فایل اول: درآمدی بر صلح و رواداری و ربط و نسبت آن با دموکراسی

فایل دوم: درآمدی بر صلح و رواداری و ربط و نسبت آن با دموکراسی

فایل سوم: درآمدی بر صلح و رواداری و ربط و نسبت آن با دموکراسی

فایل چهارم: درآمدی بر صلح و رواداری و ربط و نسبت آن با دموکراسی

فایل پنجم: درآمدی بر صلح و رواداری و ربط و نسبت آن با دموکراسی

فایل ششم: درآمدی بر صلح و رواداری و ربط و نسبت آن با دموکراسی

فایل هفتم(پایانی): درآمدی بر صلح و رواداری و ربط و نسبت آن با دموکراسی

فایل صوتی ۱: رفتار صلح ورزانه با بهائیان؛ چارچوب نظری

فايل ش ۳: رفتارهای صلح ورزانه با دگرباوران و دگراندیشان

فایل ۴: تحلیل برخی وجوه رفتار صلح ورزانه

سخن پایانی

شنبه های صلح با خویشتن؛ تعصب؛ بنیادی ترین پادصلح فکری (1)
(شنبه 1403-11-13)
حسین جمالی، دانش آموخته علم سیاست(هیات علمی بازنشسته دانشگاه مازندران)
* چو نیک بنگریم، بسا بسیاری از ناصلح ها، در «تعصب» ریشه دارند.
* در تعصب، عمدتاً «عقیده و باور» به جای «انسان و انسانیت» می نشیند.
الف) تعریف تعصب
تعصب، یک حالت روحی است که مهم ترین نشانه اش، «دلبستگی شدید» ما به آموزه، فرد و مکانی خاص است. با باورمندی شدید و غلیظ به یک نهاد(سلطنت)، آیین(دین)، فرد(پیشوا و رهبر) و مکان خاص(اماکن تاریخی یا مذهبی)، حالت تعصب و غیرت در ما رخ می دهد. تعصب داشتن نسبت به امری، غالباً به صورت کلیشه ای است: پذیرش تام و تمام آن، بدون پشتوانه های استدلالیِ قابل پذیرش همگان. فرد آنچه را که در کاخ «عقل خصوصی»اش می پذیرد، هرگز حاضر نیست به آستانه «ذهن و زبان عمومی» بیاورد. برای تقریب به ذهن می توان گفت: تعصب ورزیدن، به مثابه گرفتار شدن در پیله تار عنکبوتی است که هر چه تلاش بیشتر، گرفتارتری اش فزون تر. با این توضیح، تعصبات با نابخردی و خردناورزی، درهم تنیدگی دارد و با آزاداندیشی فکری، در تعارض است. تعصب می تواند تولید کننده خشونت، حتی در بالاترین سطح آن، یعنی «جان ستانی» گردد. متعصب، مخالفان عقاید خود را برنمی تابد و اگر «تعصب» شدید و «مخالفت و مقاومت» طرف مقابل هم سرسختانه باشد، ممکن است به «جان ستانی»اش اقدام کند. بیشترین و شدیدترین تعصبات، در طول تاریخ بشر، در حوزه «باورها و عقاید» وجود داشته است. ما تعصب را با مروری کوتاه بر «روند تاریخی جریان های فکری دوران ساز» بررسی می کنیم که چگونه این مقوله، به جان ستانی میلیون ها انسان را در طول تاریخ انجامید. قبل از آن، بهتر است با تنوع تعصبات، آشنایی اجمالی پیدا کنیم.
ب) انواع تعصبات
1. نژادی(آنهایی که نسل یا خاندان خود را برتر یا دارای صفاتی ویژه می دانند که باید حسب آن، امتیازاتی خاص به آنها تعلق گیرد: خاندان سلطنتی، خانواده های اعیان و اشراف، ایل و تبارهای خاص) 2. ناموسی(اساساً مربوط به خانواده هاست و عمدتاً هم زنان در معرض اقدامات متعصبانه قرار دارند)[به طور مثال، قتل یک دختر 17 ساله در پیرانشهر، در همین روزهای اخیر، توسط پدرش، به دلیل ارتباط با یک پسر] 3. قدسی(هر امری که مقدس تلقی شود و مصداقش هم تقدیس شود، اعم از باورها، احکام تکالیف(مناسک)، مراسم، افراد و کتب) 4. آداب و رسوم(به ویژه آداب و رسوم کهن در میان برخی اقوام) 5. ملت و میهن (تحت عنوان ملی گرایی و ناسیونالیسم) 6. تمدن (افتخار به تمدن دیرینه خود و تحقیر کردن دیگران با ارجاع به گذشته شان).
از این میان آنها، بیشترین تعصب، در حوزه «قدسی» و «ناموسی»، مشاهده و تجربه شده است. تاریخ به ما می گوید که نسبت به «باورهای دینی، پیام آوران الهی و کتب مقدس» و «خانواده»، بیشترین و شدیدترین تعصبات، بروز و ظهور کرده است.
ج) مهم ترین ویژگی های تعصب و متعصبان
1. «استانداردهای بسیار سخت و سفت»: فرد متعصب، با اتخاذ «استانداردهای بسیار سخت و سفت»، راه هر گونه آزاداندیشی، انعطاف پذیری و رواداری را بر خود می بندد. 2. «آستانه تحمل پایین» برای آرا و نظرهای مخالف: متعصبان، آستانه تحمل بسیار پایینی در برابر مخالفان دارند و انسان های ناشکیبا هستند. 3. خود-تأییدگری: متعصب، با بستن راه آزادی فکری، فقط در چارچوب عقاید خویش و استناد بدانها، آموزه ها و رفتارهایش را تایید می کند. 4. رفتارهای تبعیض‌آمیز: تعصبات، موجب تولید تبعیض نسبت به انسان هایی می شود که از جهات مختلف با هم برابرند. 5. احساسات منفی: متعصب معمولاً از خود، احساسات منفی نسبت به دگرباوران و دگراندیشان نشان می دهد؛ چون نفرت، خشم و عصبانیت. 6. باور های کلیشه ای: تعصب همواره در یک قالب کلیشه ای تکراری قرار دارد، یعنی آن توجیهات و تاییداتی که برای درستی تعصبات در حوزه های مختلف به کار می گیرد، همگی قالبی و از پیش تعیین شده اند(مانند استناد به آموزه های یک ایدئولوژی). 7. اعتماد به نفس: متعصبان، اعتماد به نفس در سطح بالایی را از خود نشان می دهند. 8. انحصار حقایق مطلق: متعصب، مدعی دسترسی و در اختیار داشتن حقایق مطلق است که نسبت به درستی آنها، هیچ شک و تردیدی ندارد. 9. تحمیل گری: متعصب در تحمیل عقاید خود به دیگران، ابایی ندارد. 10. شخصیتی مستبد و اقتدارگرا: تعصب با اقتدارگرایی و استبداد، رابطه متقابل دارند. 11. تولید خشونت: تعصب می تواند مولد خشونت گردد؛ چنانچه تاکنون بسیار شده است.
* تو مگو جمله بجنگند و ز صلح من چه آید
تو یکی نه ای هزاری، تو چراغ خود برافروز
* دیدن خود در آینه دیگری
* من با تو در صلحم(I’m at peace with you)
سپاس، دوستدارتان، جمالی