 سال پس از آن"

🟦 سخنران : جعفر شیرعلی نیا

🟨 دبیر برنامه : علیرضا خلیلی، رئیس مرکز ایران و فرانسه

🗓 22 سپتامبر 2023 برابر با 29 شهریور

🕰 18 الی 19 و 30 به وقت پاریس - 19 و 30 الی 21 به وقت تهران

🔺 سخنرانی به زبان فارسی همراه با ترجمه فرانسه

✅ جعفر شیر علی نیا:

✔ نویسنده و پژوهشگر تاریخ معاصر ایران در حوزه های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی
✔ مولف زندگینامه ی مهمترین رجال سیاسی تاریخ جمهوری اسلامی
✔ پژوهشگر تاریخ جنگ ایران و عراق و مولف 20 عنوان کتاب در این حوزه
✔ برگزیده کتاب سال جمهوری اسلامی، 1388
✔ برگزیده بخش مرجع نگاری کتاب سال دفاع مقدس، 1393

🔸اطلاعات بیشتر و لینک ثبت نام 👇🏻
▪️ www.france-iran.org

آیا ایران نمی‌توانست جلوی آغاز جنگ با عراق را بگیرد؟

برخی روایت‌ها نپذیرفتنِ پیشنهاد مذاکره‌ی صدام را از دلایل شروع جنگ‌ معرفی می‌کنند.
نقل شده که دعایی، سفیر ایران در عراق، نزد امام گریه کرده تا پیشنهاد مذاکره را بپذیرد، اما آیت‌الله نپذیرفته است.
از سوی دیگر، سال‌ها پس از جنگ، آیت‌الله منتظری، دکتر یزدی، دکتر بنی‌صدر روایت‌هایی از روزهای پیش از آغاز جنگ دارند که نشان می‌دهد ایران می‌توانست از جنگ خانمان‌سوز جلوگیر شود، اما...

در این فایل صوتی، که لایو اینستاگرام بوده، به این موضوعات پرداخته‌ام.
در این فایل، اشاره‌ای به ضعف استنادی مطالب شفاهی دارم، که مقصود اصلی، خاطرات شفاهی است؛ تاریخ شفاهی قابل استنادتر از خاطرات شفاهی است.

برای پیگیری لایوها و مطالب اینستاگرام، صفحه‌ی جعفر شیرعلی‌نیا را در اینستاگرام همراهی کنید:

https://instagram.com/jafarshiralinia.com?igshid=1sw8uiiznyf5v

نقدی بر متولی‌گری نظامیان در تاریخ‌نگاری جنگ

پیشتر هم گفته‌ام که «با معضل‌ مهمی مواجه هستیم و آن انحصار تاریخ‌نگاری جنگ و متولی‌گری نظامیان در این حوزه است. ببینید! مورخ شئوناتی دارد، باید‌ها و نبایدهایی را مورد توجه قرار می‌دهد و روش‌ تحقیق خاص خود را دارد، نظامیان هم باید‌ها و نبایدها و محدودیت‌های خاص خود را دارند و این‌ها به‌راحتی در یک نقطه جمع نمی‌شوند. لذا تاریخ‌نگاری نظامیان متفاوت است با تاریخ‌نگاری‌ای که مورخ غیرنظامی انجام می‌دهد.»

و «اساسا زمانی که بحث تاریخ جنگ در ستاد کل نیروهای مسلح مطرح می‌شود، دوگانه‌ی سپاه و ارتش بسیار پررنگ می‌شود و سایر ابعاد تحت تأثیر قرار می‌گیرد و چالش‌ها و پرسش‌ها کانالیزه می‌شود و نقدها تنها معطوف به این امر شود که کتاب «الف» نقش سپاه را پررنگ کرده یا کتاب «ب» نقش ارتش را پررنگ کرده است. حتی در مواردی کار به رهبری ارجاع می‌شود؛ یعنی از طریق نهادهای نظامی به دفتر رهبری نامه می‌نویسند و می‌گویند در روایت فلان کتاب در حق ارتش جفا شده است.»

و این‌که «منظور من آن نیست که نظامیان اساسا به حوزه‌ی تاریخ‌نگاری وارد نشوند، منظور من متولی‌گری است. متولی‌گری بدان‌جا ختم شده است که حتی گویا صدور مجوز رمان پیرامون دفاع مقدس هم به پژوهشگاه دفاع مقدس واگذار شده است.»

