✍۲۵ فروردین، روز بزرگداشت عطار نیشابوری

فریدالدین ابوحامد محمد عطار نیشابوری، مشهور به شیخ عطّار نیشابوری (۱۱۴۶م/۵۴۰ق – ۱۲۲۱م/۶۱۸ق) از عارفان، صوفیان و شاعران ایرانی سترگ و بلندآوازهٔ  ادبیات فارسی در پایان سدهٔ ششم و آغاز سدهٔ هفتم بود. کودکی عطار با حملهٔ «قوم غُز» همراه شد؛ در زمان فاجعهٔ غزها، عطار شش یا هفت سال بیشتر نداشت. این فاجعه چنان بزرگ و هولناک بود که نمی‌توانست در ذهن کودک خردسال تأثیر دردناک خود را نگذارد. شهر در معرض خرابی و ویرانی قرار گرفته‌بود. عطارِ خردسال شکنجه‌ها، تجاوزها، خرابی‌ها، مرگ و درد و وحشت را اطراف خود می‌دید؛ همین عامل بعدها موجب مرگ‌اندیشی و درداندیشی بسیار در عطار شد. چند سال بعد، پس از فروکش کردن فتنهٔ غز، عطار در مکتب گرمِ آموختن شد. در ایام مکتب، حکایت‌هایی از زندگی بزرگانی چون عباس طوسی، مظفر عبادی، رکن‌الدین اکاف و محمد بن یحیی، او را به‌ خود جذب می‌کرد. این حکایت‌ها علاوه‌بر این‌که مشوق عطار در طریقت بودند، بعدها در تذکرةالاولیا گرد آمدند.
     او داروسازی و داروشناسی را از پدرش آموخت و در عرفان مرید سلسلهٔ خاصی از مشایخ تصوف نبود. او به کار عطّاری و درمان بیماران می‌پرداخت. وی علاقه‌ای به مدرسه و خانقاه نشان نمی‌داد و دوست داشت راه عرفان را از داروخانه پیدا کند؛ علاوه‌بر این، شغل عطاری خود عامل بی‌نیازی و بی‌رغبتی عطار به مدح‌گویی برای پادشاهان شد. زندگی او به تنظیم اشعار بسیار گذشت؛ از جمله چهار منظومه از وی علاوه‌بر دیوان اشعار و مجموعهٔ رباعیاتش، مختارنامه. آوازهٔ شعر او در روزگار حیاتش از نیشابور و خراسان گذشته و به نواحی غربی ایران رسیده‌بود. سندهایی نیز در دست است که نشان می‌دهد حلقهٔ درس‌های عرفانی عطار در نیشابور بسیار گرم و پرشور بوده‌ است و بسیاری از بزرگان عصر در آن‌ها حاضر می‌شدند. در دوران معاصر، شیعیان با توجه به برخی شعرهایش، بر این باورند که وی از علاقه‌مندان به اهل بیت بوده‌ است. باستانی پاریزی وی را از موافقانِ نظریهٔ تناسخ می‌داند.
     مرگ عطار در سال ۶۱۸ هجری قمری به هنگام حملهٔ مغول بود؛ وی در نزدیکی دروازهٔ شهر به‌دست سربازان مغول کشته‌شد. علاوه‌بر این، تمام آثار وی سوزانده شد و آثاری که از وی در دست است، تنها آثاری بوده که پیش‌از حملهٔ مغول به سایر شهرها برده شده‌بودند.

✅@virast_yar

#ویراستاری_محتوایی

⭕️ مروری بر بخشی از کتابی که بدون #ویراستار چاپ شده‌است!

✍️ افزون‌بر ویرایش دستوری و ساختاری برای درنظرگرفتن نشانه‌گذاری و فاصله‌گذاریِ درست، مقایسۀ نوشتۀ زبان اصلی با نسخۀ ترجمه‌شده نیز از رسالت‌های مهم هر «#ویراستار» است که به‌کمک آن #نه‌تنها «ناهماهنگی‌های احتمالی» در نوشته برطرف می‌شود، #بلکه از «عبارت‌های گنگ» ابهام‌زدایی می‌شود.


