🔘 ثبت یادداشت کوتاهی از شرکت‌کنندگان در سمپوزیوم «ترومای روانی-اجتماعی سوختگی»، یکم دی ۱۴۰۳

-

اصلاح فایل سخنرانی:

🔘 پوشه‌ی صوتی سخنرانی دکتر فاطمه محبی، متخصص روان‌پزشکی، استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران: «پیامدهای روان‌شناختی سوختگی در بیماران و خانواده‌ها: بررسی چند نمونه بالینی»

☑️ سمپوزیوم «ترومای روانی-اجتماعی سوختگی»، یکم دی ۱۴۰۳

-

🔘 معرفی صاحب‌نظران/کنشگران مدیریت بحران‌ها و مخاطرات در ایران

۱۶- حمید رزاقی

دکتر حمید رزاقی، جامعه‌شناس، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حوزه جامعه‌شناسی ریسک و مخاطرات محیطی است. کتاب «جامعه‌شناسی تفسیری مخاطرات محیطی» تألیف اوست.

دکتر رزاقی مقالات متعددی در حوزه‌های نظام‌های شخصیتی، نیازشناسی فرهنگی و هنری و مخاطرات محیطی دارد.
-

🔘 مهارت‌های زندگی، لازمه زیست شهری و مواجهه با مخاطرات محیطی و اجتماعی

✍️ دکتر حمید رزاقی، جامعه‌شناس

👈🏼 متن کامل مقاله

در این مقاله می‌خوانید:

☑️ روند شهری شدن به طور اعم به ویژه شهری شدنِ شتابان و ناموزون در اغلب کشورهای در حال توسعه بسیاری از وجوه سلامت آدمی را به طور فزاینده در معرض تهدید و مخاطره قرار داده و بر حسب قشربندی اجتماعی و پایگاه اجتماعیِ افراد، نابسامانی‌ها و معضلات گوناگونی را بر شهرنشینان در ابعاد ذیل تحمیل کرده است:

۱- کاهش تعادل‌های حیاتی و بیولوژیک
۲- احساس عدم ایمنی و امنیت
۳- ناتوانی و ضعف در روابط متقابل بین‌فردی و اجتماعی
۴- احساس بی‌کفایتی و نارکارایی
۵- گریز از خود شکوفایی

☑️ محورهای آموزش مهارت‌های زندگی در پنج رده ذیل طراحی و معرفی می‌شود:

الف) آموزش مهارت‌های تعادل زیستی و سلامت
ب) آموزش مهارت‌های ایمنی و مقابله با خطرات محیطی و اجتماعی
ج) آموزش مهارت‌های روابط انسانی
د) آموزش مهارت‌های کارایی و کفایت
ه) آموزش مهارت‌های خودشکوفایی

☑️ در قالب ۵ رده و ۱۰۸ محورِ نیازهای آموزشی فوق، نظام جامع آموزش مهارت‌های زندگی در مدیریت شهری آماده استقرار است. بدین صورت که می‌توان ده‌ها کلاس و کارگاه آموزشی را در هر یک از محورها، استخراج کرد و برحسب مقتضیات و نیازهای مناطق و محلات شهر تهران جهت برگزاری آن‌ها اقدام نمود. استقرار نظام جامع آموزش مهارت‌های زندگی مبتنی بر رده‌ها و محورهای فوق در مدیریت فرهنگی و اجتماعی کلان‌شهر تهران می‌تواند گام مؤثری در ارتقای زیست‌شهری و کیفیت زندگی فردی و اجتماعیِ شهروندان و با مشارکت فعال آنان فراهم سازد.

👈🏼 متن کامل مقاله

-

🔘 گلایه‌های استاد پژوهشکده زلزله‌شناسی از فیلترینگ در ایران/ فیلترینگ عواقب ناگواری هنگام سوانح طبیعی دارد

➖بخشی از گفتگوی دکتر مهدی زارع با خبرآنلاین:

☑️ «فیلترهای اعمال‌شده توسط دولت دسترسی به پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی یا سامانه‌های هشدار اضطراری را مسدود می‌کند، و امکان اطلاع‌رسانی و دریافت اطلاعات مهم درباره سانحه یا عملیات‌های نجات را در حال انجام محدود یا مسدود می‌کند. این عدم دسترسی می تواند منجر به سردرگمی، تأخیر در پاسخگویی و در نهایت افزایش تلفات شود.»

