پویش فکری «بر مدار آب»

بنگاه آبلوله بیرجند، تجربه‌ای موفق از حکمرانی محلی در مدیریتِ نوینِ آبِ شهری

📝 سیداحمد حسینی - پژوهشگر حقوق و سیاست آب

🔹ما ايرانيان از انقلاب مشروطه تا به امروز كه در چارچوب ملت - دولت و با رويكرد قانون‌خواهی وارد زيست مدرن سياسی خود شده‌ايم، همواره در بستری مجادله‌آميز مابين نيازهای مدرن خود با بافتار (Context) سنتی‌مان زندگی كرده‌ايم. بنابراين تحليل كليه تكاپوهای موفق يا ناموفق اجتماعی، سياسی و يا اقتصادی كه طی يك سده گذشته در كليه سطوح از محلی تا ملی به وقوع پيوسته است را بايستی در نحوه همكاری يا منازعه كنشگران متعلق به هر يك از اين دو عرصه معرفتی فهم كنيم.
🔹طبيعتن در ارتباط با تكاپوهای ناموفق و يا پرهزينه در ذهن جمعی‌مان موضوعات بسياری وجود دارد كه می‌توانیم بدان‌ها سريعن اشاره كنيم، ولی موارد چندانی به ذهن خطور نخواهد كرد كه بتوانيم فی‌البداهه اسمی از آنها بياوریم كه گواه بر يك تكاپوی جمعی موفق بوده باشد و از دل تفاهم و مشاركت بين كليه كنشگران با خواستگاه‌های معرفتی متفاوت سنتی يا مدرن به دست آمده باشد.
🔹«بنگاه آبلوله بيرجند» يكی از موارد موفقی است كه می‌توان به آن اشاره كرد. تكاپويی جمعی كه در چارچوب یک بنگاه خیریه و با همت كليه كنشگران محلی در سال ۱۳۰۲ شمسی طرح‌ريزی گرديد و اين موضوع سبب گرديد كه بيرجند اولين شهر در ایران از حيث برخورداری از نعمت آب لوله‌كشی لقب گيرد، در حالی‌كه تهران به عنوان پايتخت سياسی كشور در حدود سه دهه بعد توانست از اين امتياز برخوردار شود.
🔹در خصوص اين مؤسسه تعدادی اثر تحقیقی، عمومن با نگاه تاريخی - اجتماعی، در چارچوب مقاله یا کتاب نگارش شده است كه مهم‌ترين آنها كتاب «بنگاه آبلوله بيرجند به روايت اسناد» است كه می‌تواند تصويری نسبتن جامع از روند تشكيل و استمرار فعاليت‌های اين مؤسسه در اختيار علاقه‌مندان به موضوع قرار دهد.
🔹چنین تجارب مدیریتی خاص که در علم مدیریت از آن‌ها تحت عنوان (Benchmark) یاد می‌شود، لازم است از جنبه‌های متعددی در چارچوب مطالعات بین‌رشته‌ای مورد تحلیل قرار گیرد، چرا که می‌تواند زمینه تولید «دانش» را فراهم نماید.
🔹یکی از منظرگاه‌‌های تحلیلی که در ارتباط با این پدیده تاریخی باید به آن توجه کرد، «جنبه‌های حقوقی ـ سياسی» است که به اختصار در این یادداشت به آن اشاره می‌کنم.
🔹نخستين نكته مؤلفه «پيوستگی تاریخی» در تنظیم رویکرد حقوقی مسأله برای گذارِ موفق از مديريت سنتی به نوين در آب شهری است. موضوعی كه در سياست‌‌گذاری‌های اين سرزمين در عرصه‌های گوناگون از جمله مديريت آب مورد غفلت واقع می‌شود. «پيوستگی تاريخی» بدين‌معناست كه نوآوری‌های مدرنِ مديريتی بايستی ارتباطات روشنی با بافتار سنتی جامعه‌ برقرار سازند تا بتوانند در فرایند گذار از سنت به مدرنیته كاركردهای خود را به بهترين نحو به انجام برساند.
🔹در موضوع بنگاه آبلوله بيرجند، توجه به مؤلفه‌ی «پيوستگی تاریخی» را می‌توان در استفاده هوشمندانه از ابزار سنتی «وقف» و بهره‌گیری از آن در راه‌اندازی يك بنگاه خیریه برای تأمين آب شرب در چارچوب نظام حقوقی مدرن دانست. موضوعی كه توانسته تا به امروز و علی‌الرغم وقوع تحولات متعدد اجتماعی ـ سياسی استمرار يابد.
🔹و اما نكته دوم؛ كه ضرورت دارد در طراحی تكاپوهای جمعی‌مان بدان توجه داشته باشيم، موضوع ارتباط كارآمد دو عرصه حقوق و سياست است. اين موضوع از آن جهت مهم است كه می‌دانيم موفقيت اجرايی نظام‌های حقوقی به‌واسطه وجود جنبه قهری در ماهيت حقوق، همواره متكی به عرصه قدرت و کارامدی نظام‌ سياسی در هر مقياسی است.
🔹وجود و ثبات در نظام حكمرانی محلی در جامعه آن روزگار و پذيرش تحولات معرفتی از جانب يكی از اركان قدرت محلی در بیرجند (خاندان عَلَم) شرايطی را مهيا نمود تا چنين نوآوری سیاستی در قامت يك نهاد اجتماعی خلق و استمرار یابد.
🔹وجود كارآمدی در چنين حکمرانی محلی (که امروزه جای خالی حكمرانی محلی در مديريت نوين آب احساس می‌شود) سبب گردید که این بنگاه به‌عنوان یک «نوآوری سیاستی» در مقیاس محلی تبديل به بخشی از هويت جمعی مردم شهر بيرجند گردد، موضوعی كه علی‌الرغم وقوع تحولات سياسی و تغييرات متعدد رويه‌های سياسی مانند انقلاب سفيد يا انقلاب ۵۷، و علی‌الرغم اینکه از دهه ۷۰ شمسی این بنگاه از تأمین و مدیریت آب شهر بیرجند به کناری گذاشته شده است، ولی نتوانسته است موجب حذف اين تكاپوی جمعی در مقياس محلی گردد، بلکه وجود چنین پشتوانه‌ تاریخی-هویتی اجازه بازتعریف و حیات مجدد را به این بنگاه داده است.
🔹در مجموع می‌توانم چنين نتيجه بگيرم كه «نوآوری‌های سیاستی» - به ويژه از منظر حقوقی - زمانی می‌تواند كارآمد بوده و موجب بهبود شرايط زندگی در يك منطقه يا كشور گردد كه از دل تفاهم جمعی كنشگران كه همواره به يكی از دو خواستگاه معرفتی سنت و مدرن تعلق خاطر بيشتری دارند، خلق گردد.

