🌲تاریخ و زندگی🌲

Forwarded from مردم‌نامه (تاریخ مردم) (Parastoo Rahimi)

ادامۀ یادداشت👆

🔸از تیر و کمان پرتاب در موارد گوناگونی استفاده می‌شد. ازجمله در اندازه‌گیری زمین‌ها و فواصل میان دیه‌ها. چنان‌که عبارت «یک تیر پرتاب» یا «غَلوة‌ُ سَهم» در متون جغرافیایی مکرراً به‌عنوان واحدی برای تعیین مسافت به کار رفته است (برای نمونه: ابن‌حوقل، ج۱: ۶۸).

🔸تیر پرتاب، به‌هیچ‌عنوان همچون تیر مستحکم و کوتاه‌بُرد «خَدَنگ» کارکرد تهاجمی نداشت، ولی آن‌گاه که امرا و سلاطین دژ‌های برافراشته را حصار می‌دادند مهارت پرتاب‌اندازی برای کمانداران سپاه ضروری می‌نمود. کمااینکه، فخر مدبّر در کتاب آداب الحرب و الشجاعه (ص ۲۴۲)، از نسخۀ جنگی و قوی‌ترِ تیر پرتاب با عنوان «تیر حصار» یاد کرده است. ضمن اینکه، گاه محاصرینِ یک شهر یا قلعه در قالب جنگی روانی رُقعه‌هایی حاوی پیغام‌های تهدید‌آمیز یا فریبنده بر تیرهای پرتاب می‌بستند و به داخل حصار می‌انداختند تا بدین‌طریق محصوران را مرعوب یا از مقاومت مأیوس کنند (ابن‌قتیبه، ج۱: ۱۹۴).

🔸کاربرد دیگر تیر و کمان پرتاب در رقابت‌های «دوراندازی» بود که شاخه‌ای از بازی‌های «سَبَق و رِمایه» به شمار می‌آمد. به همین دلیل، در زبان عربی به کمان پرتاب «قوس السَبَق» می‌گفتند (درودباشی‌ بیهقی: ۲۶۸). طی قرون متأخر، مسابقۀ مذکور محبوبیت فراوانی بین طبقات گوناگون جامعه داشته است. چنان‌که در عصر تیموریان، قهرمانان چنین رقابت‌هایی مورد انعام و اکرام سلطان قرار گرفته، مردم از ایشان با القابی همچون جهان پهلوان یاد می‌کردند (عبدالرزاق سمرقندی، ج۲: ۷۷۴). در قلمرو عثمانیان نیز با حضور انبوهی از تماشاچیان، بازار این پیکار ورزشی داغ بود و از سرگرمی‌های اشراف و بزرگان به شمار می‌رفت. کمانگران عثمانی هم با اصلاح و ارتقای تیرها و کمان‌های پرتاب زمینه را برای ثبت رکورد‌هایی خیره‌کننده در دوراندازی فراهم آوردند. چنان‌که سلطان سلیم سوم در سال ۱۷۹۸م تیری را تا ۸۸۹ متر دورتر از محل ایستادن خود پرتاب کرد! (McLeod:1965, p. 9).

🔸با درنظرگرفتن تمام این مطالب می‌توان گفت محتملاً در ضمیر مردمانی که در روزگار پیش‌از رواج باروت و تفنگ با کاربرد و عملکرد تیر و کمان پرتاب آشنا بوده‌اند تصور این گزاره که تیر آرش کمانگیر از سپیده‌دم تا غروب آفتاب در پرواز بوده و به‌مدد یزدان از کوه رویان به اقصای خراسان رسیده چندان شگفت‌آور نبوده است.

✍حسین شکیبا، دانش‌آموختۀ کارشناسی‌ارشد تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران، ۱۳ تیرماه ۱۴۰۴.