📚منبع فارسی متن نمونه:
سودربام، فردریک (۱۳۹۸). بازاندیشی منطقه‌گرایی، ترجمۀ سازمند و همکاران، تهران: مخاطب (ص۶۷، پ۴).

📚منبع انگلیسی متن نمونه:
Söderbaum, F. (2016). Rethinking Regionalism. Palgrave Macmillan (P47).


✅@Virast_Yar

نخستین روز از ماه بهشتیِ اردیبهشت در تقویم ایرانیان بزرگ‌داشت «سعدی» نام دارد. البته که نباید فراموش کرد در این روز، بزرگانی هم‌چون «ملک‌الشعرا بهار» و «سهراب سپهری» نیز روی در نقاب خاک کشیدند... باری، شاید بتوان گفت که چه نیک بینیم چه با اندوه، این روز، روز توفان و آرامش زبان و ادبیات «فارسی» است؛ زبان فارسی تلخ و شیرین روزگار را در خود هم‌نشین ساخته و شاید همین است که آن را از دیگر زبان‌ها ممتاز و متمایز نموده‌. در گذرگاه تاریخ، وزیران و بزرگان و فاضلان و شاعران و عارفان و نویسندگان و طنزپردازان و استادان بسیاری درس‌ومشقِ سیاست و حکومت، زندگانی دنیوی و معنویِ نیکوی بی‌سیاست، پرورش نفسِ نفیس، انسان‌بودگی و هزاران‌هزار پند دیگر را در این گنجینه گنجانده‌اند. خرّم آنانی که نکته‌هایش را یافتند...

خدا را بر آن بنده بخشایش است
که خلق از وجودش در آسایش است


✅@Virast_Yar

📚🎖در این کانال

⭕️ رایگان «نگارش و ویرایش» بیاموزید؛

✅ سفارش ویراستاری تخصصی در علوم انسانی برای مقاله و کارهای پژوهشی خود را ثبت کنید.


✍️ سابقۀ کار:

⭕️ عضو کمیتۀ ناظر بر نشریات دانشجویی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛

✅ دبیر پیشین کارگروه ویراستاری دانشگاه شهید بهشتی.


⭕️ تماس: @Virastyar_Admin

✅@virast_yar

✍️ #فاصله‌گذاری حروف اضافۀ مرکّب

🟢 در زبان فارسی تعداد قابل‌توجهی حرف اضافۀ مرکّب (گروهی) وجود دارد که از یک حرف اضافۀ پیشین به‌همراه یک اسم یا یک اسم و یک حرف اضافۀ پسین ساخته می‌شوند.

حرف اضافۀ ساده (پیشین یا پسین) و ستاک اسمی با #نیم‌فاصله یا #بی‌فاصله (بسته به نوع حروف) نوشته می‌شود، مانند:
ازجهتِ، ازطریقِ، ازلحاظِ، ازنظرِ، براساسِ، برحسبِ، برخلافِ، به‌سببِ، به‌طورِ، بعداز، به‌علاوۀ، به‌وسیلۀ، پیش‌از، درضمنِ، راجع‌به، علاوه‌بر، مبنی‌بر و ... .
🔴 گذاشتن کسره در نمونه‌های بالا جنبۀ آموزشی دارد و لزومی ندارد در متن آورده شود.

🔹تبصرۀ ۱: برای پرهیز از بدخوانی توصیه می‌شود اِعرابِ حروف اضافۀ مرکّبی مانند «دراِزای» و «درزَمینۀ» گذاشته شود.

🔹تبصرۀ‌ ۲: می‌توان میان اجزای حروف اضافۀ سه‌جزئی فاصلۀ کامل گذاشت؛ مانند: از برای خاطرِ


📚 دستور خط فارسی؛ گروه دستور زبان فارسی و رسم‌الخط، ۱۴۰۱، چ۱، ویرایست جدید، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ص۶۹ و ۷۰.