☑️ «در ایران دسترسی به بخش مهمی از اینترنت با #فیلترینگ محدود شده است که به طور معمول بر فعالیت‌های علمی و تخصصی در همه زمینه‌ها اثر منفی می‌گذارد. در هنگام #سانحه این فیلترینگ به طور قابل توجهی بخش‌های مختلف مدیریت #حادثه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این سامانه‌ها برای کنترل #دسترسی به اطلاعات و نظارت بر فعالیت‌های آنلاین طراحی شده‌اند، که عملا تمامی دسترسی‌های برخط را در شرایط عادی بسیار محدود می‌کند. در هنگام #بحران این فیلترینگ عواقب ناگواری در هنگام سوانح طبیعی دارد چراکه ارتباطات در هنگام بحران در معرض آسیب قرار می‌گیرد. #ارتباطات و #انتشار_اطلاعات به موقع ضروری است. وقتی فیلترینگ از پیش بر سامانه ارتباطات برخط اعمال شده باشد، محدودیت وسیع‌تر و قطع ارتباطات در هنگام بحران قابل انتظار است.»

☑️ «سازوکارهای فیلترینگ مانع از توانایی سازمان‌ها و گروه‌های مدیریت سانحه در انتشار سریع اطلاعات حیاتی می‌شود. به عنوان مثال، اگر سازمان‌ها برای اشتراک‌گذاری هشدارها و به‌روزرسانی‌ها به رسانه‌های اجتماعی یا دیگر پلت‌فرم‌های آنلاین رجوع کنند و این پلتفرم‌ها به شدت فیلتر یا نظارت شوند، پیام‌های آن‌ها به طور موثر به مخاطبان مورد نظر نمی‌رسد. این وضعیت اثر یک فاجعه را تشدید می‌کند و تلفات جانی و خسارت‌های مالی را افزایش می‌دهد، زیرا مردم از دستورات تخلیه یا پروتکل‌های ایمنی بی‌اطلاع می‌مانند.»

☑️ «بنابراین فیلتر شدن اینترنت در ایران خطرات قابل توجهی را برای #سامانه‌های_هشدار، اطلاع‌رسانی و مکان‌یابی مدیریت سوانح در هنگام حادثه طبیعی ایجاد می‌کند. با مسدود کردن کانال‌های ارتباطی به شدت اثربخشی طرح‌های واکنش فوری به سانحه تضعیف می‌شود. اطمینان از دسترسی نامحدود به منابع اطلاعاتی قابل اعتماد برای افزایش #تاب‌آوری در برابر سوانح طبیعی ضروری است.»

👈🏼 متن کامل
-

🔘 مجموعه‌ی آموزشی «آسیب‌های ذهن و روان»:

👈🏼 موضوع پنجم: «ضربه‌ی روانی در کودکی: شرایط زمینه‌ساز و محافظت‌کننده»

✍️ کاری از کمیته روان‌پزشکی تروما (انجمن علمی روان‌پزشکان ایران) برای آشنایی مردم با مفهوم «تروما» یا «ضربه‌ی روانی»

-

🔘 مجموعه‌ی آموزشی «آسیب‌های ذهن و روان»:

👈🏼 موضوع پنجم: «ضربه‌ی روانی در کودکی: شرایط زمینه‌ساز و محافظت‌کننده»

✍️ کاری از کمیته روان‌پزشکی تروما (انجمن علمی روان‌پزشکان ایران) برای آشنایی مردم با مفهوم «تروما» یا «ضربه‌ی روانی»

☑️ آیا همه‌ی کودکان در برابر اتفاقات ناگوار، دچار ضربه‌ی روانی (یا تروما) می‌شوند؟

خوشبختانه، زمانی که کودکان رویداد آسیب‌زایی را تجربه می‌کنند، همیشه دچار ضربه‌ی روانی (یا «تروما») نمی‌شوند. به‌‌این معنا که برای بروز مشکلات ذهنی در کودک، باید شرایط خاص دیگری هم وجود داشته باشد. بعضی از شرایط احتمال آسیب‌دیدگی ذهنی را در کودک افزایش می‌دهد و بعضی شرایط از کودک در برابر آسیب‌دیدگی محافظت می‌کند. آگاهی والدین از این موارد می‌تواند کمک بزرگی برای پیشگیری از «ضربه روانی» باشد.

