Да Мэцэната
(Maecenas atavis edite regibus...)
Гарацый / Horatius

Мэцэнаце, унук царскіх валадароў,
абарона мая і асалода ты.
Знойдзеш розных, каму пыл алімпійскі на
палкіх колах падняць наівялікшы дар,
Абагнуць ім карціць мэту¹, каб пальму² ўзяць,
што ўзьнясе да багоў, гаспадароў зямлі.
Гэты прагне ляпей, каб наравісты тлум,
што Квірытамі³ зваць, тройчы⁴ пашану даў.
Шчасьце гэнаму, як жытніца ўласная
поўніцца ад даброт, Лібіяй⁵ ўзрошчаных.
Як у радасьць каму бацькава абрабляць
поле, то ўжо нішто, Атала⁶ нават скарб,
не прымусіць яго мора Міртойскае
як марак рассякаць судзінай кіпарскай⁷.
Бітва страшная так Афрыка⁸ з хвалямі
Ікарыйскімі для простага гандляра.
Хоць і славіць спакой родных мясьцін, але
правіць судзіны, бо беднасьць пужае больш.
Хтосьці любіць урваць колькі гадзінак, каб
дзесь з масыйскім⁹ віном легчы як найзручней
пад сунічным кустом, што заквітнеў, або
ля вытоку ракі, ля запаветных вод.
Шмат хто лягер абраў, грукат трубы й ражку
перамешаны і так ненавісныя
войны ўсім мацяркам. А паляўнічага
ўзімку¹⁰ ў дом не загнаць жонкі пяшчотамі —
вунь ужо шчанюкі верныя лань грызуць,
дзік марсійскі даўно сетку шалёна рве.
Ставіць побач мяне слаўных адзнака блюшч¹¹
зь веліччу ўсіх багоў. У прахалодны гай
ад натоўпу нясуць німфы з сатырамі
ў карагодах мяне. Хай жа Эўтэрпа¹² ня
стане флейты спыняць, а Палігімнія¹³
ліру Лесбаскую¹⁴ зладзіць згадзілася.
Далучы ты мяне да песняроў лірных —
Тут жа зорную гладзь я галавой крану.

——————

Ода напісаная ў 23 г.н.э
Памер: 1-ая Асклепіядава страфа
1. Удзельнік спаборніцтваў павінен быў на як мага больша хуткасьці аб'ехаць калясьніцаю ўбіты ў зямлу жалезны межавы слуп — "мэту", што нярэдка прыводзіла да катастрофы.
2. Пераможцу ўзнагароджвалі вянком з пальмавага лісьця
3. Квірыты — урачыстая назва грамадзянаў Рыма
4. Мова ідзе пра тры дзяржаўныя пасады ў Рыме: эдылітэт, прэтуру і кансулят.
5. Лібія была галоўнай жытніцай Рыма.
6. Атал — адзін з уладароў Пэргаму, славутага багацьцямі царства Малой Азіі.
7. Маецца на ўвазе карабель з кіпарскага лесу.
8. Афрык — у рымскай міталёгіі паўднёва-заходні вецер.
9. Масыйскае віно выраблялася зь вінаграду, які рос на падгор'і Масык у Кампаніі.
10. У арыгінале "sub Iove frigido", што даслоўна — "пад сьцюдзёным Юпітэрам"
11. Блюшч, прысьвечаны Бакху, богу віна і натхення, быў узнагародай для паэтаў.
12. Эўтэрпа — муза лірычнай паэзіі.
13. Палігімнія — муз харавой паэзіі і танцаў.
14. На лад лірычных паэтаў з выспы Лесбас — Алкея і Сапфо

я кінуты на раллю
немаўля Тэлемах
бездапаможна дрыгаюся
пакуль мой бацька
ці то манюка ці то вар’ят
старанна буксуюць лыткі
ад Ітацкай зямлі незадаволена
моршчыцца струк
я аракулам чую
як збочвае плуг
я выкрыкваю красамоўна
ў сваім старагрэцкім “уга”
лёс крэпкамурнае Троі
мядзяназбройных Данайцаў
і здрэвапабудаванага каня

магчыма як вернецца тата
я таксама атрымаю
драўлянага скакуна

потым быў бляск дасьпеху
блізка мама была
ніхто карабель не паверне
Нікога чакаем назад