✅@virast_yar

✍️مراحل ویراستاری اثر ترجمه‌‌شده براساس‌ کتاب ویرایش ترجمه، نوشتهٔ نازنين خلیلی‌پور به شرح زیر است:

✅ ارزیابی ترجمه با معیارهای مشخص به‌منظور تعیین ویرایش‌پذیری؛

🔴 تخمین و برآورد ویرایش‌هایی که باید انجام شود (بررسی اینکه متن تا چه حد و در چه زمینه‌هایی نیاز به ویرایش دارد)؛

✅ تهیهٔ نمونهٔ ویرایش (ارزیابی و ویرایش ده تا بیست صفحه از کار توسط ویراستار و ارسال آن برای مترجم)؛

🔴 توافق مترجم و ویراستار بر سر خطاها و جاافتادگی‌ها؛

✅ ویرایش [نهایی] همهٔ نوشته.


📚@virast_yar

#هم‌آوا

پرتغال🇵🇹 و پرتقال🍊

در دایرةالمعارف فارسی مصاحب آمده است:
#پرتقال از میوه‌های گرمسیری که در قرن ۱۶م توسط #پرتغالی‌ها از چین به اروپا برده شده و در اقلیم مدیترانه‌ای بهتر به عمل آمده و بر حسب نوع درختان مرکباتی که به یک‌دیگر پیوند شده‌اند، اشکال گوناگون پیدا کرده‌است. در شمال و جنوب ایران، این میوه کشت می‌شده، اما مزۀ آن تلخ بود. ظاهراً در دورۀ صفویه که تجارت با بازرگانان #پرتغالی رواج یافت، نمونه‌هایی از نارنج شیرین توسط آنان از کشورهای شرقی آسیا به ایران آورده شد. بنابراین، نام این میوه برگرفته از نام کشور #پرتغال است. به همین دلیل است که در متون #قدیم، کشور #پرتغال را به هر دو شکل «#پرتقال» و «#پرتغال» نوشته‌اند. درواقع، باید گفت نگارش این دو واژه به دو شکل با «ق» و «غ» تنها یک قرارداد بوده تا با هم اشتباه نشوند؛ درست مانند واژۀ «صد» که در اصل «سد» بوده است و در واژۀ «سده» (یک قرن) نیز مشهود است، اما برای این‌که با واژه‌ی «سد» (مانع) اشتباه نشود از «ص» استفاده شد.

✅@virast_yar

🎖روش «ضبط اَعلام» ماه‌های میلادی

✅ ماه‌های میلادی را با ضبط فرانسوی‌شان می‌نویسیم که ترتيب آن چنین است:
✍️ ژانویه؛ فوریه؛ مارس؛ آوریل؛ مه؛ ژوئن؛ ژوئیه؛ اوت؛ سپتامبر؛ اکتبر؛ نوامبر؛ دسامبر.

✅نوشتن نام ماه‌های میلادی به‌صورت‌ زیر که گاهی استفاده می‌شود، صحیح نیست:
❌آپریل؛ مِی؛ جولای؛ ژولای؛ آگوست و ... .

✅@virast_yar

✍️🔴 #نکته #درست‌نویسی #فارسی

✅ تنها واژگان #عربی توانایی گرفتن «#تنوین» دارند و واژگان فارسی #تنوین نمی‌گیرند.
کاربست واژگانی مانند: گاه، ناچار، زبان، دوم، سوم، خواهش، تلفن و جان به‌شکل گاهاً، ناچاراً، زباناً، دوماً، سوماً، خواهشاً، تلفناً و جاناً #نادرست است.

ازجهتی برای این‌که روشن شود به چه واژگانی می‌توان #تنوین داد، باید مطمئن شد که آن واژه #عربی است؛ اکنون دو راه برای #شناسایی واژگان #عربی از #غیرعربی وجود دارد:

🎖۱. نداشتن حرف‌های «گ»، «چ»، «پ» و «ژ» در واژه (در حدود ۹۰٪ موارد درست است)؛

🎖۲. نداشتن #هم‌خانواده (در حدود ۹۰٪ موارد درست است)؛
واژگانی که هم‌خانواده ندارند، از ریشهْ عربی نیستند و #تنوین نمی‌گیرند.


✅@virast_yar

با درود و احترام.
به‌زودی یک دورهٔ رایگان و فشرده برای ویراستاری خواهیم داشت.
لطفاً این پیام را با دوستان خود هم‌رسانی کنید.