در‌‌این جا به شرایط خطر (شرایط زیادکننده‌ی احتمال ضربه‌ی روانی) و شرایط محافظت‌کننده یا حفاظتی (شرایط کم‌کننده‌ی احتمال ضربه‌ی روانی) می‌پردازیم:

☑️ عوامل خطر

کودکان در هر کدام از شرایط زیر، در برابر حوادث و مخاطرات آسیب‌پذیرترند و بیشتر دچار ضربه‌ی روانی می‌شوند:

۱. مبتلا بودن به بیماری‌های جسمی (مانند دیابت قندی) یا اختلالات روان‌پزشکی (مانند افسردگی یا اضطراب)
۲. ترک تحصیل و از دست دادن روابط دوستی با همسالان و معلم در مدرسه
۳. خانواده آشفته یا بی‌ثبات: کودکی که در یک خانواده با یک والد یا بدون والد زندگی می‌کند، یا والدین او در معرض طلاق یا جدایی و یا مبتلا به اعتیاد یا در زندان هستند
۴. نداشتن حمایت عاطفی و اجتماعی: به‌طور مثال، کودکی که در خانواده‌ای منزوی و یا در یک گروه اقلیت اجتماعی زندگی می‌کند
۵. نبودن دلبستگی میان کودک و مادر (یا مراقب کودک)
۶. قرار گرفتن در طبقه اجتماعی-اقتصادی پایین: مانند سطح پایین تحصیلات در والدین یا دسترسی نداشتن به سازمان‌های حمایتی اجتماعی
۷. واکنش نامطلوب والدین در زمان حادثه: به عنوان مثال، والدین فرزند خود را پس از حادثه تحقیر کنند یا مقصر جلوه دهند
۸. مکرر یا متعدد یا طولانی بودن رویداد آسیب‌زا: مانند کودکی که بارها توسط یکی از نزدیکان مورد خشونت فیزیکی،
روانی یا جنسی قرار گرفته است
۹. شدید بودن ضربه: در ‌‌اینجا درک کودک از حادثه یا سانحه مهم است. به بیان دیگر، ممکن است کودکان یک ترومای مشابه را با شدت و اثر متفاوتی درک کنند.

☑️ عوامل حفاظتی

کودکان در هر کدام از شرایط زیر، در برابر حوادث و مخاطرات مقاوم‌ترند و کمتر یا خفیف‌تر دچار ضربه‌ی روانی می‌شوند:

۱. وجود حمایت قوی خانواده و روابط مستحکم اجتماعی: به معنی روابط قوی میان اعضای خانواده و نیز روابط قوی خانواده با دوستان و آشنایان
۲. زندگی در خانواده‌ای مطمئن و باثُبات: به عنوان مثال، شرایطی که واکنش‌های والدین در زمان رویدادهای متفاوت برای کودک قابل پیش‌بینی باشد
۳. دلبستگی قوی با مادر (یا مراقب اصلی) در اوایل کودکی
۴. داشتن مهارت‌های رویارویی با استرس و بحران: مانند مهارت‌های انطباقی، حل مسئله و تنظیم هیجان
۵. داشتن مهارت برای دوست‌یابی و برقراری روابط صمیمانه با معلم و پزشک خانوادگی
۶. حضور در مدرسه‌ به عنوان دانش‌آموز
۷. دسترسی به خدمات بهداشت روان
۸. دسترسی به خدمات اجتماعی: مانند خدمات حمایتی مدرسه، شهرداری و دیگر نهادهای اجتماعی

← هرچه عوامل خطر کمتر و عوامل حفاظتی بیشتر باشند، کودک بهتر می‌تواند حادثه یا ضربه را با سلامتی پشت سر بگذارد و در بزرگسالی نیز از سلامت روان بهتری برخوردار خواهد بود.
-

🔘 مجموعه‌ی آموزشی «آسیب‌های ذهن و روان»:

👈🏼 موضوع ششم: «آزار جنسی کودکان: توصیه‌هایی پیشگیرانه برای والدین»

✍️ کاری از کمیته روان‌پزشکی تروما (انجمن علمی روان‌پزشکان ایران) برای آشنایی مردم با مفهوم «تروما» یا «ضربه‌ی روانی»
-

🔘 مجموعه‌ی آموزشی «آسیب‌های ذهن و روان»:

👈🏼 موضوع ششم: «آزار جنسی کودکان: توصیه‌هایی پیشگیرانه برای والدین»

✍️ کاری از کمیته روان‌پزشکی تروما (انجمن علمی روان‌پزشکان ایران) برای آشنایی مردم با مفهوم «تروما» یا «ضربه‌ی روانی»

☑️ آزار جنسی کودک یکی از دشوارترین موقعیت‌هایی است که ممکن است خانواده‌ای با آن مواجه ‌شود. در این شرایط، گاهی والدین در ابتدا موضوع را انکار می‌کنند. پذیرش این واقعیت که کودکشان مورد آزار جنسی قرار گرفته است بسیار سخت و دردآور است. آنها ممکن است دچار احساس خشم و نفرت نسبت به فردِ آزار دهنده‌ی جنسی شوند، یا احساس گناه کنند و یا همدیگر را متهم به غفلت و کوتاهی در انجام وظایف نمایند.