Дзьве кроплі
(Dwie krople)

Палалі лясы —
а яны
на шыях спляталі рукі
як букеты ружаў

людзі беглі ў сховішчы —
ён казаў, што ў жончыных валасах
можна схавацца

ахаваныя адным пледам
шапталі бессаромныя словы
літанію закаханых

Калі было вельмі дрэнна
занурваліся ў вочы насупраць
і моцна заплюшчвалі іх

так моцна што не адчулі агню
які даходзіў да веек

да канца былі мужныя
да канца былі верныя
да канца былі падобныя
як дзьве кроплі
застылыя на краі твару

Зьбігнеў Гэрбэрт/Zbigniew Hebert
пераклад з польскай

я адгрызаю кавалак тваёй шыі
кожны раз калі ты скокаеш у мае абдымкі
гэта твая ахвяра
твая камунія
мы цяпер communes

у цябе не засталося зьвязак

зрэшты ты была мне вінная
за калісьці пазычанае рабро

я абвіў іх вакол пустых костак
і цяпер яны напаўняюцца тваім крыкам

ты ж мяне ведаеш
я чалавек лагодны
адамавы ком у горле
не прапускае ляманту
не прапускае адмоваў

толькі твой крык

яго мне стане
цябе мне стане
стань маімі косткамі

новы пачак цыгарэт
нагадвае касьцельны арган
дваццаць бяздонных трубаў
у кожнай свой гук і смак
і адзін пачаткоўца арганіст
што калісьці салодка
як аплатка на язык
сьпяваў у царкоўным хоры

маё цела не катэдральны храм
вясковая каплічка
за савецкім часам
пераробленая
на вакзал
так сказаць
якое цела такі і арган

у дзяцінстве ты
ня часта ляпіўся да трубаў
бо арганы цябе пужалі
на арэлях было прыемней гушкацца
чым арэлі лізаць
а цяпер на марозе
зьдзіраць вусны
стала шкоднай звычкай

бярыце і піце з гэтага ўсе
бо гэта ёсьць кроў мая
якая за вас і за многіх будзе праліта

у дзяцінстве ты
ня надта любіў салодкае
а цяпер павялічваеш
узровень цукру ў арганізьме
і матывацыю свайго існавання
непадараваным тортам

бярыце і ешце з гэтага ўсе
бо гэта ёсьць цела маё
якое за вас будзе выдана

гэта чыню на маю памяць

Timactoria
у кніжках з чужымі паметкамі
трэба крэсьліць
з прэзэрватывам на алоўку
памытымі рукамі
чыстым розумам
і паголеным роздумам
са згоды ўсіх удзельнікаў
літаратурнага працэсу
бо хто ведае якія экранцы
можна падхапіць
ад такіх інтымных сувязяў

!пахавайце Палініка

пахавайце Палініка
здрадніку —
бясплатную мэдэцыну
паліклініку

косткі Палініка —
сабаку палку
кінуць
сэрца —
ахвярніку

цела — сэрцаньку
маленькаму
міленькаму
млынненькаму
сястры Палінікавай

а ніку
каму ніку
над Палінікам?

калі ты калі-небудзь прыйдзеш
а ты калі-небудзь прыйдзеш
(я ведаеш люблю вас жанчын
але ўсе вы ў нечым падобныя)

прыходзь

адчыню не адразу
я ўсё жыцьцё цябе чакаў
і ты колькі жыцьцяў
пачакаеш

так і быць

прыгожая
з распушчанымі валасамі
я зь іх запляту сабе шворку
у маім доме будзе не прынята
гаварыць пра твае валасы
крыху запыханая
я хачу паглядзець як ты дыхаеш
каб выдыхаць з табой у такт
твае мочкі будуць віннага колеру
зь іх капацьме мой голас
на дыван шпалеры
неаддадзеныя кніжкі
на шкарпэткі зь дзіравымі пелюхамі
я б прыбраўся калі б ты папярэдзіла
але ты ніколі не папярэджваеш
на тваіх вуснах будзе мова спагады
а я люблю цалавацца —
моўны бар’ер

