مجله‌ی اینترنتی عصر روشنگری

▪️رضا و محمدرضا

غلامرضا سوادکوهی که بعدها «رضا شصت تیر»، «رضا ماکسیم»، «رضا میرپنج»، «رضا خان»، «رضا خان امیرپنجه مازندرانی» و «رضا شاه» شد از شخصیت‌های بحث‌برانگیز زمانه است که نقش خود را بر تاریخ معاصر ایران ثبت کرده‌است.

مستقل از سرشت استبدادی حکمرانی رضا شاه و آلودگی وی به فساد گسترده اقتصادی و دست‌اندازی دارایی‌های خصوصی مردم، عملکرد او و نحوه اداره کشور چه در جایگاه رئیس‌الوزرایی و چه پادشاهی نشان دهنده مزیت نظام جمهوری بر سلطنت در پرتو واقعیت‌ها و ویژگی‌های سیاسی ایران است. مقایسه حکمرانی او و محمدرضا شاه پهلوی در این خصوص روشنگر است.

رضا شاه از طبقات پایین جامعه برخاست وگام به گام جلو آمد.پیش از سردار سپهی بالاترین مقامش رئیس آترپاد (تیپ) همدان بود. البته اسناد بریتانیا تا پیش از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹رتبه او را «سرهنگ» ذکر کرده‌بود. او در پرتو جنمی که داشت و فرصت‌هایی که پیدا کرد توانست قابلیت‌های خود را آشکار کند

رضاشاه یک سلطان نمونه‌وار در ایران نبود؛ همچنین از نژاد و تخمه خاندان پادشاهی و بزرگ ایران نبود. همچنین رضا خان تعلقی به بزرگان ایلی، خاندان اشرافی ورهبران فرقه‌های عرفانی ایران نداشت. ویژگی‌های شخصی او از نادرشاه افشار هم پایین‌تر بود که علاوه بر شخصیت نظامی در سلسله مراتب ایل «افشار ترکمان» جایگاه مشخصی داشت. نظریه فره ایزدی در خصوص رضا شاه تطبیق ندارد .

بی دلیل نبود که طرح اولیه رضا خان انحلال سلطنت در ایران و استقرار نظام جمهوری بود. او وقتی با مخالفت شدید روحانیت و طغیان عوام جامعه مواجه شد ناگزیر تسلیم شد و در مصالحه با مراجع تقلید بزرگ وقت سلطنت #پهلوی را جایگزین سلطنت قاجار کرد.

رضا شاه در عمل یک رئیس جمهور مادام العمر در سرمشق اقتدارگرایانه بود. او هیچ بر اساس تربیت نظامی و مدیریت اجرایی که به شیوه تجربی کسب کرده بود تمام وقت خود را صرف اداره کشور می‌کرد. تفریح و فراغت پادشاه و سپردن امور اجرایی کشور به دیوان برای رضا شاه چندان معنا نداشت. البته در دوران حکمرانی او قوای مقننه، قضائی و مجریه وجود داشت ولی او شخصا در امور اجرائی مداخله گسترده می‌کرد ونظارت بر حسن اجرای امور را بر عهده داشت. او از صبح که از خواب بیدار می‌شد بعد از پوشیدن لباس نظامی به صورت خستگی ناپذیر تا غروب کار می‌کرد و به تنظیم امور می‌پرداخت. این روحیه و نظارت گسترده بر پروژه‌ها و کارویژه‌های نهادهای حاکمیتی باعث سرعت گرفتن فعالیت‌های عمرانی و خدمات عمومی شد. او خلل و فرج‌ها و گریز‌گاه ها در ساختار اداری کشور را به خوبی می‌شناخت. علاوه بر این رضا شاه که تجربه تصدی وزارت دفاع و نخست وزیری را داشت به خوبی می‌دانست که کارها با صرف صدور دستور و نشستن در اتاق کار جلو نمی‌رود. او یک مدیر میدانی بود و چندان با کار ستادی میانه نداشت. همچنین بنا به تجارب قبلی و هوشیاری، فوت و فن حکمرانی را دریافته بود و بر استفاده بهینه از منابع مالی کشور اصرار داشت. اگرچه هراس افکنی روش اصلی او برای بسیج منابع انسانی بود اما بنا به تجربه کاری توان ایجاد انگیزش در نیروهای زیر مجموعه برای پیشبرد بهتر امور را داشت.