☑️ برای پیشگیری از سوءرفتار جنسی، آموزش کودکان (متناسب با سن‌شان) درباره این‌که سوءاستفاده جنسی چطور اتفاق می‌افتد و چه کسانی ممکن است این کار را انجام دهند، ضروری است. همچنین نظارت و مراقبت، به‌ویژه زمانی که کودک به ناچار با یک بزرگسال یا نوجوان تنها گذاشته می‌شود، ضروری است؛ حتی اگر آن فرد مورد اعتماد خانواده و از آشنایان باشد. حضور کودک در کلاس‌های ورزشی یا هنری از جمله‌ی این موارد است.

☑️ والدین چه کنند؟
در این شرایط سخت، والدین اغلب احساس بی‌کفایتی کرده و دچار اضطراب، افسردگی، مشکلاتی در خواب و اشتها و یا آشفتگی در ارتباطات اجتماعی ‌می‌شوند. همچنین ممکن است کودک را تنبیه و سرزنش کنند یا به عکس، به شکلی جبرانی محبت افراطی به او نشان دهند. شرایط وقتی برای آنها پیچیده‌تر می‌شود که متوجه شوند این آزار از طرف افراد صمیمی و نزدیک به کودک و خانواده انجام شده است؛ و اغلب نیز چنین است. طبیعی است که در چنین شرایطی پدر و مادر بسیار آزرده، بی‌قرار، سردرگم و عصبانی باشند. آنها بهتر است از نزدیکان، دوستان و اهل فن کمک بگیرند.

☑️ توصیه‌هایی به والدین
➖ امنیت کودک خود را فراهم کنید. اگر امکان سوءاستفاده و آسیب مجدد است از آن پیشگیری کنید و شرایطی را مهیا کنید که کودکتان احساس امنیت بیشتری کند.
➖ با حفظ خونسردی، پرهیز از تنبیه و سرزنش، و خودداری از سؤال‌های بی‌‌مورد درباره مسائل جنسی از کودک، او را تشویق به صحبت کردن کنید.
➖ باید شنونده خوبی باشید و از قضاوت عجولانه بپرهیزید.
➖ او را باور کنید، به او همدلانه گوش دهید و حمایتش کنید. حمایت شما مهم‌تر از هر کار دیگری است.
➖ به او اجازه دهید هر احساسی که دارد را به شیوه‌ای سازگارانه ابراز کند. با گفتن چند جمله‌ی ساده مثل «عزیزم احساس می‌کنم که کسی تو را اذیت کرده و تو از این بابت خیلی ناراحتی. من آماده‌ام که با هم صحبت کنیم»، با او همدردی کنید. کودک باید احساس کند از هر جهتی مورد حمایت است و مورد شماتت و توهین و تحقیر قرار نمی‌گیرد.
➖ تلاش کنید تا واکنش شدیدی نشان ندهید. کودک نباید احساس کند باعث ناراحتی شما شده است. همچنین نباید احساس کند کار بدی کرده و آزار جنسی تقصیر او بوده است.
➖ باید مراقب بود کودک نگران این نشود که ممکن است به دلیل این مسئله خود شما به دردسر بیفتید.
➖ از فرزندتان به خاطر خبر دادن از واقعه تشکر و قدردانی کنید و بگذارید بداند که شما «به خاطر شهامتش در گفتن ماجرا»، راضی و خوشنود هستید.
➖ کودکان علاوه بر این‌که از قدرت بدنی و توانایی استدلال برای مراقبت از خود برخوردار نیستند، تحت تأثیر این آموزش مرسوم والدین نیز هستند که «اطاعت از بزرگترها لازم است». در نتیجه، آنها ممکن است اطاعت از فرد آزارگر را هم جزیی از رعایت دستور والدین بدانند.
➖ اگر برای پیشگیری از اقدام مجدد فرد مجرم، به مراجع قانونی مراجعه کردید بهتر است تا حد امکان کودک را از درگیری‌های طولانی، آزار دهنده و اضطراب‌آور قانونی معاف کنید. چرا که کودکِ آزار دیده ممکن است با سؤالات مکرر پزشک، پلیس و قاضی، از تکرار مکرر خاطره‌ی واقعه آسیب بیشتری ببیند.
➖ در تمام مراحل از متخصصان و مشاوران کمک بگیرید.
➖ علاوه بر کودکِ آزار دیده، خانواده نیز اغلب نیاز به کمک‌های تخصصی روان‌پزشکی، روان‌شناختی و مشاوره‌ای دارند تا بتوانند با کمترین میزان آسیب این بحران را پشت سر بگذارند.