і ня дай божа
ты будзеш у сваёй гэтай
чорнай сукні

і ня дай божа
ты возьмеш сваю гэтую
вострую касу

—

ўсе свае дзьмухаўцы
я даўно павыдзіраў сам

рэспубліканская алімпіяда па беларускай мове і літаратуры заключны этап

яны ўсё слухаюць
яны глыбока дыхаюць
яны плююцца
сьмецьцем і недапалкамі
на маладога
алімпіядніка

дамы Серабранкі
дамы Серабранкі

іхнае light me up
запальвала ўва мне жах
іхныя тонкія панэльныя целы
здаваліся таўсьцейшымі
ад каменных сьлёз
я ведаў код ад кожнага пад’езда
бо бачыў як яны праглыналі людзей
але баяўся пакідаць адбіткі

дамы Серабранкі

у іх няма сяброў
нават адзін адному
яны ворагі
яны церпяць толькі тралейбусы
і тое на правах свойскіх жывёл
выгульваюць іх рэгулярна
але не далей за электрычны дрот
—
тралейбусы церпяць

дамы Серабранкі

я ня ведаю колькі яны маюць гадоў
яны дакладна мяне не перажывуць
і я іх таксама не перажыву
буду несьці
на сваіх спарахнелых лапатках
спарахнелыя

дамы Серабранкі

напаўняць судзіну
заўсёды няўдзячная справа
піксіда становіцца кратэрам
ямка становіцца кратарам

чырвонафігурным
чырвоным
фігурным
з жаноцка-юнацкімі тварамі
арфэі эроты антыноі
іх аб’ядноўвае адно —
усе яны былі грэкамі.
і часова каханкамі

глыбокім
як уласная магіла
туды б магла зьмясьціцца зорка
зрэшты так яны і зьяўляюцца
туды б магло зьмясьціцца значна больш —
вока
а па выніку нічога і ніколі —
два браты аднаго бацькі космасу —
(не) зьмяшчаецца

усё-ткі
колькі ні палівай
судзіна бяз почвы
наўрад ці дае парасткі
але і палка раз на год
прарастае
ў квяцістую вішню

з кветкамі як філе ўсходу
з галінамі як сьвет у разрэзе
з каранямі мякчэйшымі за калені стомы
зь ценем цішэйшым за прызнаньне
з карой узору перасьпелага гранату

там будуць сьпяваць песьні
гліняныя аскепкі
дзеці старой вазы

яна
запрэгла ўсе свае галасы
рык яе зычных дрыкгантаў
бомбабомамі біў у шыбы
голасна галосна галасіў
малярны скотч
ахвярная маці паперы
нёс свой крыж
з горыччу асядаў на языку

мае вочы гарэлі кнігамі
мае кнігі гарэлі на вачах
кожная знойдзеная граматыка
была паган(ск)ай ахвярай
маўчаньню
адзінае што я мог захаваць

імя
мой радавод усё адно
зводзіцца
а часьцей звадзіцца
да аднога кораня

узрост
гэта ня ейная юрыс-дыкцыя
яна ня мае тут у-ладу
у той момант
я палюбіў арабаў
як свайго бліжняга
з таго моманту
я лічыў кожную сьвіньню
якую падкі-даваў Бог

вы ведаеце чаму вы тут
мне не хапіла слоў

я хаваў свой гендар
пад п(а/о)лавіком
але мінулы час выдаваў
усё новы і новы
дзеяслоў
я адводзіў вочы чытаючы
усё новы і новы
нумар
прата
кол

я маю права на званок
званок
па кім
так цэлы (па)званок
у языку замала костак
што я магу вы-мав-іць
што я магу сказ-аць

ало
я закладнік мовы

мацьвей
Mem. I (напэўна будуць яшчэ)
Палац дзяцей і моладзі

мы стаялі на другім паверсе Палаца дзяцей і моладзі адбіваліся ад міні-копіяў нейкага паўночнага народу. калі б на вуліцы было цяплей я б дакладна сказаў што гэта Лідыйцы але мы былі ў Палацы дзяцей і моладзі менавіта таму што на вуліцы было халодна так што гэта твая спэцыяльнасьць. па-мойму гэта былі Эскімосікі. яны білі ў бубны прапонаў і крычалі свае таямнічыя заклёны. я ня ведаю ніводнае мовы паўночнейшай за беларускую то думаю яны зьвярталіся да цябе.

я так і не навучыўся танчыць не авалодаў нашым целам.