رضا شاه اگرچه منابع اقتصادی کشور را در پایتخت تهران متمرکز کرد اما در عین حال متوجه بود که دولت نباید وارد تصدی‌گری اقتصادی شود. او بر گسترش تولید و توانمند شدن بخش خصوصی توجه ویژه داشت. اگرچه درآمدهای نفتی در آن زمان کم بود اما با دستور او صندوقی ویژه تشکیل شد تا عواید نفتی صرف هزینه‌های جاری نگشته و برای سرمایه‌گذاری پس‌انداز شود.

محمدرضا شاه که از کودکی به عنوان ولی‌عهد تربیت شد هیچیک از ویژگی‌های پدرش را نداشت. او نه پشتکار رضا شاه در انجام فعالیت‌های شاهانه را داشت و نه مهارت تجربی او در چگونگی مدیریت بر نیروهای زیر مجموعه و بسیج مناسب آنها. او تصور می‌کرد به شیوه دستوری کارها جلو می‌رود. بر دولت سالاری در انجام کارها اصرار ویژه‌ای داشت. در زمان محمدرضا شاه پهلوی دولت در ایران گسترش زیادی پیدا کرد و حالت رانتی نفتی به خود گرفت. در حالیکه رضا شاه می‌دانست که در کجا دستور داده و در کجا زبان و روش مناسب برای حل مشکلات و یا پیشبرد فعالیت‌ها را پیدا کند.
او نگاه از درون به حکمرانی داشت و می‌دانست که گسترش مداخله دولت در اقتصاد و امور خدماتی مشکل‌ساز می‌شود. رضا شاه در میان مردم زندگی کرده بود و با ویژگی‌های جامعه آشنا بود اما محمدرضا شاه چنین قابلیت‌ها و آگاهی‌‎هایی نداشت.
این مزیت‌های رضا شاه نشان دهنده فرصتی است که نظام جمهوری با تثبیت برابری سیاسی و نفی هر گونه مقام موروثی و مادام‌العمر برای جامعه فراهم می‌کند. دیدگاه‌هایی که بر محوریت نهاد سلطنت و اندیشه شهریاری در ایران تاکید می‌کنند .

#تاریخ
#پهلوی

@mghlte | عصر روشنگری
@JAAMEbaaz | فلسفه‌‌ی علوم اجتماعی

www.group-telegram.com/sa/mghlte.com/7704

248 viewsedited  Jun 21, 2022 at 11:34

▪️رضا و محمدرضا

غلامرضا سوادکوهی که بعدها «رضا شصت تیر»، «رضا ماکسیم»، «رضا میرپنج»، «رضا خان»، «رضا خان امیرپنجه مازندرانی» و «رضا شاه» شد از شخصیت‌های بحث‌برانگیز زمانه است که نقش خود را بر تاریخ معاصر ایران ثبت کرده‌است.

مستقل از سرشت استبدادی حکمرانی رضا شاه و آلودگی وی به فساد گسترده اقتصادی و دست‌اندازی دارایی‌های خصوصی مردم، عملکرد او و نحوه اداره کشور چه در جایگاه رئیس‌الوزرایی و چه پادشاهی نشان دهنده مزیت نظام جمهوری بر سلطنت در پرتو واقعیت‌ها و ویژگی‌های سیاسی ایران است. مقایسه حکمرانی او و محمدرضا شاه پهلوی در این خصوص روشنگر است.

رضا شاه از طبقات پایین جامعه برخاست وگام به گام جلو آمد.پیش از سردار سپهی بالاترین مقامش رئیس آترپاد (تیپ) همدان بود. البته اسناد بریتانیا تا پیش از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹رتبه او را «سرهنگ» ذکر کرده‌بود. او در پرتو جنمی که داشت و فرصت‌هایی که پیدا کرد توانست قابلیت‌های خود را آشکار کند

رضاشاه یک سلطان نمونه‌وار در ایران نبود؛ همچنین از نژاد و تخمه خاندان پادشاهی و بزرگ ایران نبود. همچنین رضا خان تعلقی به بزرگان ایلی، خاندان اشرافی ورهبران فرقه‌های عرفانی ایران نداشت. ویژگی‌های شخصی او از نادرشاه افشار هم پایین‌تر بود که علاوه بر شخصیت نظامی در سلسله مراتب ایل «افشار ترکمان» جایگاه مشخصی داشت. نظریه فره ایزدی در خصوص رضا شاه تطبیق ندارد .