#حکمرانی_محلی
#تاریخ_آب

🆔 @Bar_Madar3_Ab

www.group-telegram.com/pl/Bar_Madar3_Ab.com/135

856 viewsedited  Feb 14, 2023 at 12:29

بنگاه آبلوله بیرجند، تجربه‌ای موفق از حکمرانی محلی در مدیریتِ نوینِ آبِ شهری

📝 سیداحمد حسینی - پژوهشگر حقوق و سیاست آب

🔹ما ايرانيان از انقلاب مشروطه تا به امروز كه در چارچوب ملت - دولت و با رويكرد قانون‌خواهی وارد زيست مدرن سياسی خود شده‌ايم، همواره در بستری مجادله‌آميز مابين نيازهای مدرن خود با بافتار (Context) سنتی‌مان زندگی كرده‌ايم. بنابراين تحليل كليه تكاپوهای موفق يا ناموفق اجتماعی، سياسی و يا اقتصادی كه طی يك سده گذشته در كليه سطوح از محلی تا ملی به وقوع پيوسته است را بايستی در نحوه همكاری يا منازعه كنشگران متعلق به هر يك از اين دو عرصه معرفتی فهم كنيم.
🔹طبيعتن در ارتباط با تكاپوهای ناموفق و يا پرهزينه در ذهن جمعی‌مان موضوعات بسياری وجود دارد كه می‌توانیم بدان‌ها سريعن اشاره كنيم، ولی موارد چندانی به ذهن خطور نخواهد كرد كه بتوانيم فی‌البداهه اسمی از آنها بياوریم كه گواه بر يك تكاپوی جمعی موفق بوده باشد و از دل تفاهم و مشاركت بين كليه كنشگران با خواستگاه‌های معرفتی متفاوت سنتی يا مدرن به دست آمده باشد.
🔹«بنگاه آبلوله بيرجند» يكی از موارد موفقی است كه می‌توان به آن اشاره كرد. تكاپويی جمعی كه در چارچوب یک بنگاه خیریه و با همت كليه كنشگران محلی در سال ۱۳۰۲ شمسی طرح‌ريزی گرديد و اين موضوع سبب گرديد كه بيرجند اولين شهر در ایران از حيث برخورداری از نعمت آب لوله‌كشی لقب گيرد، در حالی‌كه تهران به عنوان پايتخت سياسی كشور در حدود سه دهه بعد توانست از اين امتياز برخوردار شود.
🔹در خصوص اين مؤسسه تعدادی اثر تحقیقی، عمومن با نگاه تاريخی - اجتماعی، در چارچوب مقاله یا کتاب نگارش شده است كه مهم‌ترين آنها كتاب «بنگاه آبلوله بيرجند به روايت اسناد» است كه می‌تواند تصويری نسبتن جامع از روند تشكيل و استمرار فعاليت‌های اين مؤسسه در اختيار علاقه‌مندان به موضوع قرار دهد.
🔹چنین تجارب مدیریتی خاص که در علم مدیریت از آن‌ها تحت عنوان (Benchmark) یاد می‌شود، لازم است از جنبه‌های متعددی در چارچوب مطالعات بین‌رشته‌ای مورد تحلیل قرار گیرد، چرا که می‌تواند زمینه تولید «دانش» را فراهم نماید.
🔹یکی از منظرگاه‌‌های تحلیلی که در ارتباط با این پدیده تاریخی باید به آن توجه کرد، «جنبه‌های حقوقی ـ سياسی» است که به اختصار در این یادداشت به آن اشاره می‌کنم.
