مهدی رضاییان

در مورد هر سخنی می‌توان آن را به دو لایه تقسیم کرد: لایه‌ی «درستی» و لایه‌ی «نیتِ پنهانِ گوینده».

اینکه می‌گویند «به گوینده توجه نکن، ببین حرف درست است یا خیر» (نبین کی میگه، ببین چی میگه)، نصفه‌ونیمه کار می‌کند و فقط لایه‌ی «درستی» را در نظر می‌گیرد. فردی که همواره به این توصیه عمل می‌کند «نِرد» است و‌ توجهی به روانشناسی پیچیده‌ی روابط انسانی نمی‌کند و در روابط اجتماعی آسیب می‌بیند.

ممکن است بپرسید نیت پنهان گوینده را چطور می‌توان تشخیص داد؟ این امر مستلزم تمرین زیاد در اجتماع و تجربه‌ی زیسته‌ی غنی است. چیزی نیست که بشود به راحتی آموزش داد. بخشی از آن هم غریزی است، زیرا انسان از حالات چهره و چشمان و نیز حالات و رفتارهای بدن شخص مقابل سرنخ‌هایی از نیت پنهان او (صادقانه یا ناصادقانه بودنش) می‌گیرد. با این حال، در مقابل، افراد توانایی‌های پنهان کردن حالات چهره و بدن را نیز در طول تکامل گسترش داده‌اند، و کار را سخت کرده‌اند. برای مثال برخی از سایکو ها چنان بیماری و مشکلات روانی خود را پنهان می‌کنند و دیگران را چنان فریب می‌دهند که کمتر کسی در کوتاه مدت متوجه فریبکاری آنها خواهد شد، هرچقدر هم تجربه داشته باشد و به قولی «پیر فرزانه»ی دنیا دیده باشد. سایکو قادر است این پیر فرزانه را نیز فریب دهد.

در بحث بازی‌های زبانی ویتگنشتاین می‌توان این موضوع را چالش کرد. با توجه به نظریه‌ی بازی‌های زبانی، درستی گزاره‌ها و نیت افراد دو لایه‌ی متفاوت و مستقل نیستند، بلکه هر دو با توجه به کانتکست و بازی‌ زبانی‌ای که گزاره در آن بیان می‌شود، همراه و متناظر با یکدیگر تعیین می‌شوند. برای مثال اگر کسی گزاره‌ی درستی را بگوید ولی هدفش این باشد که شما آسیب ببینید (مثلا بگوید «صندلی محکم است» و شما روی آن بنشینید و زمین بخورید و او بخندد، و بعد که می‌پرسید چرا دروغ گفتی بگوید: «صندلی واقعا محکم است، اما نگفتم تا چه حد محکم است و تا چه وزنی را می‌تواند تحمل کند»...) در این صورت بازی زبانی به سادگی در کانتکست علمی و فکت‌های آبژکتیو نخواهد بود، بلکه در زمینه‌ی «استهزا» و «آسیب زدن» خواهد بود و گزاره‌ی او (صندلی محکم است) در این کانتکست برچسب «درست» نمی‌خورد بلکه باید در آن بازی زبانی خاص و در عمل، درستی آن مشخص شود. یعنی درستی گزاره‌ها پیشاپیش و بدون لحاظ کردن بازی زبانی خاص آن، مشخص نیست.

در این جا نیز می‌توانیم نظرمان را، بجای رد کردن، تعمیم دهیم: درستی و نیت پنهان دو لایه‌‌ی مهم هستند، که در نظریه‌ی بازی زبانی در هم تنیده‌اند. به عبارتی دیگر، نمی‌توان درستی یک گزاره را بدون نیت پنهان آن (بازی زبانی خاص آن) تعیین کرد و باید به هر دو لایه توجه کرد.

www.group-telegram.com/ye/amorDei_amorFati.com/9829

785 viewsedited  Jan 25 at 15:12

در مورد هر سخنی می‌توان آن را به دو لایه تقسیم کرد: لایه‌ی «درستی» و لایه‌ی «نیتِ پنهانِ گوینده».

اینکه می‌گویند «به گوینده توجه نکن، ببین حرف درست است یا خیر» (نبین کی میگه، ببین چی میگه)، نصفه‌ونیمه کار می‌کند و فقط لایه‌ی «درستی» را در نظر می‌گیرد. فردی که همواره به این توصیه عمل می‌کند «نِرد» است و‌ توجهی به روانشناسی پیچیده‌ی روابط انسانی نمی‌کند و در روابط اجتماعی آسیب می‌بیند.

ممکن است بپرسید نیت پنهان گوینده را چطور می‌توان تشخیص داد؟ این امر مستلزم تمرین زیاد در اجتماع و تجربه‌ی زیسته‌ی غنی است. چیزی نیست که بشود به راحتی آموزش داد. بخشی از آن هم غریزی است، زیرا انسان از حالات چهره و چشمان و نیز حالات و رفتارهای بدن شخص مقابل سرنخ‌هایی از نیت پنهان او (صادقانه یا ناصادقانه بودنش) می‌گیرد. با این حال، در مقابل، افراد توانایی‌های پنهان کردن حالات چهره و بدن را نیز در طول تکامل گسترش داده‌اند، و کار را سخت کرده‌اند. برای مثال برخی از سایکو ها چنان بیماری و مشکلات روانی خود را پنهان می‌کنند و دیگران را چنان فریب می‌دهند که کمتر کسی در کوتاه مدت متوجه فریبکاری آنها خواهد شد، هرچقدر هم تجربه داشته باشد و به قولی «پیر فرزانه»ی دنیا دیده باشد. سایکو قادر است این پیر فرزانه را نیز فریب دهد.

در بحث بازی‌های زبانی ویتگنشتاین می‌توان این موضوع را چالش کرد. با توجه به نظریه‌ی بازی‌های زبانی، درستی گزاره‌ها و نیت افراد دو لایه‌ی متفاوت و مستقل نیستند، بلکه هر دو با توجه به کانتکست و بازی‌ زبانی‌ای که گزاره در آن بیان می‌شود، همراه و متناظر با یکدیگر تعیین می‌شوند. برای مثال اگر کسی گزاره‌ی درستی را بگوید ولی هدفش این باشد که شما آسیب ببینید (مثلا بگوید «صندلی محکم است» و شما روی آن بنشینید و زمین بخورید و او بخندد، و بعد که می‌پرسید چرا دروغ گفتی بگوید: «صندلی واقعا محکم است، اما نگفتم تا چه حد محکم است و تا چه وزنی را می‌تواند تحمل کند»...) در این صورت بازی زبانی به سادگی در کانتکست علمی و فکت‌های آبژکتیو نخواهد بود، بلکه در زمینه‌ی «استهزا» و «آسیب زدن» خواهد بود و گزاره‌ی او (صندلی محکم است) در این کانتکست برچسب «درست» نمی‌خورد بلکه باید در آن بازی زبانی خاص و در عمل، درستی آن مشخص شود. یعنی درستی گزاره‌ها پیشاپیش و بدون لحاظ کردن بازی زبانی خاص آن، مشخص نیست.

در این جا نیز می‌توانیم نظرمان را، بجای رد کردن، تعمیم دهیم: درستی و نیت پنهان دو لایه‌‌ی مهم هستند، که در نظریه‌ی بازی زبانی در هم تنیده‌اند. به عبارتی دیگر، نمی‌توان درستی یک گزاره را بدون نیت پنهان آن (بازی زبانی خاص آن) تعیین کرد و باید به هر دو لایه توجه کرد.

BY مهدی رضاییان