«ببینید! زمانی که مجموعه‌ای خارج از وزارت ارشاد بتواند برای یک کتاب تصمیم‌ بگیرد، طبیعتا دایره‌ی تاریخ‌نگاران محدود می‌شود. برای مثال، یک استاد دانشگاه چند سال وقت صرف می‌کند و کتابی تحلیلی می‌نویسد، سپس به او می‌گویند چند بخش از کتابت را تغییر بده یا حذف کن یا به‌کلی می‌گویند اجازه‌ی چاپ به تو نمی‌دهیم. این امر به‌نظرم معلول متولی‌گری نهاد نظامی در تاریخ‌نگاری است.»

کمتر بیرون از کانال تلگرامم یادداشتی منتشر می‌کنم؛
امسال پیشنهاد مرکز اسناد انقلاب اسلامی را برای نوشتن یادداشت پذیرفتم.
در این یادداشت از آسیب‌های متولی‌گری نظامیان در روایت جنگ نوشته‌ام.

یادداشت را در لینک زیر ببینید:

https://shorturl.at/abpx6

کتابی فوق‌العاده مهم

چاپ اول کتاب «جریان‌های سیاسی مذهبی دوره‌ی پهلوی دوم» رو به اتمام است.
عزیزانی از من توضیح بیشتری درباره‌ی این کتاب خواسته‌اند و هم تخفیف بیشتر.
این ویدئو در پاسخ به این درخواست‌ها ضبط شده است.

اگر پس از دیدن ویدئو تصمیم به تهیه‌ی کتاب با شرایط ویژه‌ی انتشارات گرفتید،
به آیدی زیر در تلگرام پیام بدهید و کد ۱۴۰۲ را اعلام کنید:

@Cyanpub1

چه شد که دوران پهلوی دوم به انقلاب اسلامی سال ۵۷ ختم شد؟
افراد و گروهای تاثیرگذار در این فرایند چه کسانی بودند؟
آیا روایتی که یک طیف را تاثیرگذار اصلی معرفی می کند و بسیاری را به حاشیه می برد، دقیق است؟
مردم در این دوره ها چه کتاب ها و نشریاتی می خواندند و به چه سخنرانی هایی گوش می دادند؟
در این کتاب فعالیت بسیاری از تاثیرگذاران این دوران روایت شده است؛
از آیت الله بروجردی تا آیت الله کاشانی تا نواب صفوی. از دکتر مصدق گرفته تا مهندس بازرگان، از آیت الله خمینی و شاگردانش گرفته تا طیف روحانیتی که مشی آن ها را نمی پسندیدند. از مبارزه با فلسفه تا تلاش برای آموزش ریاضی و شیمی به طلبه ها. از داستان حجاب تا چالش شهید جاوید. از مطهری تا شریعتی و صدها فرد تاثیرگذار دیگر.
از تشکیلات روحانیون گرفته تا مجاهدین خلق تا فرقان و گروه های هفت گانه.
در کنار موضوعات بالا در این کتاب
یک دور تاریخ سیاسی و حکومتی ایران در دوره‌ی پهلوی دوم و همچنین سرنوشت گروه‌های غیرمذهبی مرور می‌شود.
در ویدئو پست قبل توضیحات بیشتری درباره این کتاب داده­‌ام.
برای خرید کتاب
به آیدی زیر در تلگرام پیام بدهید و کد ۱۴۰۲ را اعلام کنید:

@Cyanpub1

نکاتی تکان‌دهنده از بلایی که ادبیات دفاع مقدس بر سرمان آورده است

جوان‌تر که بودم از جنگ نمی‌ترسیدم و حتی مشتاق بودم که دوباره جنگی شکل بگیرد. ادبیات دفاع مقدس از جنگ تابلویی زیبا برایم رقم زده بود؛ تابلویی سرشار از معنویت، انسانیت، صفا و برادری در مسیری که انتهایش به بهشت ختم می‌شود. در این ادبیات به جای جنگ از عبارت دفاع مقدس استفاده می‌شود؛ چون «واژه‌‌ی دفاع فاقد صراحت و خشونت و زنندگی جنگ است.»
بعدها که پرسش‌های کودکی‌ام مرا به تحقیق بیشتر در جنگ کشاند و با سیاهی‌ها، ویرانی‌ها و تلخی‌های جنگ آشنا شدم دریافتم «یکی از مشخصه‌های اساسی ادبیات همانا مخفی کردن اسراری است که امکان دارد هرگز برملا نشوند.»
دیدم چگونه عملیات‌های پرتلفات و خسارت‌بار همچون پیروزی‌های بزرگ در ذهنم جا گرفته است و دریافتم این ادبیات کلمات و ترکیب‌های تازه و معانیِ متفاوتی دارد؛ «برای مثال در ادبیات دفاع مقدس، شکست و سازش و مصالحه وجود و وجاهت ندارد.»
بعد که مطالعات تخصصی را در حوزه‌ی جنگ پیگیری کردم دریافتم چه مقدار اطلاعات متناقض و اشتباه در کتاب‌های ادبیات وجود دارد و بعدتر بود که فهمیدم:‌ «وظیفه‌ی ادبیات ارائه و بیان حالت‌ها و کیفیت‌های عاطفی است... ادبیات ربطی به واقعیت ندارد و راست و دروغ بودن در آن بی‌معناست. ادبیات نمی‌خواهد گزارشگر وقایع، راست یا دروغ یا حق و باطل باشد، تفاوت علم و ادبیات در اینجاست.»
به‌تدریج جنگ برایم به یکی از وحشتناک‌ترین رویدادها بدل شد و دریافتم نترسیدنم از جنگ محصول گرفتاری در عاطفه‌ها بوده؛ «هرگاه عواطفِ برخاسته از شعورِ نیم‌آگاه و آگاه از دری وارد شوند، اندیشه و خردِ آگاه از دری دیگر خارج می‌شود.» دیدم که مشتاق بودن برای جنگی دوباره چقدر نامعقول است و «ادبیات می‌تواند هرچیزی را که معقول می‌نموده نامعقول کند، از آن فراتر رود، آن را به گونه‌ای متحول کند که مشروعیت و کفایت آن را در معرض تهدید قرار دهد.»
ادبیات دفاع مقدس شجاعت و نبردِ ستودنی رزمنده‌های عزیزِ ایرانی در خلیج‌فارس با آمریکایی‌ها در سال‌های پایانی جنگ را روایت می‌کرد اما چندان از صدها میلیون دلار خسارت عملیات‌های تلافی‌جویانه‌ی آمریکایی‌ها در نابودی سکوهای نفتی ایران سخن نمی‌گفت.
از برخی کاستی‌ها و اشتباهات عجیب در سال‌های جنگ احساس سرخوردگی به آدمی دست می‌دهد اما آثار ادبی برخی آرزوهای دست‌نیافته را دست‌یافته نشان می‌دهند و «سرخوردگی‌های حاصل از تجربه‌های عینی تاریخی» را از میان می‌برد و «با بی‌حس کردن عصب‌های آگاهی به تسکین درد کمک می‌کند.» و غلبه‌ی شناخت ادبی به‌تدریج «ضرورت و اهمیت شناخت خردورزانه درباره‌ی جنبه‌های متنوع این پدیده و ماهیت آن را نفی و مسیر آن را مسدود می‌کند یا ناموجه و ناممکن جلوه می‌دهد.»
اگر افراد به اشتباهات زمان جنگ پی ببرند به سوال‌هایی می‌رسند که پاسخ‌هایی سخت دارند پس «هر نظام فرهنگی برای حفظ بقا و گسترش خود نیاز دارد ادبیات خاص خود را پدید آورد و منتشر کند» و توسعه‌ی این ادبیات با هدف تاثیرِ بیشتر گذاشتن بر مخاطب به‌تدریج بیشتر از واقعیتِ رویداد فاصله می‌گیرد و به سمت تولید گزاره‌های «شبه‌اسطوره‌ای می‌رود.» و مهم‌تر از همه این‌که «آثار ادبی هنری همچون مانیفست یا بیانیه‌های سیاسی، وظیفه‌ی توجیه اهداف و برنامه‌های نظام حاکم یا جریان‌های سیاسی را بر عهده می‌گیرند. چندان که گویی اسبِ سواری سیاست را زین می‌کنند.»
آن‌چه موضوع را جدی‌تر می‌کند حمایت‌های فراوان از ادبیات خاص و محدودیت فراوان برای روایت‌های ضدجنگ است و این‌جاست که نهادهای پشتیبان ادبیات دفاع مقدس نقش مهمی به عهده می‌گیرند و ادبیات دفاع مقدس با گزینشِ بخش‌هایی از آنچه اتفاق افتاده است جنگ را روایت می‌کند و نتیجه‌ «گزینش و برجسته‌سازی برخی ابعاد و زوایا و به‌حاشیه‌رانی(از دید دور داشتن و انگاشتن) و حذف ابعاد و زوایای دیگر است.» این گزینش نشان‌دهنده‌ی موضع نهادهای پشتیبانِ تولید آن‌هاست.