📚منابع:

ابوسعید، ابوالخیر، فضل‌الله بن احمد، سخنان منظوم ابوسعید ابوالخیر، تصحیح و مقدمه و تعلیقات سعید نفیسی، تهران: چاپخانۀ حیدری، ۱۳۳۴ش.
ابن‌حوقل، محمد، صورة‌ الارض، لیدن: بریل، ۱۹۳۸م.
ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم، عیون الاخبار، شرح و تحقیق یوسف علی طویل، بیروت: دارالکتب العلمیه،  ۱۴۱۸ق/ ۱۹۹۸م.
پِلیو، پُل، تاریخ سری مغولان «یوان‌چائوپی‌شه»، ترجمۀ شیرین بیانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۳ش.
درودباشی‌ بیهقی، احمد بن محمد، جامع الهدایه فی علم الرمایه، به‌اهتمام محمدتقی دانش‌پژوه، در فرهنگ ایران زمین، ۱۳۴۲ش، ج ۱۱، صص ۲۲۹-۲۷۹.
عبدالرزاق سمرقندی، کمال‌الدین، مطلع سعدین و مجمع بحرین، به‌کوشش عبدالحسین نوایی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه)، ۱۳۷۲ش.
عطار نیشابوری، خسرونامه، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: چاپ تابان، بی‌تا.
فخر مدبّر، محمد بن منصور، آداب الحرب و الشجاعه، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: انتشارات اقبال، ۱۳۴۶ش.

Klopsteg, Paul E, Turkish Archery and the Composite Bow, Manchester: Simon Archery Foundation, The Manchester Museum, 1987.

McLeod, Wallace, "The Range of the Ancient Bow" in Phoenix, Vol.19, No.1 (spring, 1965), pp.1-14.

https://www.group-telegram.com/mardomnameh

Telegram

مردم‌نامه (تاریخ مردم)

📜 مردم‌نامه

🌍 فصلنامۀ مطالعات تاریخ مردم
✒️ به‌سردبیری داریوش رحمانیان

🔗 دسترسی به فضاهای مجازی و پیوندهای خرید:

http://zil.ink/mardomnameh

📮ارتباط با مدیر کانال و ارسال مطلب:

@Parastoorahimi66

www.group-telegram.com/us/historyandlife.com/3293

119 viewsجواد عباسی, Jul 4 at 10:08

ادامۀ یادداشت👆

🔸از تیر و کمان پرتاب در موارد گوناگونی استفاده می‌شد. ازجمله در اندازه‌گیری زمین‌ها و فواصل میان دیه‌ها. چنان‌که عبارت «یک تیر پرتاب» یا «غَلوة‌ُ سَهم» در متون جغرافیایی مکرراً به‌عنوان واحدی برای تعیین مسافت به کار رفته است (برای نمونه: ابن‌حوقل، ج۱: ۶۸).

🔸تیر پرتاب، به‌هیچ‌عنوان همچون تیر مستحکم و کوتاه‌بُرد «خَدَنگ» کارکرد تهاجمی نداشت، ولی آن‌گاه که امرا و سلاطین دژ‌های برافراشته را حصار می‌دادند مهارت پرتاب‌اندازی برای کمانداران سپاه ضروری می‌نمود. کمااینکه، فخر مدبّر در کتاب آداب الحرب و الشجاعه (ص ۲۴۲)، از نسخۀ جنگی و قوی‌ترِ تیر پرتاب با عنوان «تیر حصار» یاد کرده است. ضمن اینکه، گاه محاصرینِ یک شهر یا قلعه در قالب جنگی روانی رُقعه‌هایی حاوی پیغام‌های تهدید‌آمیز یا فریبنده بر تیرهای پرتاب می‌بستند و به داخل حصار می‌انداختند تا بدین‌طریق محصوران را مرعوب یا از مقاومت مأیوس کنند (ابن‌قتیبه، ج۱: ۱۹۴).

