🔴شنبه های صلح با خویشتن؛ تعصب؛ بنیادی ترین پادصلح فکری (2)
🔺تعصب در دوران پیشامدرن(شنبه؛ 1403-11-20)
حسین جمالی، دانش آموخته علم سیاست(هیات علمی بازنشسته دانشگاه مازندران)
🔸* چو نیک بنگریم، بسا بسیاری از ناصلح ها، در «تعصب» ریشه دارند.
🔹* در تعصب، عمدتاً «عقیده و باور» به جای «انسان و انسانیت» می نشیند.
🔸* تعصب به مثابه بنیادی ترین پادصلح، موجب بدترین ناصلح، یعنی«جان ستانی» میلیون انسان گردید.
🟩خلاصه از نوشتار نخست: با تعریف تعصب به" دلبستگی و باورمندی شدید و غلیظ به یک نهاد(سلطنت)، آیین(دین)،فرد (پیشوا و رهبر) و مکان خاص( اماکن تاریخی یا مذهبی)"، انواع تعصبات و مهمترین ویژگی های متعصبان را برشمردیم.
**ما با مروری کوتاه بر «روند تاریخی جریان های فکری دوران ساز»، توضیح می دهیم که چگونه تعصب، موجب خشونت و به جان ستانی میلیون ها انسان گردید.

1. دوره پیشامدرن
در پیشامدرن(قبل از رنسانس و روشنگری)، این «اساطیر و ادیان» بودند که «جهان» را «معنا» می کردند. حقایق مورد نیاز برای زیست و زندگی بشر، عمدتاً از اساطیر و متون مقدس، الهام می گرفت. در این دوران طولانی، انسان ها، در بی اطلاعی نسبتاً مطلقی در خصوص واقعیات جهان قرار داشتند. اموری چون نجوم، بیماری ها، بدن انسان و طبیعت که امروز برای بسیاری از ما بدیهی اند، برای پیشینیان ما رازآلود بودند. اساطیر و ادیان به همراه «سحر و جادو»، ادعا می کردند به حقایقی از جهان دست یافته اند که می تواند موجب شناخت ما از واقعیات، ماورا و مناسبات بین پدیده های جهان گردد. بشر آن روز، تنها با رجوع به این منابع و مراجع، زیست خود را امکان پذیر می کرد. در این میان، تعصب به این متون معنابخش، چنان بود که مردمان باورمند، برای بقای آنها و تحقق آموزه هایشان، حاضر بودند جان فدا کنند و جان آدمیان دگر را بستانند. این روندِ غالب و مسلط بود؛ گرچه شاید خرده باورهای متفاوت هم وجود داشته اند. تعصب و تاریک اندیشی، مهم ترین پیامدش را در تاریخ زندگی بشر نمایان ساخت: سخت گیری، شکنجه، تحمیل درد و رنج، تصاحب اموال، بردگی های جسمی و جنسی، تبعیض ها، جداسازی ها، نابودی عواطف و احساسات انسانی، بی رحمی و جان ستانی (حتی حکم قتل والدین برای فرزندان خویش). در واقع، بن مایه بسیاری از خشونت ها، همین تعصب به حقایق مطلق معنابخشِ زندگی بشر و برگرفته از مراجع فوق الذکر بوده است. مهم تر از این، مشروعیت بخشی تعصب و خشونت، از طریق نظام های فکری مورد اشاره است. این مراجع، تولید محتوا برای مشروعیت و موجه جلوه دادن این پادصلح ها را برعهده داشتند. تعصب و خشونت، در تناظرِ مولد و مولود با یکدیگر بوده اند. به هر میزان، تعصب بیشتر می شد، خشونت فزون تر می گشت و نیز به هر میزان خشونت بیشتر اعمال می شد، سطح و عمق تعصب گسترده تر و شدیدتر می شد. در تاریخ پیشامدرن، ژرف ترین و سخت ترین تعصب از جانب «عقاید و باورها»، به ویژه باور دینی و مذهبی، تجربه و گزارش شده است. بعید است تعصب، در هیج امری بسان عقاید دینی و مذهبی، خود را این گونه، سرسخت نشان داده باشد. در پس این ظواهر مقدس، همواره مطاع های زرین نهفته بود: دست یابی به ثروت، قدرت، لذت، شهوت و شهرت. منافع خود را در لوای این نظام های فکری، پنهان می کردند.
▪️«عقاید و باورها»، بیش از وجود خود «انسان»، ارزش داشت.
▪️در واقع، جای خادم و مخدوم، جابجا شده بود. به جای این که عقاید در خدمت آدمیان باشد، انسان ها در خدمت آنها برآمده بودند.
▪️ «ستاندن جان آدمی»، کم ترین بهایی بود که در این وادی وانفسا پرداخته می شد.
▪️ پادصلحی چون تعصب، ناصلحی چون جان ستانی آدمیان را رقم می زد.

🔹پنجمین هم اندیشی مجازی با موضوع روایت های مختلف از اسلام و نسبت آن با صلح، توسط آقای دکتر منصورنژاد ارائه که اهم موارد مطرح شده در این هم اندیشی بدین شرح می باشد:

🔹بررسی صلح در اسلام به سه سطح یا سه بعد قابل تقسیم است:
اسلام ۱ : متون و نصوص اصلی اسلام شامل قرآن، سخنان و احادیث منتسب به پیامبر (در مذهب شیعه سنت و سیره چهارده معصوم مد نظر می باشد).
اسلام ۲ : برداشت، فهم و استنباط عالمان دینی از سنت و سیره با رویکردهای مختلف فقهی، کلامی، تفسیری، عرفانی، اخلاقی، حدیثی و ...
اسلام ۳ : نسبت صلح با عملکرد مسلمان و متدینان (نسبت جامعه اسلامی با صلح)

🔹بحث صلح در اسلام با این سه روش بررسی خواهد شد.

🔹در این هم اندیشی به دیدگاه های مطرح شده در باب خشونت در اسلام در هر سه سطح یاد شده نیز پرداخته خواهد شد.

🔹ارائه نقطه نظرات صلح اندیشان گرامی و مشارکت در این هم اندیشی مزید امتنان است.