☑️ و چند نکته در آخر
➖ فقط دخترها نیستند که به مراقبت و پشتیبانی نیاز دارند.
➖ فقط افراد مذکر نیستند که می‌توانند از کودکان سوءاستفاده کنند.
➖ ظاهر موجه یا نسبت نزدیک افراد با کودک، نباید توجیه کننده‌ی رفتار آنها با کودک باشد.
➖ برای پیشگیری از کودک‌آزاری جنسی، کودکان مسئول نیستند، بلکه بزرگسالان مسئولیت اصلی را بر عهده دارند.
➖ هرچند کودکان بهتر است جهان را جای زیبا و امنی بدانند، لازم است به این هم واقف شوند که تعداد کمی از آدم‌های خطاکار وجود دارند که باید در برابر آنها از خودمان مراقبت کنیم.

🔘 نشست مجازی «جنسیت و فاجعه»: مروری بر پیامدهای زلزله بر زنان #بم و #کرمانشاه

➖ به مناسبت سالگرد #زلزله بم 

☑️ یکشنبه ۹ دی ۱۴۰۳، ساعت ۱۸ تا ۲۰

☑️ لینک شرکت در نشست :
https://meet.google.com/rig-hpyj-duo
-

🔘 شب ققنوس (جمعیت حمایت از بیماران سوخته)

☑️ یکی دیگر از شب‌های بخارا اختصاص یافته است به شب ققنوس (جمعیت حمایت از بیماران سوخته). این نشست در ساعت پنج بعدازظهر شنبه پانزدهم دی‌ماه ۱۴۰۳ با حضور علی‌اصغر دادبه، علیرضا رییسی، نرگس جودکی، محمدجواد فاطمی، هومن حاجی‌غفاری، منظر فرامرز علمی و اسرین معروفی (از بچه‌های #شین‌آباد) در تالار فردوسی خانۀ اندیشمندان علوم انسانی برگزار می‌شود.

☑️ همچنین تقدیر از چهره ماندگار سوختگی ایران، دکتر امیر‌حسین #کلانتری، از دیگر بخش‌های این نشست خواهد بود. در پایان مراسم، قطعاتی توسط گروه موسیقی بامداد اجرا خواهد شد.

➖ نشانی: تهران، خیابان استاد نجات‌اللهی (ویلا)، چهارراه ورشو، خانۀ اندیشمندان علوم انسانی، تالار فردوسی
-

🔘 دولت سوئد منتشر کرده است:

متن فارسی راهنمای ساکنان کشور سوئد در زمان وقوع بحران یا جنگ

#جنگ
#مدیریت_بحران
#سرمایه_اجتماعی
#راهنما
-

🔘 معرفی #کتاب: «پسافاجعه: خشونت و بازساختن خود»

✍️ سوزان برایسون

➖ نشر برج
-

🔘 معرفی #کتاب: «پسافاجعه: خشونت و بازساختن خود»

✍️ سوزان برایسون

☑️ توضیح:

در ۴ ژوئیه ۱۹۹۰، سوزان #برایسون (نویسنده کتاب و استاد فلسفه دانشگاه Dartmouth) در حالی که مشغول پیاده‌روی صبحگاهی در جنوب فرانسه بود مورد حمله وحشیانه و #تجاوز جنسی قرار گرفت و بیهوش شد. این تجربۀ دلخراش، احساس او از خود و درک او از جهان را در هم شکست.

☑️ عباراتی از کتاب:

➖ یکی از دشوارترین جنبه‌ها در فرایند بهبودم از آن تهاجم این بود که دیگران ظاهراً نمی‌توانستند به یاد بیاورند چه اتفاقی افتاده است، و عادت هم داشتند تا از من بخواهند که فراموشش کنم... ریشه‌ی این عدم‌همدلی ترس فعال ماست از هم‌ذات‌پنداری با کسانی که سرنوشت شومشان ما را وا می‌دارد اذعان کنیم که ما هم مهاری بر سرنوشت خویش نداریم.

➖ حتی کسانی که بیشترین حسن نیت را دارند اما گرفتار در #افسانه_امنیت شان هستند می‌توانند با اشاره به این که شاید تهاجم قابل اجتناب بوده، یا به نحوی تقصیر خود #قربانی بوده است، بی‌آن‌که بخواهند بر رنج قربانی بیفزایند.

➖ برخی، بیشتر برای اطمینان بخشیدن به خودشان تا دلداری دادن به قربانی، می‌گویند چنین چیزی دیگر هرگز اتفاق نخواهد افتاد.