حالا این روزها کاملا از جنگ می‌ترسم؛ حتی اگر انتهایش پیروزی باشد چون این پیروزی به قیمت فدا شدن و ویرانی بسیاری از زندگی‌هاست که شاید هیچ‌گاه فرصت بازسازی‌اش فراهم نشود اما می‌دانم که هنوز بسیاری از دریچه‌ی همین ادبیات دفاع مقدس جنگ را می‌فهمند و مشتاق جنگند.
(این یادداشت را ۴ سال قبل نوشتم و یکی از یادداشت های کتاب توقیف شده ی نکته های تاریخی است؛ فایل نکته های تاریخی را از پیام سنجاق شده در کانال دانلود کنید)

- علیرضا کمری پژوهشگر چیره‌دستِ حوزه‌ی خاطرات و ادبیات جنگ مقاله‌ای در کتاب «پویه‌ی پایداری» منتشر کرده است. او در این مقاله با عنوان «درآمدی بر نقد معرفت‌شناختی ادبیات جنگ / ادبیات دفاع مقدس» به نکات بسیار مهمی پرداخته و جمله‌هایی را که در متن بالا در گیومه قرار داده‌ام جمله‌هایی از این مقاله است.

https://www.group-telegram.com/jafarshiralinia.com

چرا جنگ، هشت سال طول کشید؟
منافع جنگ طولانی برای حاکمان ایران و عراق

جنگی که با تصمیم‌های چندروزه به یکباره پایان یافت، چرا هشت سال طول کشید؟ پرفسور تام ورکمن معتقد است در ریشه‌یابی طولانی شدن جنگ، باید ریشه‌های اجتماعی و سیاسیِ موضوع را بررسی کرد و می‌نویسد: «اگرچه جنگ برای هر دو طرف هزینه‌های سنگین مادی و انسانی دربرداشت، ولی برای هر دو طرف امتیازهای سیاسی نیز دربرداشت. شکاف‌های عمیق در هر دو جامعه، می‌توانست در قالب منافع دنبال‌شده در جنگ پوشش داده شود» (نشریه‌ی نگین ایران، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه، ش 14، ص 43 تا 46)
او، از مزایای جنگ طولانی برای ایران، به این موضوع اشاره می‌کند که با تداوم جنگ «فرایند تحکیم انقلاب اساساً تکمیل شد.» روحانیون نشان دادند «که در بهره‌گیری از جنگ برای تحکیم هژمونی طبقه‌شان بسیار خبره هستند؛ موضوعات بیگانه‌ستیزی را مورد استفاده قرار دادند تا به لحاظ سیاسی دست به بسیج عمومی بزنند. ایران عراق را به عنوان مظهر تمامی آن‌هایی که ضد دین و دشمن اسلام بودند مورد سرزنش قرار داد... بی‌شک، این روند درجه‌ای از استحکام اجتماعی را برای جامعه‌ی دچار انشعاب ایران فراهم می‌ساخت. دفاع از اسلام تبدیل به دفاع از رژیم دین‌سالار شد.»
پس از پیروزی انقلاب، نهادهای تازه‌ای در کشور شکل گرفته بود و جنگ «به رژیم در گسترش و حفظ کنترل بر نهادهای مهم پس از انقلاب و تحکیم کنترل بر دستگاه سنتی دولت کمک کرد. از جمله‌ی این نهادها می‌توان به سپاه پاسداران اشاره کرد. این نهاد به عنوان وزنه‌ی تعادل ارتش و تحت عنوان نیروهای انقلابی ظهور کرد.» (همان)
