group-telegram.com/karantabarii/1346
Last Update:
✍ *کارن تبری*(ع م خرمی)
📚 *آیا اول بهمن، زادروز فردوسی‌است؟*
چو آدینه هرمزد بهمن بود
برین کار فرخ نشیمن بود
می لعل پیش آور ای هاشمی
ز خُمّی که هرگز نگیرد کمی
چو شصت و سه شد سال و شد گوش، کر
ز بیشی چرا جویم آیین و فر؟
(شاهنامه، پادشاهی شاهپور ذوالاکتاف چ مسکو، به کوشش دکتر حمیدیان)
🖊چندسالی است که با فرارسیدن نخستین روز بهمن‌ماه، کاربران فضای مجازی، سه بیت یاد شده شاهنامه را دست‌آویز گرفته، زادروز حماسه‌سرای بی‌همتای توس را به دوستدارانش شادباش می‌گویند.
👌فردوسی در نخستین بیت، می‌گوید: امروز، «اورمزد/هورمزد/هرمز روز*» (نخستین روز بهمن‌ماه)، با آدینه(جمعه) برابر شده است و چنین تقارنی را فرخنده می‌شمارد.
سپس به پاس فرخندگی چنین روزی «هاشمی»(شاید پیامبر اسلام) را مخاطب قرار می‌دهد و از خُمی کاستی ناپذیر می لعل(حکمت) می‌طلبد.
پس از آن به شصت و سه ساله شدنش و سنگین شدن گوشش اشاره می‌کند و می‌گوید: وقتی سن من به شصت و سه رسید و گوشم به سنگینی گرایید، خردمندانه نیست که(در دنیا‌جویی) زیاده‌خواهی کنم.
♦️ ...ظاهر این سه بیت این گمان را برمی‌انگیزد که فردوسی در این بیت‌ها به زادروز خود اشاره کرده و می‌خواهد بگوید: من امروز، جمعه، اول بهمن، به شصت و سه سالگی رسیدم.
👌استادان محمدجعفر یاحقی۱، جلال خالقی مطلق۲ و سجاد آیدین‌لو۳، سه تن از شاهنامهپژوهان برجسته، چنین برداشتی را نادرست و دست‌آورد حساب سرانگشتی غیر علمی شمرده‌اند. و بر این که تاریخ دقیق زادروز این حکیم حماسه‌سرا روشن نیست، همداستانند.
🍃آیدین‌لو، در گفت‌گو با سایت شهر آرا علت فرخنده شمردن روز یاد شده را تقارن آدینه(جمعه) با اورمزدروز(نام نخستین روز هرماه در تقویم زرتشتی) و باور به مقدس دانستن «جمعه» در اسلام و فرخندگی «اورمزدروز» در دین زرتشتی] برابر شدن دو «یوم‌الله» این دو دین آسمانی] می‌داند.
🍃فردوسی در جای دیگر هم از اورمزدروز به فرخندگی یادکرده و چنین روزی را شایسته‌ی شادی و نشاط دانسته‌است:
شب اورمزد آمد از ماه دی
ز گفتن بیاسای و بردار می
شاهنامه، پادشاهی، اورمزد(هرمز)
🖊یاحقی به این دلیل که توجه به «زادروز» در سنت فرهنگی قدیم اهمیت نداشته و آیدین‌لو به دلیل این که از مفهوم سه بیت یاد شده به روشنی زادروز فردوسی را نمی‌توان دریافت، همچین خالقی هم به دلیل این‌که هیچ سندی، که روشن‌کننده زادروز حکیم توس باشد، وجود ندارد، این گمانه‌ها را نمی‌پذیرند.
دلیل دیگری که برای رد گمانه اول بهمن آورده شد این است که بر پایه‌ی گاهنامه‌‌ی تطبیقی استاد احمد بیرشک، در آن روزگار، تنها تقارن آدینه با اورمزدروز بهمن‌ماه در سال ۳۸۷ه ق بوده است. پذیرفتن این گمانه با توجه به شصت و سه ساله شدن فردوسی در آن روز و سال، سال زاده شدن حکیم را از ۳۲۹، که «ژول مول» معین کرده و نزد شاهنامهپژوهان پذیرفته است، به ۳۲۴ه ق(پنج سال پیش‌تر) می‌کشاند.
شاید کسی بگوید، نگرانی از برهم خوردن محاسبات ژول‌مول دلیل استواری بر رد موضوع، نمی‌تواند بود. باید دانست که تعیین سال ۳۲۹ برای سال تولد فردوسی بر پایه اشاره‌های روشن خود حکیم، به ویژه اعلام پایان سرودن شاهنامه، در «ارد روز» از اسفندماه( ۲۵ اسفند زرتشتی) اعلام هفتاد و یک سالگیش در سال ۴۰۰ ه ق صورت بسته است. که سندی تقریبا استوار است.
چو سال اندر آمد به هفتاد ویک
همی زیر بیت اندر آرم فلک
سرآمد کنون قصهٔ یزدگرد
به ماه سفندار مد روز ارد
ز هجرت شده پنج هشتادبار
به نام جهانداور کردگار
چواین نامور نامه آمد ببن
ز من روی کشور شود پرسخن
(شاهنامه، پادشاهی یزدگرد)
♦️👌نکته‌ی مهم دیگر این است که روز بیست و پنجم اردیبهشت نیز که در سال هفتاد و هفت به پایمردی دکتر یاحقی در تقویم رسمی ما «روز بزرگداشت فردوسی» نام گرفته است، تنها گزینشی ذوقی است و هیچ نسبتی با فردوسی ندارد.
🖊حال چنان‌چه بخواهیم بر پایه‌ی گمانی نیم‌بند، همان «اورمزدروز بهمن‌ماه»(اول بهمن) را زادروز این حماسه‌سرای نامی بشمریم، این شبهه پیش می‌آید که تقویم کنونی ما گاهشمار جلالی است که در سده‌ی ششم ه ق تنظیم شده است. این گاهشمار به دلیل سی و یک روزه کردن شش‌ماه نخست سال، در شش‌ماه دوم، شش روز با تقویم زرتشتی اختلاف دارد. یعنی اورمزد بهمن ماه زرتشتی برابر با بیست و چهارم دی‌ماه جلالی است. چنان‌چه وجود خطای ۱۸ روزه‌ی تقویم یزدگردی، در زمان اصلاح تقویم در سده‌ی ششم را هم در نظر بگیریم، باید باریک‌بینانه حساب کرد که این خطا در شصت و سه سالگی فردوسی چند روز بوده است. که تنها به دست منجمان کارآزموده شدنی است. با این همه نازک اندیشی و باریک‌بینی، تاریخی به‌دست می‌آید که به علت روشن نبودن مقصود فردوسی از فرخندگی آدینه‌ای که با اورمزد بهمن متقارن شده است. سندی استوار نیست.
BY کارن تبری
Warning: Undefined variable $i in /var/www/group-telegram/post.php on line 260
Share with your friend now:
group-telegram.com/karantabarii/1346