➖ یک سال بعد از تعرض خوشحال بودم که می‌توانستم برای پانزده دقیقه به کارهایم برسم بدون این‌که به آن ماجرا فکر کنم.

➖ خوشحال بودم که کاری از سر بی‌احتیاطی نکرده بودم که بابتش خودم را سرزنش کنم (یا سرزنش دیگران را بشنوم)، اما آرزو هم می‌کردم که کاش بی‌احتیاطی کرده بودم تا دست‌کم در آینده می‌توانستم از آن حذر کنم.

➖ چقدر کمتر دردناک است که فکر کنی تو کار اشتباهی انجام داده‌ای تا این‌که فکر کنی در جهانی زندگی می‌کنی که می‌توانند هر لحظه، هرجا، صرفاً به این دلیل که زنی، به تو تعرض کنند.

➖ زنان یاد گرفته‌اند برای دفاع مبارزه نکنند و به جایش بکوشند با دلجویی یا التماس با مهاجمشان برخورد کنند، اما محققان نشان داده‌اند که این استراتژی برای مبارزه با #تعرض مؤثر نیست.

➖ برای چیره شدن بر تروما، باید درباره‌اش حرف زد، هرچند سرباز زدن دیگران از شنیدن، فرد را دوباره به تروما دچار می‌کند.

➖ قربانی #خشونت_جنسی همه‌ی زنان هستند، نه‌فقط زنانی که مستقیماً مورد تعرض قرار می‌گیرند.

-

🔘 معرفی #کتاب: «جستارهایی در مخاطرات محیطی انسان‌ساخت»

✍️ دکتر حمید رزاقی

➖ نشر اندیشه دانش
-

🔘 معرفی #کتاب: «جستارهایی در مخاطرات محیطی انسان‌ساخت»

✍️ دکتر حمید رزاقی

➖ نشر اندیشه دانش

☑️ پس از قریب دویست سال پویاییِ ذاتی و موفقیت شتابان جامعه‌ی صنعتی که به همه‌ی جهان تسری یافت، سرانجام از اواخر قرن بیستم میلادی به این سو جوامع انسانی با موقعیت‌های آشوبناک و غافل‌گیرکننده مواجه گردیدند. در این دو سده ماشین دائمیِ رشد و توسعه‌ی اقتصاد مدرن، پیش‌رفت علمی و فنی، استقرار فزاینده‌ی نظام عقلانیِ ابزاری، بهره‌برداری بی‌حد و حصر از طبیعت و #مصرف‌زدگی لجام گیسخته، زیست‌گاه کره‌ی زمین و ساکنانش را به ورطه‌ای خطرناک و هراس‌انگیز افکنده است. #گرمایش زمین، تغییرات شدید اقلیمی، #آلودگی آب و هوا، #فرسایش خاک، آلودگی‌های غذایی، بازگشت بیماری‌های #مسری و جهان‌گستر از جمله #مخاطرات محیطی‌ بشرساخته، ناخواسته و پیش‌بینی‌ناپذیری هستند که از وضعیت بالقوه به وضعیت بالفعل درآمده‌اند و به پیامدهای ناگوار و فاجعه‌های زنجیره‌ای منجر شده‌اند. مخاطرات بالقوه‌‌ای که پنهان می‌مانند و از چنگ ادراک و آگاهی و خرد محاسباتی آدمی می‌گریزند و به خطرات بالفعل می‌انجامند و عواقب وخیمی را به دنبال می‌آورند. مخاطرات انسان‌ساختی که ماحصل عدم تعادل سوخت‌و‌سازانه‌ی میان جامعه و طبیعت و دخالت فزاینده‌ و نابجای انسان در عصر نوسازیِ صنعتی‌اند، اکنون به صورت نامنتظره هم در جوامع توسعه‌یافته و هم در جوامع کم‌تر توسعه‌یافته آشکار گردیده‌اند. به وجهی که حضور شرایط خطرساز به مسئله و خصلت کانونیِ عصر حاضر تبدیل شده‌اند. عصری که اولریش بک به آن جامعه ریسک (جامعه‌ی در مخاطره‌ی جهانی) اطلاق می‌کند.

