مجله‌ی اینترنتی عصر روشنگری

مغالطه شماره ۲

💠ابهام ساختاری💠

مغالطه #ابهام_ساختاری نیز مانند اشتراک لفظی به دلیل وجود معانی گوناگونی است که از جمله فهمیده می شود ،
با این تفاوت که معانی گوناگون در اینجا ناشی از یک لفظ نیست بلکه جمله با ترکیب خاص خود به گونه ای است که بیش از یک معنا را استفاده می کند.
در اینجا اگر گوینده یا نویسنده به تعدد معانی جمله و یا عبارت توجه داشته باشد و شواهد و قرائنی نیز برای اسفاده منظور خاص وجود داشته باشد مغالطه این صورت نگرفته است.

چون از او گشتی همه چیز از تو گشت چون از او گشتی همه چیز از تو گشت

از هر مصرع این بیت می توان چهار معنای مختلف استفاده کرد.
اما به نظر می‌رسد که مقصود شاعر تنها یک معنا بوده است و آن اینکه اگر کسی واقعا بنده و فرمانبردار خداوند شود همه موجودات فرمانبردار او خواهد شد و اگر کسی از خداوند روی برگرداند همه موجودات از روی گردان خواهد شد.

همچنین است شعر مولوی:

کار نیکان را قیاس از خود مگیر
گرچه باشد در نوشتن شیر،شیر
آن یکی شیر است اندر بادیه
وان دیگر شیر است اندر بادیه
آن یکی شیر است کآدم می خورد
وان دگرشیر است که آدم می خورد

مغالطه ابهام ساختاری وقتی صورت می‌گیرد که شخصی جمله ای را به کار برد که بیش از یک معنا داشته باشند و آن جمله برای مخاطب مطابق با یک تفسیر صحیح و مقبول باشد و مطابق با تاویل و تفسیر دیگر خطا و غیرقابل
قبول.
حال اگر شخص ، آن جمله را در مقدمات استدلال خود با معنای مطابق با تفسیر اول به کار برد ، ولی استنتاج خود را مطابق با تفسیر دوم انجام دهد مرتکب این مغالطه شده است.
مثال معروف و قدیمی این حالت در کتاب های لاتین حکایت زیر است:

پادشاه لیدا که در نظر داشت با داریوش پادشاه ایران وارد جنگ شود ، برای حصول اطمینان از نتیجه مثبت جنگ با کاهن معبد دلفی مشورت کرد و این پیشگویی را دریافت نمود :
اگربه جنگ داریوش بروی به یک امپراطوری قدرتمند را نابود خواهید ساخت .
پادشاه لیدا با شادمانی به جنگ داریوش رفت، اما به زودی شکست سختی از او خورد و نزدیک بود خود او هم کشته شود.
وقتی از مرگ نجات یافت شکواییه و نامه ی گلایه آمیز ای به کاهن معبد نوشت.
کاهن پاسخ داد : پیش بینی درست بوده است و او در جنگ با داریوش واقع یک امپراطوری قدرتمند ( یعنی خودش ) را نابود کرده است.

علل اصلی وقوع مغالطه ابهام ساختاری و به عبارت دیگر عللی که باعث می‌شود یک جمله دارای بیش از یک معنا باشد بسیار زیاد است که در اینجا به مهمترین آن اشاره می‌کنیم.

✳️ ابهام در ضمائر یعنی اگر ضمیر یا ضمائری در متن به کار برده شده باشد که مرجع ضمیر مشخص نباشد و دو یا چند مرجع بتواند مرجع اصلی ضمائر قرار گیرد جمله چند پهلو و دارای معانی متعدد خواهد بود .

حکایت معروف زیر نمونه بارزی از این نوع ابهام است:

مردم درباره مذهب ابن جوزی صاحب کتاب تلبیس ابلیس تردید داشتند که آیا شیعه است یا سنی؟ و خود او هم به علت پرهیز از اختلاف فرقه‌ای ، سعی در کتمان مذهب خود داشته است.
روزی هنگامی که ابن جوزی در بالای منبر بوده مردم از او می‌خواهند که با صراحت بگوید بعد از پیامبر اکرم خلیفه برحق و بلافصل چه کسی بوده است؟

ابن جوزی در پاسخ میگوید: خلیفه بلافصل پیامبر کسی است که "دختر وی در خانه اوست"
میدانیم که امیرالمومنین علی ( علیه السلام )بوده و پیامبر اکرم نیز داماد ابوبکر ، بنابراین معنای 'کسی که دختر وی در خانه اوست' به علت ابهام در ضمیر وی و او ، هم می تواند امیرالمومنین علی( علیه السلام ) باشد و هم ابوبکر ، به این ترتیب هم چنان مردم نتوانستند از مذهب ابن جوزی مطلع شوند و هر گروهی گمان کرد که ابن جوزی از خودشان است.