гэта стала прычынай нашай паразы – і маленькія Эскімосікі зьнесьлі цябе з Палаца дзяцей і моладзі ў тыя далёкія геаграфічныя абшары пра якія ты заўсёды марыла. зьнесьлі і пахавалі пад ледавіком маёй памяці пад сумётамі маіх успамінаў.

мацьвей
Mem. II — IV (напэўна будуць яшчэ)

Cтанцыя Крыжовы Шлях

станцыя К — галгофа. ты штораз выдрапвала крыжовы шлях на маёй руцэ. некаторыя са стацыяў я дагэтуль праглядаю пад скурай і кожны раз кленчу. дзіўна што ты ніколі не наважвалася ўбіць цьвік але зь лёгкім сьвістам спальвала мяне як сьлімака і накрывала мангал. я ляжаў там да раніцы а потым ты дасыпала прах у попельніцу і раскідвала нас парэшткамі прашпэктам Незалежнасьці па маршруце бібліятэка — дом. я ніколі не супраціўляўся і прасіў вецер быць слухмяным. адзін раз ты разьвязала мех і ён садзьмуў мяне ў іншы бок.

***

НББ

калі мы дарэшты напаўнялі ромбакубаактаэдр сваім каханьнем
то выходзілі і на ім загаралася Я сардэчка Беларусь
майму сардэчку ў форме ромбакубаактаэдра
стае толькі на Я
адтуль забаронена выносіць кнігі і ўспаміны
але мы пару разоў выносілі

***

Марк Шагал (куды?)

твой пацалунак нагадвае Віцьбу
ты пра раку ці вафельку?
ня ведаю але і на і пасьля цалавацца было прыемна

габрэйская луна адбівалася на каве
з намі павітаўся мужчына з журнала пра Прагу
мы пайшлі за ім а ён схаваўся ў скульптуру Ікара
(мне трошку шкада што Вэнэра спадабалася табе больш)
прага засталася неспатоленая

З рукой поўнай часу…
(Die Hand voller Stunden…)

З рукой поўнай часу, так прыходзіла ты да мяне – я казаў:
Валасы твае не рудыя.
Тады ты падняла іх лёгка на вагі пакут, і ня быў я цяжэйшы за іх…

Яны спускаюцца з караблёў да цябе, каб іх пагрузіць, яны прадавацьмуць іх на кірмашах асалоды –
Ты ўсьміхаесься мне з глыбыні, я плачу па табе ў шалі, яна застаецца лёгкай.
Я плачу: Валасы твае не рудыя, яны прапаноўваюць марскую ваду, і ты аддаеш ім кудзеры…
Ты шэпчаш: Яны напаўняюць мной сьвет, а ў тваім сэрцы я застаюся цясьнінай!
Ты кажаш: Пасьцялі сабе лістоту гадоў – час табе прыйсьці і мяне цалаваць!

Лістота гадоў рудая, валасы твае не такія.

Paul Celan / Паўль Цэлян

І. *пад сонцам колеру веды паўночнага азімута*

мармурна-бяззубы прараб
прамянямі хвошча і сьвішча
шчэрыць сваіх пясчанных сабак
я капаю яму Бабілён для ўсіх
бізуноў яго языкатых

я капаю яму Бабілён
ён плоціць чырваньню шчок
ты сястра яму — ён гэта цалуе мне ў пазванкі — але далоні ў цябе мае
я расьціраю твой волас у пальцах
кудзелю дактылічных сыночкаў
распускаю іх уначы

ІІ. *уначы па тым як яйка афарбавалася ў гарызонт*

сярпом спагады ты адсякаеш мне пясьці я дзякуй кладу табе ў кошык побач з палёгкай ты плачаш з крывёй на спляценьні далоні ў цябе мае я пальца пры вуснах тваіх не трымаю

III. *на вузкай вуліцы людзей дзе ў Сьвіслач уцякаюць Ніл Тыбр і Ярдан*

нам крычаць ἀληθώς ἀνέστη!
дачок у праўды як нябожчыкаў у моры
ніводная зь іх ня стане мне жонкай
кожная зь іх цалуе мне вусны
я пальца пры вуснах ма-тва-іх не трымаю

ПУМ-ПУМ

(C-dur
il volo del calabrone)