☑️ امروز امواج #مخاطرات_محیطی و #زیست‌محیطیِ اغلب خودساخته به دست بشر همه جا را در مقیاس جهانی- محلی در نوردیده و جوامع مدرن و پیشامدرن هر دو را وارد عصر #تمدن_خطر، عدم اطمینان و ناامنی کرده است. از این رو عدم قطعیت‌ها و تهدیدهای دوران حاضر مرز نمی‌شناسند و با گذر از مرزهای ملی تبدیل به موضوع‌ها و مسائل جهانی می‌شوند، به گونه‌ای که هیچ فرد، شهر، منطقه و کشوری را از آن‌ها در امان نیست. این الگو و پارادایم نوظهور در همه‌ی نقاط جهان در حال گسترش است، لذا فهم و درک آن خاص جوامع معین نیست و پیامدها و آثارش نیز به جامعه و فضای مشخصی محدود نمی‌شود و لاجرم برای انسان‌ها رویارویی، گریز و فاصله گرفتن از مخاطرات و مقابله با آن‌ها به امری خطیر و حیاتی در سطوح خرد و کلان در آمده است، به وجهی که هوشیاری، آگاهی‌ای بازتابنده و کنش بازاندیشانه‌ و فعالی را از سوی آحاد مردم، شهروندان، متخصصان و نهادها و جنبش‌های زیست‌محیطی می‌طلبد.

☑️ کتاب حاضر به مسئله‌ی مخاطرات محیطی بالقوه و خطرات بالفعلِ اغلب بشرساخته‌ پرداخته و ریشه‌ها، علل و پیامدهای پنهان و آشکارشان در پیوند با ادراک و برساخت اجتماعی‌‌شان در نُه جستار (نُه فصل) تشریح و تفسیر شده است.

🔘 تاب‌آوری و بازسازی نگرش در بازماندگان سوگوار

برگرفته از: ماهنامه داخلی شبکه کمک، شماره ۲۵، آبان ۱۴۰۳


☑️ مینو مرتاضی، عضو شورای راهبردی شبکه کمک، مصاحبه‌ای را با دکتر امیر شعبانی انجام داده و نتیجه این گفت‌وگو را به صورت پرسش و پاسخ در اختیار نشریه کمک قرار داده است.

〰️ بخش اول

تعريف سوگ چيست؟

«سوگ» واکنشی هیجانی، شناختی، رفتاری و کارکردی به «از دست دادن» است. از دست دادن هریک از متعلقات یا ارتباطات مادی، معنوی و عاطفی انسان می‌تواند واکنشی در او پدید آورد که اغلب در جریان زندگی روزمره به شکل تنش‌های کوچک و بزرگ خودنمایی می‌کند. با این حال هر از دست دادنی به واکنش سوگ نمی‌انجامد و در بیشتر موارد افراد با این مشکلات کنار می‌آیند. هنگامی که آنچه از دست رفته از ارزشی بالا یا ویژه نزد فرد برخوردار باشد واکنش روان‌شناختی فعال می‌شود و ممکن است وضعیت سلامت روان فرد را در کوتاه‌مدت یا بلندمدت تغییر دهد. لازم به یادآوری است که در محاورات و بیانات مرسوم، سوگ در ارتباط با از دست دادن عزیزان و نزدیکان مصداق می‌یابد، اما در کل می‌توان آن را به هر از دست دادنی اطلاق کرد.
توجه به این نکته هم حایز اهمیت است که سوگ به خودی خود از ابتدا واکنشی طبیعی تلقی می‌شود و تا باعث مشکلات غیرمعمول در کوتاه‌مدت نشده یا سلامت روان و کارکرد فرد را در درازمدت تحت تأثیر قرار نداده باشد آن را بیمارگونه در نظر نمی‌گیریم.

سوگمندی چه تغييراتی در تفكر و احساسات و رفتار بازماندگان ايجاد می‌كند؟

سیر و روند طبیعی سوگ اغلب با عبور فرد از مراحلی که الیزابت کوبلر راس توصیف کرد - یعنی مراحل انکار، خشم، چانه‌زنی، افسردگی و پذیرش - طی می‌شود و در صورتی که فرد از حمایت خانوادگی یا اجتماعی کافی برخوردار باشد و/یا ظرفیت تاب‌آوری مناسبی داشته باشد این مراحل را با موفقیت پشت سر می‌گذارد و تقریباً به زندگی گذشته خود بازمی‌گردد. با این حال گاهی ضربه سوگ آنچنان قوی است که حمایت دیگران و ظرفیت فرد نیز قادر به مقابله نیست و دفاع‌های او در هم می‌شکند. در این شرایط، باورهای ناکارآمد غالب می‌شود و توان فرد را در ادامه شئون زندگی عادی مختل می‌کند. از جمله‌ی این باورها در جریان تجربه‌ی درگذشت یکی از افراد نزدیک، می‌توان به این موارد اشاره کرد: «من ناعادلانه به این سرنوشت دچار شدم.»/ «از این به بعد لذت بردن در زندگی من خیانت به او محسوب می‌شود.»/ «ادامه سوگ تنها راه ادای دین و احترام به اوست.»/ «دنیا بدون او ارزشی برای تلاش کردن ندارد.»
به این ترتیب با چنین باورهایی افسردگی بر عواطف فرد چیره می‌شود و یا ممکن است او نگران بروز حادثه یا مرگ برای سایر عزیزان خود و منتظر از دست دادن‌های بعدی باشد؛ که در صورت اخیر علایم اضطرابی غلبه خواهد داشت.

