group-telegram.com/IranDel_Channel/2909
Last Update:
🔴 در حاشیۀ سفر رئیس‌جمهور به عراق
✍️ احسان هوشمند
در شرایط پیچیدۀ جنوب‌غرب آسیا، انتخاب کشور عراق به‌عنوان نخستین مقصد سفرهای خارجی رئیس‌جمهور نشانه‌ای از دوستی عمیق دو کشور و ظرفیت‌های درخور توجه دو طرف برای توسعه روابط دوجانبه است. در دو دهۀ گذشته روابط ایران و عراق همواره رو به رشد بوده و عراق در سالهای گذشته به یکی از مهم‌ترین مقاصد صادرات کالا مبدل شده است. خوشبختانه در این دورۀ زمانی افزون بر گسترش مناسبات اقتصادی، مناسبات سیاسی و فرهنگی و گردشگری به‌ویژه گردشگری زیارتی دو طرف نیز با رشد درخور توجهی روبه‌رو شده و به‌این‌ترتیب روابط ایران و عراق وارد مرحلۀ نوینی از دوستی عمیق شده است. تثبیت مناسبات عمیق دو طرف نیازمند پایه‌های حقوقی و سیاسی دیگری نیز هست که در پاره‌ای موارد با موانعی روبه‌رو بوده است.
نخست لزوم اعلام رمیت دوبارۀ معاهدۀ ۱۹۷۵ الجزایر از طرف دولت عراق است. صدام حسین، رئیس‌جمهور اسبق عراق، در اقدامی یک‌طرفه در سال ۱۳۵۹ (۱۹۸۰ مسیحی) با حمله به ایران عملاً به الغای معاهدۀ ۱۹۷۵ پرداخت. بر اثر جنگ خونین و پرهزینه‌ای که صدام حسین آغاز کرد، دهها هزار نفر از ایرانیان مدافع وطن شهید و دهها هزار نفر نیز مجروح و بی‌خانمان شدند و خسارات سنگینی هم بر زیرساختهای اقتصادی کشور وارد شد. جنگ عراق علیه ایران در نهایت نزدیک به هزار میلیارد دلار خسارات به ایران وارد کرد. با اتمام جنگ ایران و عراق و سپس برکناری بعثی‌ها از ساختار سیاسی عراق تاکنون قرارداد ۱۹۷۵ از طرف عراق به صورت رسمی اعاده نشده است. مقامات کشور نیز تاکنون به صورت رسمی و شفاف هیچ توضیحی در‌این‌باره نداده‌اند. ضروری بود در سفر اخیر رئیس‌جمهور به عراق دربارۀ لزوم برگشت طرف عراقی به معاهدۀ الجزایر رایزنی صورت می‌گرفت. برگشت به معاهده الجزایر گذشته از ضرورت تأمین منافع ملی، ضامن روابط پایدار دو طرف در آینده است. مشخص نیست که چرا مقامات ایرانی و مسئولان دستگاه سیاست خارجی دربارۀ حقوق مسلم ایران در‌این‌باره سکوت کرده‌اند. توافق‌نکردن درباره معاهدۀ ۱۹۷۵ الجزایر حتی می‌تواند معاهدات پیشین مانند معاهدۀ زهاب را که در ماه می ۱۶۳۹ میلادی در شهر قصر شیرین میان ایران و عثمانی امضا شد، نیز از طرف مقامات ایرانی بلاموضوع کند که به‌هیچ‌وجه این روند در راستای حُسن هم‌جواری دو طرف نیست؛ چرا‌که بی‌توجهی به معاهدۀ الجزایر می‌تواند راه را برای ادعاهای تاریخی دیگری باز کند. موضوعی که نه در چارچوب منافع طرف عراقی است، نه در خدمت توسعه روابط دوجانبۀ ایران و عراق. بر‌اساس‌این ضروری است که مسئولان سیاست خارجی کشور هر‌چه زودتر در این زمینه با طرف عراقی به رایزنی جدی بپردازند تا سریع‌‌تر طرف عراقی برگشت به معاهدۀ ۱۹۷۵ الجزایر را رسماً اعلام کند. یکی دیگر از آسیب‌های بازنگشتن طرفین به این معاهده سستی و بی‌توجهی دو طرف به لایروبی تنها مسیر رودخانه‌ای قابلِ کشتی‌رانی برای ایران و عراق است. در دهه‌های گذشته لایروبی این رودخانه به دلیل مبهم‌بودن موضوع قرارداد الجزایر به تعویق افتاده و افزون بر خسارات زیست‌محیطی درخور‌توجه موجب شده تا توسعۀ کشتی‌رانی در اروند‌رود نیز با مانع روبه‌رو شود. در همین زمینه موضوع دومی نیز باید مورد توجه قرار گیرد. بر‌اساس قطعنامه ۵۹۸ طرفی که جنگ را آغاز کرده، «مسئولیت منازعه» بر‌عهده او قرار می‌گیرد و زمینه طلب خسارات جنگ بر‌اساس‌این به شکل حقوقی می‌شود. اگر طرف عراقی درباره معاهدۀ ۱۹۷۵ با توجیهاتی تاکنون رسمیت دو‌باره آن را چند دهه با تأخیر مواجه کرده، با همین توجیهات طرف ایرانی باید پیگیر حقوق خود هم دربارۀ قرارداد ۱۹۷۵ هم پیگیر تأمین منافع خود دربارۀ خسارات وارد شده به ایران در دورۀ جنگ ۸ ساله بر مبنای قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل متحد باشد. دولت کویت در دورۀ پس از حمله عراق به کویت میلیارد‌ها دلار خسارات وارده بر اثر حملۀ عراق را دریافت کرد! موضوع دیگری که در حاشیۀ سفر رئیس‌جمهوری به عراق تأمل‌برانگیز است، ملاقا‌ت‌نکردن رئیس‌جمهور با جناح‌های اهل سنت عراق است. در شرایط فعلی ساختار سیاسی عراق مرکب از اعراب شیعه‌مذهب، اعراب سنی‌مذهب و کُردهای شمال عراق است. در سفر رئیس‌جمهور و هیئت همراه به عراق افزون بر دیدار با مقامات عراقی و شیعیان عراقی، هیئت از اربیل و سلیمانیه هم بازدید و با مقامات آن مناطق دیدار و گفت‌وگو داشت؛ یعنی افزون بر مرکز عراق در شمال و جنوب نیز رایزنی‌هایی انجام شد اما با نیروها و شخصیت‌های اهل سنت دیدار جداگانه‌ای انجام نشد و از مهم‌ترین شهر عراق پس از بغداد یعنی موصل هم دیداری نشد. ایران و عراق دو کشور همسایه هستند که در دورۀ پس از صدام حسین روابط سازنده و مثبتی داشته‌اند و استمرار و تعمیق این دوستی و پیوند نیازمند توجه و رسمیت دوبارۀ زیرساختهای این روابط از جمله معاهدۀ ۱۹۷۵ الجزایر است. / روزنامۀ شرق
@IranDel_Channel
💢
BY ایران‌دل | IranDel
Share with your friend now:
group-telegram.com/IranDel_Channel/2909