вялізны як поўнач
нязграбны як рукі з холаду
Пум-Пум
ішоў за мной
па мяне
яго паліто прасьвечвала пуп
яго пумы пляскалі па плямах лужынаў
плявалі ў шыбы дамоў
плавалі сярод палярнага гарызонту
тралейбусных дратоў

плечы Пум-Пума пукалі ў шыбы
пятага паверха
зь іх капала памяцьцю
за каўнер
за цяпер
за пасьля

Пум-Пум нечым нагадваў парася
перад сталёвым позіркам
малатка

***

(малюнак
джазавы)

Пум-Пум ішоў імкліва як ласася
у лапы грызьлі нясе вада
Пум-Пум ішоў скіравана як коціцца
шына без гаспадара
у кампаніі мяне і я
Пум-Пум быў як пятае кола
як сёмая нага

Пум-Пум нечым нагадваў блыху
парыскага клапа
то бок трэба проста прыняць
як факт
(хоць мне таксама непрыемна
блытаць чаканьні ды ўспаміны)

***

(mezzo piano
vivace)

яго правая рука была задуменьнем
яго левая рука была асуджэньнем
ён абняў мае рэбры
мае рукі склаліся ў кулакі
яго рукі сьціснуліся ў малітву
яго ногі не адчувалі зямлі
мае ногі нясьлі
нас

***

(запальваецца
кадзіла)

пад маімі нагамі былі
балаты пяскоў
брукаванкі гораў
суквецьці чыгунак
пад яго нагамі
былі мае ногі

я сьнедаў у вінаградніках Эйн-Гедзі
усмоктваў пацалункі вуснаў крыніцы
згрызаў на абед
партэнонскія камяні
акадэмскія дрэвы
ліцэйскіх сяброў
ягоны абет
быў маўчаньнем
хваласьпеваў маіх

калі час
сьціснуўсянавяртаньне
Пум-Пум выцек з пазванкоў
ягоная луска зьбяляла
маю сівізну
тал… тал…
θάλασσα θάλασσα ? ?
талбухіна талбухіна ! !

***

(на
адыход)

Пум-Пум
нырнуў
у
лужыну

плюм
бум
plumbum
πάντων ἀρχά
πάντων

пум-пум

02.01.2023

У чаканні барбараў
(Περιμένοντας τους βαρβάρους)

- Чаго чакаем мы сабраўшыся на плошчы?

Таго, што сёньня прыбываюць барбары.

- Чаму ў Сэнаце суцэльная бязьдзейніца?
І што ж Сэнатары не выдаюць законаў?

Таму што барбары прыбудуць сёньня.
Нашто Сэнатарам заканадаўнічаць?
Прыйдуць барбары — яны і будуць выдаваць законы.

- Чаму наш імпэратар падняўся так зарана
і сеў на найвышэйшай браме горада
на трон, увесь урачысты, у кароне?

Таму што барбары прыбудуць сёньня.
А імпэратар чакае, каб прыняць
іхнага правадыра, аддаць пэргамэнт,
што загадзя падрыхтаваў, ён там
упісаў усе назовы ды імёны.

- Чаму два консулы і прэтары прыйшлі
сёньня ў тогах, чырвоных, гафтаваных?
Чаму надзелі бранзалеты з амэтыстамі
і пярсьцёнкі зь яркімі, бліскучымі смарагдамі?
Чаму нясуць жазло ў руках каштоўнае
З разьбою залатой ды срэбранай?

Таму што барбары прыбудуць сёньня.
А такія рэчы асьляпляюць барбараў.

- Чаму найлепшыя з аратараў ня выйшлі як звычайна
прадставіць слухачам свае прамовы ўласныя?

Таму што барбары прыбудуць сёньня.
А красамоўства й дэклямацыі — цяжар для барбараў.

- Чаму адразу ўзьнікла неспакойнасьць ды
разгубленнасьць? (Твары сталі нейкія сур’ёзныя).
Чаму так вуліцы і пляцы хутка апусьцелі
і ўсе вяртаюцца дамоў такія задуменныя?

Таму што вечарэе, а барбары не прыбылі.
Хто з-за мяжы вяртаюцца, паведамляюць,
што няма больш барбараў.


Цяпер што будзем мы бяз барбараў.
Яны былі нібыта нейкім вырашэньнем.

Κωνσταντίνος Καβάφης / Канстандзінас Кавафіс