روان‌پزشكى تروما

🔘 تأملی بر تأخر ادراکی و کنشیِ مخاطرات اجتماعی و محیطی

بخش ۱ از ۴

✍️ دکتر حمید رزاقی، جامعه‌شناس؛ ۱۴۰۳/۶/۲۴

☑️ وقتی از مخاطره (ریسک) صحبت می‌کنیم، منظورمان یک موقعیت بالقوه است که احتمال وقوع خطر را دارد و ممکن است در آینده اتفاق بیفتد و در صورت حادث شدن صدمه و آسیب وارد می‌کند. مخاطره یک خطر بالقوه است که ظرفیت آسیب رساندن و صدمه زدن را دارد، اما هنوز به واقعیت نامطلوب، آسیب و فاجعه تبدیل نشده است، ولی هنگامی اتفاق افتاد و یا در حال وقوع بود، به خطر بالفعل تبدیل می‌شود و خسارت و آسیب می‌زند. مخاطرات (ریسک‌ها) تا حدودی قابل شناسایی و کنترل هستند و سعی می‌شود از آن‌ها اجتناب شود. اما مخاطراتی هم هستند که از دسترس آگاهی‌ی ما پنهان می‌مانند و تا زمان آسیب زدن‌شان خود را آشکار نمی‌کنند و می‌توانند به فاجعه منتهی شوند.

☑️ مخاطره زمانی که اتفاق افتاد و به خطر بالفعل تبدیل شد، آسیب می‌زند و صدمه ایجاد می‌کند. خطرِ حادث شده، آسیب بالقوه نیست بلکه آسیبِ به وقوع پیوسته است. آسیب و یا فاجعه، پیامد حادثۀ ناگوار است. خطرات و آسیب‌های وارده می‌توانند مخاطرات و آسیب‌های پی‌درپی دیگری‌ را به دنبال داشته باشد و چرخۀ خطر و آسیب‌زایی ادامه پیدا کند. به طوری که وضعیت مخاطره می‌تواند به وضعیت خطرات و آسیب‌های متوالی منجر شود. به طور مثال کشور ما از حدود ۲۰ سال پیش به این سو با افزایش نرخ تجرد مطلق و کاهش نرخ باروری روبرو بوده است که تا امروز به طور فزاینده تداوم پیدا کرده و به شکل کاهش بازتولید جمعیت در حال بروز است. این مسئله خود را در کاهش نرخ رشد جمعیت به رقم ۰/۷ در صد در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که حکایت از مخاطرۀ جمعیتی دارد. حال در صورتی که جامعه از عواقب آن آگاه و هوشیار نگردد و در جهت افزایش فرزندآوری رفتارش را تغییر ندهد و سیاست‌گذاری جمعیتی نتواند تمهیدات لازم و مؤثری را در راستای موالید بیشتر در خانواده اتخاذ کند، آنگاه روند کاهش جمعیت تا ۲۰ الی ۲۵ سال آینده ادامه پیدا خواهد کرد. در نتیجه مخاطرۀ رشد منفی جمعیت به «سقوط جمعیتی» منجر خواهد شد که تبعات ناگواری را به دنبال خواهد داشت.

☑️ نرخ رشد منفی‌ جمعیت ضمن آن که باعث افت نیروی شاغل آماده به کار می‌شود، موجب افزایش جمعیت سال‌مند نیز خواهد شد. این خطر به نوبۀ خود منجر به افت ثروت و تولید ملی می‌شود که به دنبال آن ورشکستگی‌ی صندوق‌های بازنشستگی را به همراه می‌آورد و معیشت بازنشستگان و مستمری‌بگیران را به خطر خواهد افکند. هنگامی که نرخ رشد جمعیت و موالید مثبت و معنادار باشد، می‌تواند نیروی کار لازم را برای جامعه فراهم کند، تا در آینده به میزان معناداری جوانان وارد بازار کار شوند و بتوانند برای خود و جامعه ثروت تولید کنند، به طوری که سهمی از این ثروت در قالب بخشی از درآمدِ شاغلان به صورت پرداخت حق بیمه، در خدمت صندوق‌های بازنشستگی در آید و بتواند حقوق بازنشستگان را به میزان مکفی تأمین کند و نیازهای بهداشتی و درمانی‌ی آن‌ها برآورده سازد. هنگامی که نرخ رشد جمعیت، منفی و معنادار باشد، عکس این فرایند اتفاق می‌افتد.

☑️ به بیان دیگر اگر ریسکِ نرخ رشد منفی جمعیت ناشی از کاهش نرخ باروری و افزایش نرخ تجرد جدی گرفته نشود، می‌تواند در آینده‌ای نه چندان دور تبدیل به مخاطرات و آسیب‌های بعدی مانند سقوط جمعیتی و ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی شود که به نوبۀ خود فقر اقشار بازنشسته و سال‌مند را در پی خواهد داشت. در این صورت ما با زنجیرۀ متوالی و چرخه‌ای از مخاطرات و آسیب روبرو خواهیم شد که به آن جرم انباشتی مخاطرات و آسیب‌های جمعیتی و اجتماعی اطلاق می‌شود.