انسان‌ها در زندگی روزمره‌ی خود اغلب توجهی به احتمال مرگ یا احتمال بروز حوادث جدی نمی‌کنند یا این احتمال را برای آینده‌ی نزدیک اندک می‌دانند. آنها با این ترفند یا خوش‌بینی آرامش خود و خانواده را تأمین می‌کنند. اما هنگام بروز حوادث ناگوار یا مواجهه با «از دست دادن» نزدیکان، موقتاً این «پرهیز از جدی‌انگاری مرگ» کنار می‌رود و چهره دیگر زندگی آنها را متوجه واقعیات می‎کند. اگر این رویارویی نگرشی با مرگ، پس از سوگواری مرسوم نیز ادامه یابد و فرد زودتر به «غفلت کارآمد» پیشین بازنگردد، سوگ طبیعی می‌تواند به سوگ بیمارگونه و اختلال روان‌پزشکی منتهی شود.

👈🏼 متن کامل در وب‌سایت روان‌پزشکان

🔘 تاب‌آوری و بازسازی نگرش در بازماندگان سوگوار

〰️ بخش سوم و آخر

نحوه درست ياری رساندن اطرافيان و دوستان و دلسوختگان به مصيبت‌ديدگان چيست و چگونه بايد باشد؟

خیلی از رفتارهایی که با افراد سوگوار می‌شود مبتنی بر فرهنگ است و به شکل خود به خودی و بدون آموزش ویژه‌ای به شکل مؤثری صورت می‌گیرد. با این حال ممکن است همه این رفتارها متناسب نباشد یا همه افراد آگاه یا قادر به ارائه‌ی واکنش مناسب نباشند.

گاهی اوقات فقط بودن در کنار فرد سوگوار کافی است؛ حتی اگر صحبتی رد و بدل نشود حضور دیگران می‌تواند آرامش‌بخش باشد. همچنین در این شرایط «گوش دادن فعال» و «پرهیز از نصیحت کردن» از مهم‌ترین رفتارهایی است که می‌تواند کمک کننده باشد. «گوش دادن فعال» به این معناست که فرد حامی، شرایط مناسبی برای ابراز هیجانات سوگ و صحبت کردن برای فرد سوگوار مهیا می‌کند و بدون قضاوت کردن درباره چگونگی ابراز هیجان یا گفتار او و بدون تلاش برای اصلاح اظهار نظرهای او، نشان می‌دهد که کاملاً حامی و معتمد اوست و به همه حرف‌هایش با دقت گوش می‌دهد و می‌فهمد. از طرفی کمک کردن در کارهای روزمره مانند تهیه غذا، خرید، شستن ظروف یا مراقبت از بچه‌ها می‌تواند فشار را از روی فرد کم کند. پیشنهاد انجام کارهایی به یاد فردِ درگذشته - مانند روشن کردن شمع یا خواندن دعا یا نوشتن نامه‌ای برای او - نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.

چگونگی گفتگو و برقراری ارتباط با فرد سوگوار نیز در شکل‌گیری ارتباط و درک متقابل واجد اهمیت است. بیان جملات کلیشه‌ای مثل «زمان همه چیز را درست می‌کند» یا «او در جای بهتری است» در زمانی که فرد سوگوار در پی کسب درکی همدلانه از طرف دیگران است، ممکن است مخرب باشد یا گاهی بی‌احترامی تلقی شود. به جای این جملات و نیز به جای بیان منطق و فلسفه، باید به آنها اجازه داد احساساتشان را ابراز کنند و به آنها گفته شود که این احساسات طبیعی هستند. همچنین باید به شکل‌های مختلف کنار فرد باقی ماند تا به این آگاهی برسد که افرادی به او اهمیت می‌دهند و به یادش هستند. بنابراین رفع تنهایی فرد سوگوار را نباید از یاد برد و رفتارهایی مانند دعوت کردن او به دورهمی‌ها یا فعالیت‌های اجتماعی می‌تواند مؤثر باشد.

👈🏼 متن کامل در وب‌سایت روان‌پزشکان