🔹نخستين نكته مؤلفه «پيوستگی تاریخی» در تنظیم رویکرد حقوقی مسأله برای گذارِ موفق از مديريت سنتی به نوين در آب شهری است. موضوعی كه در سياست‌‌گذاری‌های اين سرزمين در عرصه‌های گوناگون از جمله مديريت آب مورد غفلت واقع می‌شود. «پيوستگی تاريخی» بدين‌معناست كه نوآوری‌های مدرنِ مديريتی بايستی ارتباطات روشنی با بافتار سنتی جامعه‌ برقرار سازند تا بتوانند در فرایند گذار از سنت به مدرنیته كاركردهای خود را به بهترين نحو به انجام برساند.
🔹در موضوع بنگاه آبلوله بيرجند، توجه به مؤلفه‌ی «پيوستگی تاریخی» را می‌توان در استفاده هوشمندانه از ابزار سنتی «وقف» و بهره‌گیری از آن در راه‌اندازی يك بنگاه خیریه برای تأمين آب شرب در چارچوب نظام حقوقی مدرن دانست. موضوعی كه توانسته تا به امروز و علی‌الرغم وقوع تحولات متعدد اجتماعی ـ سياسی استمرار يابد.
🔹و اما نكته دوم؛ كه ضرورت دارد در طراحی تكاپوهای جمعی‌مان بدان توجه داشته باشيم، موضوع ارتباط كارآمد دو عرصه حقوق و سياست است. اين موضوع از آن جهت مهم است كه می‌دانيم موفقيت اجرايی نظام‌های حقوقی به‌واسطه وجود جنبه قهری در ماهيت حقوق، همواره متكی به عرصه قدرت و کارامدی نظام‌ سياسی در هر مقياسی است.
🔹وجود و ثبات در نظام حكمرانی محلی در جامعه آن روزگار و پذيرش تحولات معرفتی از جانب يكی از اركان قدرت محلی در بیرجند (خاندان عَلَم) شرايطی را مهيا نمود تا چنين نوآوری سیاستی در قامت يك نهاد اجتماعی خلق و استمرار یابد.
🔹وجود كارآمدی در چنين حکمرانی محلی (که امروزه جای خالی حكمرانی محلی در مديريت نوين آب احساس می‌شود) سبب گردید که این بنگاه به‌عنوان یک «نوآوری سیاستی» در مقیاس محلی تبديل به بخشی از هويت جمعی مردم شهر بيرجند گردد، موضوعی كه علی‌الرغم وقوع تحولات سياسی و تغييرات متعدد رويه‌های سياسی مانند انقلاب سفيد يا انقلاب ۵۷، و علی‌الرغم اینکه از دهه ۷۰ شمسی این بنگاه از تأمین و مدیریت آب شهر بیرجند به کناری گذاشته شده است، ولی نتوانسته است موجب حذف اين تكاپوی جمعی در مقياس محلی گردد، بلکه وجود چنین پشتوانه‌ تاریخی-هویتی اجازه بازتعریف و حیات مجدد را به این بنگاه داده است.
🔹در مجموع می‌توانم چنين نتيجه بگيرم كه «نوآوری‌های سیاستی» - به ويژه از منظر حقوقی - زمانی می‌تواند كارآمد بوده و موجب بهبود شرايط زندگی در يك منطقه يا كشور گردد كه از دل تفاهم جمعی كنشگران كه همواره به يكی از دو خواستگاه معرفتی سنت و مدرن تعلق خاطر بيشتری دارند، خلق گردد.

#حکمرانی_محلی
#تاریخ_آب

🆔 @Bar_Madar3_Ab

BY پویش فکری «بر مدار آب»