⬅️ بخش بعد
-

www.group-telegram.com/ye/traumapsychiatry.com/517

1.4K viewsedited  Sep 19, 2024 at 18:29

🔘 تأملی بر تأخر ادراکی و کنشیِ مخاطرات اجتماعی و محیطی

بخش ۱ از ۴

✍️ دکتر حمید رزاقی، جامعه‌شناس؛ ۱۴۰۳/۶/۲۴

☑️ وقتی از مخاطره (ریسک) صحبت می‌کنیم، منظورمان یک موقعیت بالقوه است که احتمال وقوع خطر را دارد و ممکن است در آینده اتفاق بیفتد و در صورت حادث شدن صدمه و آسیب وارد می‌کند. مخاطره یک خطر بالقوه است که ظرفیت آسیب رساندن و صدمه زدن را دارد، اما هنوز به واقعیت نامطلوب، آسیب و فاجعه تبدیل نشده است، ولی هنگامی اتفاق افتاد و یا در حال وقوع بود، به خطر بالفعل تبدیل می‌شود و خسارت و آسیب می‌زند. مخاطرات (ریسک‌ها) تا حدودی قابل شناسایی و کنترل هستند و سعی می‌شود از آن‌ها اجتناب شود. اما مخاطراتی هم هستند که از دسترس آگاهی‌ی ما پنهان می‌مانند و تا زمان آسیب زدن‌شان خود را آشکار نمی‌کنند و می‌توانند به فاجعه منتهی شوند.

☑️ مخاطره زمانی که اتفاق افتاد و به خطر بالفعل تبدیل شد، آسیب می‌زند و صدمه ایجاد می‌کند. خطرِ حادث شده، آسیب بالقوه نیست بلکه آسیبِ به وقوع پیوسته است. آسیب و یا فاجعه، پیامد حادثۀ ناگوار است. خطرات و آسیب‌های وارده می‌توانند مخاطرات و آسیب‌های پی‌درپی دیگری‌ را به دنبال داشته باشد و چرخۀ خطر و آسیب‌زایی ادامه پیدا کند. به طوری که وضعیت مخاطره می‌تواند به وضعیت خطرات و آسیب‌های متوالی منجر شود. به طور مثال کشور ما از حدود ۲۰ سال پیش به این سو با افزایش نرخ تجرد مطلق و کاهش نرخ باروری روبرو بوده است که تا امروز به طور فزاینده تداوم پیدا کرده و به شکل کاهش بازتولید جمعیت در حال بروز است. این مسئله خود را در کاهش نرخ رشد جمعیت به رقم ۰/۷ در صد در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که حکایت از مخاطرۀ جمعیتی دارد. حال در صورتی که جامعه از عواقب آن آگاه و هوشیار نگردد و در جهت افزایش فرزندآوری رفتارش را تغییر ندهد و سیاست‌گذاری جمعیتی نتواند تمهیدات لازم و مؤثری را در راستای موالید بیشتر در خانواده اتخاذ کند، آنگاه روند کاهش جمعیت تا ۲۰ الی ۲۵ سال آینده ادامه پیدا خواهد کرد. در نتیجه مخاطرۀ رشد منفی جمعیت به «سقوط جمعیتی» منجر خواهد شد که تبعات ناگواری را به دنبال خواهد داشت.

☑️ نرخ رشد منفی‌ جمعیت ضمن آن که باعث افت نیروی شاغل آماده به کار می‌شود، موجب افزایش جمعیت سال‌مند نیز خواهد شد. این خطر به نوبۀ خود منجر به افت ثروت و تولید ملی می‌شود که به دنبال آن ورشکستگی‌ی صندوق‌های بازنشستگی را به همراه می‌آورد و معیشت بازنشستگان و مستمری‌بگیران را به خطر خواهد افکند. هنگامی که نرخ رشد جمعیت و موالید مثبت و معنادار باشد، می‌تواند نیروی کار لازم را برای جامعه فراهم کند، تا در آینده به میزان معناداری جوانان وارد بازار کار شوند و بتوانند برای خود و جامعه ثروت تولید کنند، به طوری که سهمی از این ثروت در قالب بخشی از درآمدِ شاغلان به صورت پرداخت حق بیمه، در خدمت صندوق‌های بازنشستگی در آید و بتواند حقوق بازنشستگان را به میزان مکفی تأمین کند و نیازهای بهداشتی و درمانی‌ی آن‌ها برآورده سازد. هنگامی که نرخ رشد جمعیت، منفی و معنادار باشد، عکس این فرایند اتفاق می‌افتد.

☑️ به بیان دیگر اگر ریسکِ نرخ رشد منفی جمعیت ناشی از کاهش نرخ باروری و افزایش نرخ تجرد جدی گرفته نشود، می‌تواند در آینده‌ای نه چندان دور تبدیل به مخاطرات و آسیب‌های بعدی مانند سقوط جمعیتی و ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی شود که به نوبۀ خود فقر اقشار بازنشسته و سال‌مند را در پی خواهد داشت. در این صورت ما با زنجیرۀ متوالی و چرخه‌ای از مخاطرات و آسیب روبرو خواهیم شد که به آن جرم انباشتی مخاطرات و آسیب‌های جمعیتی و اجتماعی اطلاق می‌شود.

⬅️ بخش بعد
-

BY روان‌پزشكى تروما