چشم‌و‌چراغ

🥤🏷 دو واژۀ نوگزیده از فرهنگستان ایران (۱۳۱۴–۱۳۲۰)

پیشنهاد کاربرد «برچسب» در نوزدهم مردادماه ۱۳۱۶ ارائه شده‌است. فرهنگستان نخست، هیچ‌گاه خود را موظف به ابداع واژه نمی‌دیده‌است... کمااینکه در ۲۳ شهریور ۱۳۱۶، در میان واژه‌های مصوب فرهنگستان در روزنامۀ اطلاعات به یک واژۀ آشنای امروزین برمی‌خوریم؛ «نوشابه». ... و به بیتی از اشعار #نظامی_گنجوی ارجاع داده‌است: «مباد این درج دولت را نَوَردی/ نیفتاد اندر این نوشابه گَردی». درواقع، سیاست حاکم بر فرهنگستانِ زمان محیط طباطبایی‌ها و رشید یاسمی‌ها و گل‌گلاب‌ها به این صورت بوده‌است که تا زمانی که در مخزن واژگان ایرانی، واژه‌ای برای جایگزینی به‌جای واژه‌های بیگانه پیدا نکرده‌اند، به ساخت و پرداخت واژه‌های نامأنوس و آزمایشگاهی دست نیازند.
این هرگز به این صورت هم نبوده که فرهنگستان‌های نخست و دوم، همۀ مساعی خود را بر این امر قرار داده‌ باشند که از زبان فارسی عربی‌زدایی کنند؛ کمااینکه یکی از اتهاماتی که به عملکرد آن‌ها نسبت داده می‌شود، چنین است که سعی در پالایش جبری زبان فارسی داشته‌اند.

🔴 یادداشت: «برچسبیدن»، «برچسفیدن» و «برچسبانیدن» و صورت‌های دیگر، در متون کهن فارسی به‌کار رفته‌اند؛ برای نمونه: «گفت: آن عصا او [= و] دست‌وار من است، تا برچسبم فر ان [= بر آن]، او [= و] فروریزانم بدان برگ از درخت [فر = بر] گوسپند خویش، او [= و] مرا در آن حاجت‌های دیگر است.» (ترجمۀ قرآن موزۀ پارس، قرن چهارم)؛ «این استخوان‌ها برچسفیده‌است بر یکدیگر.» (هدایةالمتعلمین فی‌ الطب، قرن چهارم)؛ «مُلاحَمَة: برچسبانیدن دو چیز را.» (الصُّراح من الصِّحاح، قرن هفتم).

منابع: مرز پرگهر، هومن ظریف، تهران: ماهریس، چاپ سوم: ۱۳۹۷، ص ۲۲۳ و ۲۲۴؛ فرهنگ بزرگ سخن؛ لغت‌های نو که تا پایان ۱۳۱۶ در فرهنگستان پذیرفته شده‌است (تهران: فرهنگستان ایران، ۱۳۱۷)؛ سامانۀ جست‌وجوی دادگان فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

✍🏻 سمانه ملک‌خانی

#نوگزینش یعنی به‌کار بردن واژه‌های قدیمی و موجود در زبان در معنا و کارکرد تازه.
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

Telegram

 

www.group-telegram.com/tr/cheshmocheragh.com/5098

865 viewsedited  Feb 15 at 06:37

🥤🏷 دو واژۀ نوگزیده از فرهنگستان ایران (۱۳۱۴–۱۳۲۰)

پیشنهاد کاربرد «برچسب» در نوزدهم مردادماه ۱۳۱۶ ارائه شده‌است. فرهنگستان نخست، هیچ‌گاه خود را موظف به ابداع واژه نمی‌دیده‌است... کمااینکه در ۲۳ شهریور ۱۳۱۶، در میان واژه‌های مصوب فرهنگستان در روزنامۀ اطلاعات به یک واژۀ آشنای امروزین برمی‌خوریم؛ «نوشابه». ... و به بیتی از اشعار #نظامی_گنجوی ارجاع داده‌است: «مباد این درج دولت را نَوَردی/ نیفتاد اندر این نوشابه گَردی». درواقع، سیاست حاکم بر فرهنگستانِ زمان محیط طباطبایی‌ها و رشید یاسمی‌ها و گل‌گلاب‌ها به این صورت بوده‌است که تا زمانی که در مخزن واژگان ایرانی، واژه‌ای برای جایگزینی به‌جای واژه‌های بیگانه پیدا نکرده‌اند، به ساخت و پرداخت واژه‌های نامأنوس و آزمایشگاهی دست نیازند.
این هرگز به این صورت هم نبوده که فرهنگستان‌های نخست و دوم، همۀ مساعی خود را بر این امر قرار داده‌ باشند که از زبان فارسی عربی‌زدایی کنند؛ کمااینکه یکی از اتهاماتی که به عملکرد آن‌ها نسبت داده می‌شود، چنین است که سعی در پالایش جبری زبان فارسی داشته‌اند.

🔴 یادداشت: «برچسبیدن»، «برچسفیدن» و «برچسبانیدن» و صورت‌های دیگر، در متون کهن فارسی به‌کار رفته‌اند؛ برای نمونه: «گفت: آن عصا او [= و] دست‌وار من است، تا برچسبم فر ان [= بر آن]، او [= و] فروریزانم بدان برگ از درخت [فر = بر] گوسپند خویش، او [= و] مرا در آن حاجت‌های دیگر است.» (ترجمۀ قرآن موزۀ پارس، قرن چهارم)؛ «این استخوان‌ها برچسفیده‌است بر یکدیگر.» (هدایةالمتعلمین فی‌ الطب، قرن چهارم)؛ «مُلاحَمَة: برچسبانیدن دو چیز را.» (الصُّراح من الصِّحاح، قرن هفتم).

منابع: مرز پرگهر، هومن ظریف، تهران: ماهریس، چاپ سوم: ۱۳۹۷، ص ۲۲۳ و ۲۲۴؛ فرهنگ بزرگ سخن؛ لغت‌های نو که تا پایان ۱۳۱۶ در فرهنگستان پذیرفته شده‌است (تهران: فرهنگستان ایران، ۱۳۱۷)؛ سامانۀ جست‌وجوی دادگان فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

✍🏻 سمانه ملک‌خانی

#نوگزینش یعنی به‌کار بردن واژه‌های قدیمی و موجود در زبان در معنا و کارکرد تازه.
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

BY چشم‌و‌چراغ