🔸کاربرد دیگر تیر و کمان پرتاب در رقابت‌های «دوراندازی» بود که شاخه‌ای از بازی‌های «سَبَق و رِمایه» به شمار می‌آمد. به همین دلیل، در زبان عربی به کمان پرتاب «قوس السَبَق» می‌گفتند (درودباشی‌ بیهقی: ۲۶۸). طی قرون متأخر، مسابقۀ مذکور محبوبیت فراوانی بین طبقات گوناگون جامعه داشته است. چنان‌که در عصر تیموریان، قهرمانان چنین رقابت‌هایی مورد انعام و اکرام سلطان قرار گرفته، مردم از ایشان با القابی همچون جهان پهلوان یاد می‌کردند (عبدالرزاق سمرقندی، ج۲: ۷۷۴). در قلمرو عثمانیان نیز با حضور انبوهی از تماشاچیان، بازار این پیکار ورزشی داغ بود و از سرگرمی‌های اشراف و بزرگان به شمار می‌رفت. کمانگران عثمانی هم با اصلاح و ارتقای تیرها و کمان‌های پرتاب زمینه را برای ثبت رکورد‌هایی خیره‌کننده در دوراندازی فراهم آوردند. چنان‌که سلطان سلیم سوم در سال ۱۷۹۸م تیری را تا ۸۸۹ متر دورتر از محل ایستادن خود پرتاب کرد! (McLeod:1965, p. 9).

🔸با درنظرگرفتن تمام این مطالب می‌توان گفت محتملاً در ضمیر مردمانی که در روزگار پیش‌از رواج باروت و تفنگ با کاربرد و عملکرد تیر و کمان پرتاب آشنا بوده‌اند تصور این گزاره که تیر آرش کمانگیر از سپیده‌دم تا غروب آفتاب در پرواز بوده و به‌مدد یزدان از کوه رویان به اقصای خراسان رسیده چندان شگفت‌آور نبوده است.

✍حسین شکیبا، دانش‌آموختۀ کارشناسی‌ارشد تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران، ۱۳ تیرماه ۱۴۰۴.

📚منابع:

ابوسعید، ابوالخیر، فضل‌الله بن احمد، سخنان منظوم ابوسعید ابوالخیر، تصحیح و مقدمه و تعلیقات سعید نفیسی، تهران: چاپخانۀ حیدری، ۱۳۳۴ش.
ابن‌حوقل، محمد، صورة‌ الارض، لیدن: بریل، ۱۹۳۸م.
ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم، عیون الاخبار، شرح و تحقیق یوسف علی طویل، بیروت: دارالکتب العلمیه،  ۱۴۱۸ق/ ۱۹۹۸م.
پِلیو، پُل، تاریخ سری مغولان «یوان‌چائوپی‌شه»، ترجمۀ شیرین بیانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۳ش.
درودباشی‌ بیهقی، احمد بن محمد، جامع الهدایه فی علم الرمایه، به‌اهتمام محمدتقی دانش‌پژوه، در فرهنگ ایران زمین، ۱۳۴۲ش، ج ۱۱، صص ۲۲۹-۲۷۹.
عبدالرزاق سمرقندی، کمال‌الدین، مطلع سعدین و مجمع بحرین، به‌کوشش عبدالحسین نوایی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه)، ۱۳۷۲ش.
عطار نیشابوری، خسرونامه، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: چاپ تابان، بی‌تا.
فخر مدبّر، محمد بن منصور، آداب الحرب و الشجاعه، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: انتشارات اقبال، ۱۳۴۶ش.

Klopsteg, Paul E, Turkish Archery and the Composite Bow, Manchester: Simon Archery Foundation, The Manchester Museum, 1987.

McLeod, Wallace, "The Range of the Ancient Bow" in Phoenix, Vol.19, No.1 (spring, 1965), pp.1-14.

https://www.group-telegram.com/mardomnameh

BY 🌲تاریخ و زندگی🌲