✅@virast_yar

مجموعه‌ای نادر از عکس‌های دوره‌ی قاجار از آرشیو کاخ گلستان، به‌حجم ۶ گیگ و رایگان در فضای مجازی بارگذاری شده‌است.

▪️در ۷۴ پوشه عکس‌های گوناگونی از سفر ناصرالدین‌شاه به مازندران، دولت‌خانه‌ی قاجاری در تهران، عمارت‌های تاریخی و کالبد شهرهای مختلف تهران، مازندران، گیلان، اصفهان، سمنان، خراسان، قم، خوزستان، لرستان، عراق، روسیه و فرانسه دیده می‌شود. همچنین تصاویری از شاهان قاجاری، درباریان، دولتمردان، خدمت‌کاران، زنان، رعایا و علما در میان عکس‌ها وجود دارد.

✍️ علی ملیحی:
«یک ناشناس، مجموعۀ بی‌نظیری از عکس‌های آرشیوی کاخ گلستان را در این آدرس منتشر کرده، درود بر او که با این کار خدمت بزرگی به آرشیو مصور ایرانی کرد.»

✅@virast_yar

⭕️ #نکته #فاصله‌گذاری #درست‌نویسی

✍️هرگاه حرف «ب» از کلمه‌ای #صفت بسازد، با #نیم‌فاصله و پیش‌از آن واژه می‌آید؛ مانند:
به‌هوش، به‌سزا، به‌سامان، به‌حق، به‌روز، به‌جا، به‌نام (مشهور)، به‌هنگام، به‌موقع و ... .

🎖واژۀ «بجا/ به‌جا» (به‌معنای درست و به‌موقع)، به‌دلیل شباهت ظاهری با عبارت «به جای» [به‌معنای درعوضِ]، #استثنا بوده و برای زیبایی ظاهری در خوش‌نویسی یا جلوگیری از اشتباه در خوانش، گاهی سرِهم نوشته می‌شود؛ اگرچه درصورتی‌که #صفت باشد، بهتر است با #نیم‌فاصله نوشته شود.

🎖واژۀ «بنام/ به‌نام» (به‌معنای معروف و مشهور)، به‌دلیل شباهت ظاهری با عبارت «به نام» [به‌معنای شروع با نام کسی یا چیزی]، #استثنا بوده و برای زیبایی ظاهری در خوش‌نویسی یا جلوگیری از اشتباه در خوانش، گاهی سرِهم نوشته می‌شود؛ اگرچه درصورتی‌که #صفت باشد، بهتر است با #نیم‌فاصله نوشته شود.

🎖واژۀ «بهنگام/ به‌هنگام» (به‌معنای موقعیت درست)، به‌دلیل شباهت ظاهری با عبارت «به هنگام» [به‌معنای در زمان چیزی]، #استثنا بوده و برای زیبایی ظاهری در خوش‌نویسی یا جلوگیری از اشتباه در خوانش، گاهی سرِهم نوشته می‌شود؛ اگرچه درصورتی‌که #صفت باشد، بهتر است با #نیم‌فاصله نوشته شود.

✅@virast_yar

📢دوره‌های تابستانی کانون خوانش آثار ادبی

یک‌شنبه‌ها ساعت ۲۰:
📘عنوان دوره: مثتوی معنوی مولوی
🎙مدرس: دکتر عبدالحمید ضیایی
🕰️زمان: ساعت ۲۰ به وقت ایران
🔗پيوند ثبت نام:
https://zarinp.al/604512

سه‌شنبه‌ها‌ ساعت ۲۰:
📘عنوان دوره: شعرمعاصر
🎙مدرس: دکتر بهرام پروین گنابادی
🕰️زمان: ساعت ۲۰ به وقت ایران
🔗پيوند ثبت نام:
https://zarinp.al/604513

چهارشنبه‌‌ها ساعت ۲۰:
📘عنوان دوره: ویرایش‌وپاکیزه‌نویسی
🎙مدرس: مهدی صالحی
🕰️زمان: ساعت ۲۰ به وقت ایران
🔗پيوند ثبت نام:
https://zarinp.al/604515


⚠️گفتنی است دوره‌ها ضبط می‌شود و امکان استفاده به صورت آفلاین در هر روز و ساعتی هست.