بی دلیل نبود که طرح اولیه رضا خان انحلال سلطنت در ایران و استقرار نظام جمهوری بود. او وقتی با مخالفت شدید روحانیت و طغیان عوام جامعه مواجه شد ناگزیر تسلیم شد و در مصالحه با مراجع تقلید بزرگ وقت سلطنت #پهلوی را جایگزین سلطنت قاجار کرد.

رضا شاه در عمل یک رئیس جمهور مادام العمر در سرمشق اقتدارگرایانه بود. او هیچ بر اساس تربیت نظامی و مدیریت اجرایی که به شیوه تجربی کسب کرده بود تمام وقت خود را صرف اداره کشور می‌کرد. تفریح و فراغت پادشاه و سپردن امور اجرایی کشور به دیوان برای رضا شاه چندان معنا نداشت. البته در دوران حکمرانی او قوای مقننه، قضائی و مجریه وجود داشت ولی او شخصا در امور اجرائی مداخله گسترده می‌کرد ونظارت بر حسن اجرای امور را بر عهده داشت. او از صبح که از خواب بیدار می‌شد بعد از پوشیدن لباس نظامی به صورت خستگی ناپذیر تا غروب کار می‌کرد و به تنظیم امور می‌پرداخت. این روحیه و نظارت گسترده بر پروژه‌ها و کارویژه‌های نهادهای حاکمیتی باعث سرعت گرفتن فعالیت‌های عمرانی و خدمات عمومی شد. او خلل و فرج‌ها و گریز‌گاه ها در ساختار اداری کشور را به خوبی می‌شناخت. علاوه بر این رضا شاه که تجربه تصدی وزارت دفاع و نخست وزیری را داشت به خوبی می‌دانست که کارها با صرف صدور دستور و نشستن در اتاق کار جلو نمی‌رود. او یک مدیر میدانی بود و چندان با کار ستادی میانه نداشت. همچنین بنا به تجارب قبلی و هوشیاری، فوت و فن حکمرانی را دریافته بود و بر استفاده بهینه از منابع مالی کشور اصرار داشت. اگرچه هراس افکنی روش اصلی او برای بسیج منابع انسانی بود اما بنا به تجربه کاری توان ایجاد انگیزش در نیروهای زیر مجموعه برای پیشبرد بهتر امور را داشت.

رضا شاه اگرچه منابع اقتصادی کشور را در پایتخت تهران متمرکز کرد اما در عین حال متوجه بود که دولت نباید وارد تصدی‌گری اقتصادی شود. او بر گسترش تولید و توانمند شدن بخش خصوصی توجه ویژه داشت. اگرچه درآمدهای نفتی در آن زمان کم بود اما با دستور او صندوقی ویژه تشکیل شد تا عواید نفتی صرف هزینه‌های جاری نگشته و برای سرمایه‌گذاری پس‌انداز شود.

محمدرضا شاه که از کودکی به عنوان ولی‌عهد تربیت شد هیچیک از ویژگی‌های پدرش را نداشت. او نه پشتکار رضا شاه در انجام فعالیت‌های شاهانه را داشت و نه مهارت تجربی او در چگونگی مدیریت بر نیروهای زیر مجموعه و بسیج مناسب آنها. او تصور می‌کرد به شیوه دستوری کارها جلو می‌رود. بر دولت سالاری در انجام کارها اصرار ویژه‌ای داشت. در زمان محمدرضا شاه پهلوی دولت در ایران گسترش زیادی پیدا کرد و حالت رانتی نفتی به خود گرفت. در حالیکه رضا شاه می‌دانست که در کجا دستور داده و در کجا زبان و روش مناسب برای حل مشکلات و یا پیشبرد فعالیت‌ها را پیدا کند.
او نگاه از درون به حکمرانی داشت و می‌دانست که گسترش مداخله دولت در اقتصاد و امور خدماتی مشکل‌ساز می‌شود. رضا شاه در میان مردم زندگی کرده بود و با ویژگی‌های جامعه آشنا بود اما محمدرضا شاه چنین قابلیت‌ها و آگاهی‌‎هایی نداشت.
این مزیت‌های رضا شاه نشان دهنده فرصتی است که نظام جمهوری با تثبیت برابری سیاسی و نفی هر گونه مقام موروثی و مادام‌العمر برای جامعه فراهم می‌کند. دیدگاه‌هایی که بر محوریت نهاد سلطنت و اندیشه شهریاری در ایران تاکید می‌کنند .

#تاریخ
#پهلوی

@mghlte | عصر روشنگری
@JAAMEbaaz | فلسفه‌‌ی علوم اجتماعی

BY مجله‌ی اینترنتی عصر روشنگری