موقعیت‌هایی خاصِ نظامی و امنیتی مانند جنگ، برخوردهای امنیتی در امور سیاسی اجتماعی را توجیه می‌کند و در ایران «جنگ برای رژیم فرصت بی‌نظیری فراهم آورد تا با حذف اپوزیسیون سیاسی، گسترش کنترل نهادهای انقلابی، مهار هر رفتار آشوب‌گرانه‌ی اجتماعی، قدرت خویش را تحکیم بخشد. مهم‌تر از همه‌ی این‌ها، جنگ اجازه داد تا خواهان یکسان‌سازی موضوعات اجتماعی در جامعه‌ای شوند که پس از انقلاب دچار شکاف‌های عمیقی شده بود» (همان).
طولانی شدن جنگ، برای صدام و حزب بعث هم، امتیازهای سیاسی فراوانی داشت. ایران و عراق هر دو تلاش می‌کردند این جنگ را جنگی فراتر از جنگ با طرف مقابل نشان دهند؛ ایران جنگش را جنگی در برابر شرق و غرب عالم و جهان کفر و طاغوت معرفی می‌کرد و حزب بعث نیز این جنگ را دفاع از امت عرب در مقابل فارس؛ و هر دو طرف در مقاطع مختلف، دشمنشان را صهیونیستی و تحت حمایت اسرائیل معرفی می‌کردند.
در ابتدای جنگ، صدام و حزب بعث تا مدتی سرمستِ حضور در خاک ایران بودند، اما با شکست‌های پی‌درپی و آزادی خرمشهر، در وضعیت تحقیرآمیزی قرار گرفتند. تداوم جنگ در سال‌های بعد، راهی برای رهایی صدام از این تحقیر، پیش پایش می‌گذاشت.
وقتی جنگ به داخل خاک عراق کشیده شد، «صدام حسین از این موقعیت به‌ عنوان مدافع ملت عرب استفاده کرد و خود را حامی ملت عرب نشان داد.» این کار با تبلیغات وسیع در عراق همراه بود؛ «مغازه‌های بمباران‌شده در شهر بصره، آکنده از پوسترهای تمجید از صدام حسین به عنوان «دومین فاتح بزرگ ارتش فارس» شده بود... رژیم بعث با مهارت توانست جنگ را به عنوان آرمان ملت عرب معرفی کند» (همان). شواهد فراوانی وجود دارد که صدام توانست حکومت‌های عربی و بخشی از افکار عمومی دنیای عرب را متقاعد کند که خطر ایران خطری برای جامعه‌ی عربی است و او مدافع اعراب است.
جان نیکسون، از بازجویان صدام، از قول دیکتاتور عراق اشاره کرده است که صدام معتقد بود اگر آیت‌الله خمینی پشت مرزها متوقف می‌ماند و به خاک عراق ورود نمی‌کرد، «افکار عمومیِ اکثریت عراقی‌ها را به خودش جلب می‌کرد... ولی با تغییر جهت، هدف واقعی خودش را نشان داد و گفت هدفش رسیدن به کربلاست و نه مرز» (بازجویی از صدام، ص 164).
علاوه بر این‌ها، جنگ طولانی مزایای سیاسی و اجتماعی نیز برای صدام داشت و حزب بعث به بهانه‌ی جنگ، کنترل سیاسی خود در کشور را توسعه داد و «با استراتژی‌های پوپولیسیتی، کار خود را پیش برد». از سوی دیگر، جنگ «بهانه‌ای برای تداوم سیاست‌های سرکوب‌گرایانه‌ی رژیم شد». به بهانه‌ی جنگ، کوچک‌ترین اعتراضی سرکوب می‌شد و تداوم جنگ «موجب چندپارگی در میان جنبش اپوزیسیون زیرزمینی در عراق شد» (نشریه‌ی نگین ایران، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه، ش 14، ص 43 تا 46)


(این یادداشت سه سال پیش نوشته شده است و یکی از یادداشت های کتاب توقیف شده نکته های تاریخی است، فایل نکته های تاریخی را از پیام سنجاق شده در کانال تلگرامی اتاق آینده دانلود کنید.)

https://www.group-telegram.com/jafarshiralinia.com