🔗پيوند ثبت نام همه‌ی کلاس‌ها به صورت یک‌جا با تخفیف ویژه :🎁
https://zarinp.al/604521


🔸دوستداران می توانند برای اطلاعات بيشتر با شماره09127370885 در تلگرام يا واتساپ پيام ارسال فرمايند.

✍کاندید یا کاندیدا

برخی معتقدند این دو کلمه را نباید به جای هم به کار برد؛ چراکه «کاندید» واژه‌ای فرانسوی (candide) و به‌معنای «ساده‌دل» و «معصوم» است. «کاندیدا» نیز واژه‌ای فرانسوی (candidat) است، اما به‌معنای «داوطلب» یا «نامزد» برای اجرای کاری یا احراز مقامی است. بنابراین، به جای «آقای x کاندید نمایندگی است» باید گفت: «آقای x کاندیدای نمایندگی است» و ازاساس، بهتر است که واژهٔ فارسی نامزد یا داوطلب را به جای آن، به کار ببریم.

البته باید به چند نکته توجه کرد:

⭕️ ١. کاندید در فارسی فقط یک معنی دارد و آن هم «نامزد» است، مانند:

رأی من این است کاندید از برای انتخاب
اندر این دوره مناسب‌تر کس از شدّاد نیست
(📚کلیات عشقی، ص٣٤٢)

خیانتی که در این دوره به‌دست وکلای دروغی یا وکلای کاندیدهای سفارت انگلیس یا اشراف … به این مملکت شده … در هیچ دوره‌ای نشده‌است.
(📚دیوان عارف قزوینی، ص۶۵).

به نام هرکس که ازطرف دولت کاندید شده بود، آرا در صندوق انتخابات می‌ریختند
(📚بزرگ علوی، گیله‌مرد، ص١٨١).

اگه از این چاله در اومدم، می‌تونم کاندید نمایندگی کنگره بشم
(📚نجف دریابندری، بیلی‌باتگیت، ص١٧٧).


⭕️ ٢. گاه سخن‌گویان یک زبان برخی واژه‌های بسیطِ معمولاً قرضی را متشکل از یک ریشه و یک وندِ زبان بومی خود می‌پندارند و سپس آن به‌اصطلاح وند را از آغاز یا پایان واژه حذف می‌کنند. در زبان‌شناسی، به این قاعده «پس‌سازی»، «پسین‌سازی»، «اشتقاق معکوس» یا «اشتقاق پسین» (back formation) می‌گوییم.

در فارسی، کاندیدا را جمع انگاشته‌ایم؛ یعنی صورتِ گفتاریِ کاندیدها. سپس با حذفِ «ا» از پایانِ آن، کاندید را ساخته‌ایم. این فرایند در فارسی مثال‌های بسیاری دارد؛ ازجمله:

کالباس از کالباسای روسی؛

واکس از واکسای روسی؛

لنت از لنتای روسی؛

دوجین از دیوژینای روسی

📚منبع مثال‌ها: علی‌اشرف صادقی، «کلمات روسی در زبان فارسی و تاریخچهٔ ورود آن‌ها»، مجلهٔ زبان‌شناسی، شمارهٔ ۴۰، ۱۳۸۴.

این فرایند در دیگر زبان‌ها نیز روی می‌دهد؛ چنان‌که در انگلیسی، واژهٔ بسیطِ editor را به‌اشتباه مشتق از edit و پسوند or- انگاشته‌اند و از آن فعلِ edit را ساخته‌اند.

⭕️ ٣. در فرهنگ بزرگ سخن نیز کاندیدا را به واژهٔ فارسی‌شدهٔ کاندید ارجاع داده‌اند.

درنتیجه، در زبان فارسی، کاندید و کاندیدا گونه‌هایی از یک واژه‌اند و با یک‌دیگر مترادف‌اند و هردو نیز درست است.

✅@virast_yar

از کارزار حمایت از دکتر پزشکیان، برای نجات ایران با تشکیل دولت ملی حمایت کنید. https://www.karzar.net/pezeshkian