کانون نبض اندیشه

‍ آهوی کوهی‌ای تنها در دشت

عرب‌ها، پس از دست یافتن بر ایران، همۀ کتابخانه‌های آن را آتش زدند و حتی هر چه کتاب در خانه‌ها پیدا کردند سوزاندند تا اثری از زبان فارسی نمانَد. واقعاً هم چندان کتابی نگذاشتند بماند. می‌خواستند ایرانیان هم، مثل همه‌ی ملت‌هایی که کشورشان را تصرف کرده بودند، فقط به زبان عربی تکلم کنند. تا دو قرن هم ظاهراً همین طور شد. عملاً زبان عربی بود که زبان رسمی ایران بود. اما می‌دانیم که ایرانیان در نهایت آن را نپذیرفتند. پس از آن که دو قرنی از تسلط عرب‌ها بر ایران گذشت، کم کم زبان ایرانیان شروع کرد دوباره فارسی شدن و آخرسر همان فارسی شد. یک بیت شعر هست که می‌گویند اولین شعری است که از دوران نوزایی زبان فارسی باقی مانده، و اکنون می‌گویند آن را ابوحَف۫ص سُغ۫دی سروده، که موسیقیدان و ترانه‌سرایی در سمرقند بوده است. سمرقند اکنون از شهرهای ازبکستان است، و آن زمان از شهرهای یکی از ولایت‌های ایران به نام سُغ۫د بوده، که شامل تاجیکستان و ازبکستان کنونی می‌شده است. باری، آن بیت این است:
آهویِ کوهی در دشت چگونه دَوَذا
او ندارد یار، بی یار چگونه بُوَذا
آهوی کوهی چگونه می‌تواند در دشت [که جای او نیست] بدود، او که یار ندارد چگونه می‌تواند زنده باشد.
دَوَذا، یعنی بدود، می دود
جالب است که اولین شعری که از دورانِ نوزایی فارسی باقی می‌ماند، درباره‌ی تنهایی و بیگانگی است! آیا ممکن است ابوحَف۫ص خواسته باشد احساسش نسبت به زبان بیگانه را بیان کند؟ در هر حال، بعضی‌ها زبان را حتی خانه‌ی وجود می‌دانند. هایدگر می‌گفت انسان فقط در خانه‌ی زبان می‌تواند وجود خود را نشان دهد. بنابراین طبیعی است که وقتی خانه مال خود او نبود برایش احساس بیگانگی ایجاد کند.
صادق هدایت یک نقاشی زیبا از آهوی این شعر کشیده است. اما فکر می‌کرده بهرام گور این شعر را سروده. حتی آن را اولین شعر فارسی دانسته است. او هنگامی که در پاریس تحصیل می‌کرد، این مینیاتور را پشت یک کارت پستال می‌کشد و برای برادرش می‌فرستد. در شرح نقاشی هم می‌نویسد: «تصدقت گردم امروز از زور بی تکلیفی نخستین شعر فارسی را به Miniature درآوردم و خدمتتان تقدیم می‌دارم.» در این کارت پستال، خود شعر هم زیر عکس آهو هست و اسم بهرام گور به عنوان شاعر آن آمده است.
٢۶ دی ١٣٩٧

✍ دکتر عباس پژمان

@apjmn
@nabzeandisheh_javaneh📚
@javaneh_club🌱

www.group-telegram.com/sg/nabzeandisheh_javaneh.com/546

1.7K viewsDec 18 at 17:30

‍ آهوی کوهی‌ای تنها در دشت

عرب‌ها، پس از دست یافتن بر ایران، همۀ کتابخانه‌های آن را آتش زدند و حتی هر چه کتاب در خانه‌ها پیدا کردند سوزاندند تا اثری از زبان فارسی نمانَد. واقعاً هم چندان کتابی نگذاشتند بماند. می‌خواستند ایرانیان هم، مثل همه‌ی ملت‌هایی که کشورشان را تصرف کرده بودند، فقط به زبان عربی تکلم کنند. تا دو قرن هم ظاهراً همین طور شد. عملاً زبان عربی بود که زبان رسمی ایران بود. اما می‌دانیم که ایرانیان در نهایت آن را نپذیرفتند. پس از آن که دو قرنی از تسلط عرب‌ها بر ایران گذشت، کم کم زبان ایرانیان شروع کرد دوباره فارسی شدن و آخرسر همان فارسی شد. یک بیت شعر هست که می‌گویند اولین شعری است که از دوران نوزایی زبان فارسی باقی مانده، و اکنون می‌گویند آن را ابوحَف۫ص سُغ۫دی سروده، که موسیقیدان و ترانه‌سرایی در سمرقند بوده است. سمرقند اکنون از شهرهای ازبکستان است، و آن زمان از شهرهای یکی از ولایت‌های ایران به نام سُغ۫د بوده، که شامل تاجیکستان و ازبکستان کنونی می‌شده است. باری، آن بیت این است:
آهویِ کوهی در دشت چگونه دَوَذا
او ندارد یار، بی یار چگونه بُوَذا
آهوی کوهی چگونه می‌تواند در دشت [که جای او نیست] بدود، او که یار ندارد چگونه می‌تواند زنده باشد.
دَوَذا، یعنی بدود، می دود
جالب است که اولین شعری که از دورانِ نوزایی فارسی باقی می‌ماند، درباره‌ی تنهایی و بیگانگی است! آیا ممکن است ابوحَف۫ص خواسته باشد احساسش نسبت به زبان بیگانه را بیان کند؟ در هر حال، بعضی‌ها زبان را حتی خانه‌ی وجود می‌دانند. هایدگر می‌گفت انسان فقط در خانه‌ی زبان می‌تواند وجود خود را نشان دهد. بنابراین طبیعی است که وقتی خانه مال خود او نبود برایش احساس بیگانگی ایجاد کند.
صادق هدایت یک نقاشی زیبا از آهوی این شعر کشیده است. اما فکر می‌کرده بهرام گور این شعر را سروده. حتی آن را اولین شعر فارسی دانسته است. او هنگامی که در پاریس تحصیل می‌کرد، این مینیاتور را پشت یک کارت پستال می‌کشد و برای برادرش می‌فرستد. در شرح نقاشی هم می‌نویسد: «تصدقت گردم امروز از زور بی تکلیفی نخستین شعر فارسی را به Miniature درآوردم و خدمتتان تقدیم می‌دارم.» در این کارت پستال، خود شعر هم زیر عکس آهو هست و اسم بهرام گور به عنوان شاعر آن آمده است.
٢۶ دی ١٣٩٧

✍ دکتر عباس پژمان

@apjmn
@nabzeandisheh_javaneh📚
@javaneh_club🌱

BY کانون نبض اندیشه