ادامه

Telegram

مجله‌ی اینترنتی عصر روشنگری

مغالطه شماره ۱

کتاب مغالطات
علی اضغر خندان

فصل اول
تبین های مغالطی

💠اشتراک لفظ💠

زمینه ارتکاب مغالطه اشتراک لفظ این حقیقت است که در تمام زبان ها ، بیشتر الفاظ و کلمات بیش از یک معنا دارند و می‌توان هر کلمه را به معانی گوناگونی به کار برد.
البته این…

www.group-telegram.com/no/mghlte.com/441

242 viewsedited  May 26, 2019 at 13:44

مغالطه شماره ۲

💠ابهام ساختاری💠

مغالطه #ابهام_ساختاری نیز مانند اشتراک لفظی به دلیل وجود معانی گوناگونی است که از جمله فهمیده می شود ،
با این تفاوت که معانی گوناگون در اینجا ناشی از یک لفظ نیست بلکه جمله با ترکیب خاص خود به گونه ای است که بیش از یک معنا را استفاده می کند.
در اینجا اگر گوینده یا نویسنده به تعدد معانی جمله و یا عبارت توجه داشته باشد و شواهد و قرائنی نیز برای اسفاده منظور خاص وجود داشته باشد مغالطه این صورت نگرفته است.

چون از او گشتی همه چیز از تو گشت چون از او گشتی همه چیز از تو گشت

از هر مصرع این بیت می توان چهار معنای مختلف استفاده کرد.
اما به نظر می‌رسد که مقصود شاعر تنها یک معنا بوده است و آن اینکه اگر کسی واقعا بنده و فرمانبردار خداوند شود همه موجودات فرمانبردار او خواهد شد و اگر کسی از خداوند روی برگرداند همه موجودات از روی گردان خواهد شد.

همچنین است شعر مولوی:

کار نیکان را قیاس از خود مگیر
گرچه باشد در نوشتن شیر،شیر
آن یکی شیر است اندر بادیه
وان دیگر شیر است اندر بادیه
آن یکی شیر است کآدم می خورد
وان دگرشیر است که آدم می خورد

مغالطه ابهام ساختاری وقتی صورت می‌گیرد که شخصی جمله ای را به کار برد که بیش از یک معنا داشته باشند و آن جمله برای مخاطب مطابق با یک تفسیر صحیح و مقبول باشد و مطابق با تاویل و تفسیر دیگر خطا و غیرقابل
قبول.
حال اگر شخص ، آن جمله را در مقدمات استدلال خود با معنای مطابق با تفسیر اول به کار برد ، ولی استنتاج خود را مطابق با تفسیر دوم انجام دهد مرتکب این مغالطه شده است.
مثال معروف و قدیمی این حالت در کتاب های لاتین حکایت زیر است:

پادشاه لیدا که در نظر داشت با داریوش پادشاه ایران وارد جنگ شود ، برای حصول اطمینان از نتیجه مثبت جنگ با کاهن معبد دلفی مشورت کرد و این پیشگویی را دریافت نمود :
اگربه جنگ داریوش بروی به یک امپراطوری قدرتمند را نابود خواهید ساخت .
پادشاه لیدا با شادمانی به جنگ داریوش رفت، اما به زودی شکست سختی از او خورد و نزدیک بود خود او هم کشته شود.
وقتی از مرگ نجات یافت شکواییه و نامه ی گلایه آمیز ای به کاهن معبد نوشت.
کاهن پاسخ داد : پیش بینی درست بوده است و او در جنگ با داریوش واقع یک امپراطوری قدرتمند ( یعنی خودش ) را نابود کرده است.

علل اصلی وقوع مغالطه ابهام ساختاری و به عبارت دیگر عللی که باعث می‌شود یک جمله دارای بیش از یک معنا باشد بسیار زیاد است که در اینجا به مهمترین آن اشاره می‌کنیم.

✳️ ابهام در ضمائر یعنی اگر ضمیر یا ضمائری در متن به کار برده شده باشد که مرجع ضمیر مشخص نباشد و دو یا چند مرجع بتواند مرجع اصلی ضمائر قرار گیرد جمله چند پهلو و دارای معانی متعدد خواهد بود .

حکایت معروف زیر نمونه بارزی از این نوع ابهام است:

مردم درباره مذهب ابن جوزی صاحب کتاب تلبیس ابلیس تردید داشتند که آیا شیعه است یا سنی؟ و خود او هم به علت پرهیز از اختلاف فرقه‌ای ، سعی در کتمان مذهب خود داشته است.
روزی هنگامی که ابن جوزی در بالای منبر بوده مردم از او می‌خواهند که با صراحت بگوید بعد از پیامبر اکرم خلیفه برحق و بلافصل چه کسی بوده است؟

ابن جوزی در پاسخ میگوید: خلیفه بلافصل پیامبر کسی است که "دختر وی در خانه اوست"
میدانیم که امیرالمومنین علی ( علیه السلام )بوده و پیامبر اکرم نیز داماد ابوبکر ، بنابراین معنای 'کسی که دختر وی در خانه اوست' به علت ابهام در ضمیر وی و او ، هم می تواند امیرالمومنین علی( علیه السلام ) باشد و هم ابوبکر ، به این ترتیب هم چنان مردم نتوانستند از مذهب ابن جوزی مطلع شوند و هر گروهی گمان کرد که ابن جوزی از خودشان است.

ادامه

BY مجله‌ی اینترنتی عصر روشنگری