⚡️ Իհարկե խոսքը միայն Դավոսի մասին չէ: Եւ միայն Նիկոլ Փաշինյանի մասին չէ, այլ պետական եւ համայնքային կառավարման համակարգի պաշտոնյաների ու պատվիրակությունների մասին ընդհանրապես:

Քաղաքացու՝ պետության տեր, իշխանության տեր, գլխավոր ու միակ որոշող լինելու մասին խոսակցությունները պետք է ուղեկցվեն համապատասխան վարքագծով ու հաշվետվողականության աստիճանով, այլապես դրանք պարզապես երեսպաշտություն են կամ պարզունակ պոպուլիզմ, ոչ ավելի:

Ամսական լինում են տասնյակ գործուղումներ, ամենատարբեր պետական եւ համայնքային մակարդակներով, որոնք իրականացվում են քաղաքացու վճարած հարկերի հաշվին: Ուրեմն պետք է լինի շատ մանրամասն հաշվետվություն յուրաքանչյուր գործուղման վերաբերյալ, կոնկրետ արդյունքի չափելիության մեխանիզմ:

Որովհետեւ, այդ գործուղումների մի մեծ մասը թերեւս այլ բան չէ, քան պետության հաշվին ճանապարհորդություն, զբոսաշրջություն, որի չլինելու պարագայում Հայաստանը որպես պետություն, Հայաստանի քաղաքացին՝ որպես պետություն, չէր կորցնելու ոչինչ:

Ինչ խոսք, ամենեւին չեմ ուզում ծայրահեղացնել, ու հիանալի պատկերացնում եմ, որ ամեն գործուղում չէ, որ կարող է իր արդյունքով մատուցվել հանրայնորեն: Դա նաեւ պետության առանձնահատկություններից մեկն է:

Պարզապես, հենց այդ նրբերանգները հաշվի առնելով, պետք է պարզապես դադարել պետության մասին պարզունակ դասախոսություններ կարդալ քաղաքացուն: Քաղաքացու գնահատականը պետության մասին, պետության նկատմամբ, ձեււավորվում է պետական եւ համայնքային կառավարման որակով, այդ կառավարման լծակներին վերից վար տիրապետողների վարքագծով՝ թե պաշտոնեական, թե նաեւ կենսակերպի: Իսկ հաշվետվողականությունը, ծախսերի հիմնավորվածության հանգամանալից բացատրությունը այդ վարքագծի եւ կառավարման որակի կարեւոր բաղադրիչներից մեկն է:

💥Երբ մենք դիտարկում ենք աշխարհում ազդեցության գոտիների վերաձեւման գործընթացը՝ գերազանցապես ՄԱԿ ԱԽ հինգ մշտական անդամների, իսկ հիմնական առումով երեքի՝ ԱՄՆ, ՌԴ, Չինաստան գերակայությամբ, թերեւս ավելորդ չէ գործընթացի տրամաբանությունը դիտարկել ոչ միայն միմյանցից նոր գոտիներ «նվաճելու» տրամաբանության մեջ, այլ նաեւ՝ պարզապես «գնի» փոփոխության:

Այսինքն, ոչ թե վերցնել որեւէ ազդեցության գոտի, որն ասենք եղել է Ռուսաստանինը, այլ այդ գոտին հնարավորինս «թանկ վաճառել» Ռուսաստանի վրա՝ աշխարհակարգի նոր գծագրման այս շրջափուլում:

Բնականաբար, Ռուսաստանն էլ նույն տրամաբանությամբ կարող է մոտենալ ԱՄՆ կամ Չինաստաննի հանդեպ, Չինաստանն՝ իր հերթին:

Սա պարզապես հնարավոր մեխանիզմ կամ տրամաբանություն ներկայացնելու համար:

Եթե մի քիչ տնտեսականացնենք, ապա տեղի է ունենում ոչ միայն ազդեցության գոտիների վերաձեւում, այլ թերեւս նաեւ դրանց «ինդեքսացիա»:🇺🇸🇷🇺🇨🇳🇫🇷🇬🇧

💥 Համաշխարհային բանկի գործադիր տնօրենների խորհուրդը հաստատել է Հայաստանին առնչվող հնգամյա նոր ռազմավարություն, որով նախատեսվում է ՀԲ տարբեր մեխանիզմների միջոցով հնգամյակում Հայաստանին հատկացնել 1 միլիարդ 700 միլիոն դոլար:

Օրերս անդրադարձել էի, որ Հայաստանում հարկա-բյուջետային, ֆինանսա-վարկային քաղաքականությունը մի տիրույթ է, որտեղ հանրային դիտարկումներում զգալի «թերագնահատված» է համաշխարհային ֆինանսական կառույցների, մասնավորապես ՀԲ եւ ԱՄՀ դերն ու ազդեցությունը:

Սա մի ոլորտ է, որտեղ իհարկե իրադարձությունների այսպես ասած տեղեկատվական հնչեղությունն ու էպատաժայնության աստիճանը գրավիչ չէ դիտումների հաշվիչներ աշխատեցնելու տեսանկյունից, այդ թվում եւ «ինքնիշխանության» վերաբերյալ «ավանդական» կենացների սլաքների առնչությամբ:

Մինչդեռ, պետական ինքնիշխանության կարեւորագույն, անկյունաքարային ուղղություններից կամ բաղադրիչներից մեկը հենց ֆինանսավարկային, հարկա-բյուջետային քաղաքականության տիրույթն է:

Եվ, երբ որեւէ միջազգային ֆինանսատնտեսական կառույց քեզ հատկացնելու է 1,7 միլիարդ դոլար, ապա բնական է, որ, պայմանական ասած՝ նվազագույնը այդ չափով էլ պահանջելու է ֆինանսների, հարկերի, վարկերի ոլորտում պետական այնպիսի քաղաքականություն, որը համահունչ է իրենց ՝ միջազգային ֆինանսական այդ կազմակերպությունների, ըստ էության կորպորացիաների «քիմքին»: Ավելին, սկսած կադրային քաղաքականությունից:

Իսկ այն, որ միջազգային այդ կառույցները այլ բան չեն, քան պարզապես աշխարհաքաղաքական ազդեցության «եվրաատլանտյան» գործիքակազմի տարրերից մեկը, կարծում եմ միամտություն կլինի կասկածի տակ դնելը: Ընդ որում, այդ տեսանկյունից դա նաեւ շատ օբյեկտիվ ու բնականոն իրավիճակ է: Աշխարհաքաղաքական ազդեցության համար պայքարող բոլոր կենտրոններն էլ ունեն իրենց գործիքակազմը: Հարցն այն է, թե դիմակայունության ինչ գործիքակազմ են կարողանում ստեղծել ու տնօրինել երկրները, որոնք գտնվում են ազդեցության համար պայքարի «թիրախի» կարգավիճակում:

🔴🔴🔴 Տրանսպորտի թանկացման հարցում հնչող «բացատրությունները» հակասական են:

Մեկ ասվում է, թե իրականում տրանսպորտը նույնիսկ մի փոքր էժանանում է հաճախ օգտվողների համար, եթե նրանք գնում են ամսական կամ տարեկան անսահմանափակ փաթեթներ:

Մեկ էլ սվում է, որ չի կարող լինել այնպես, որ գազելներից փոխվի ավտոբուս, բայց գինը՝ չփոխվի, չբարձրանա:

Հիմա, գինն էժանանու՞մ է, թե՞ բարձրանում: Ինչպես ասում են՝ կողմնորոշվեք հանրությանը մատուցվող ձեր «փաստարկներում»:

Եթե «փաստարկն» այն է, որ մեծ փաթեթ գնելու դեպքում էժանանում է, ինչպես մեծածախ ամեն ինչի պարագայում, ապա, պատկերացնենք, որ քաղաքացիների ճնշող մեծամասնությունը գնում է մեծ փաթեթ: Ստացվեց, որ տրանսպորտը էժանանում է: Այդ դեպքում հարց՝ բա ինչպե՞ս եք պահելու այդ տրանսպորտը, եթե ձեր մյուս «փաստարկն» այն է, որ հնարավոր չէ Գազելի գնով պահել ավտոբուս:

Թե՞ հույսն այն է, որ քաղաքացիների ճնշող մեծամասնությունը չէ, որ կգնի փաթեթ, իսկ «բացատրությունը», թե իրականում նույնիսկ էժանանում է, պարզապես տեղեկատվական հնարք է, ոչ ավելի:

Եվ այո, իրատեսական է այն, որ քաղաքացիների մեծամասնությունը չէ, որ կգնի ամսական կամ առավել եւս տարեկան փաթեթ,, որովհետեւ շատերը պարզապես չունեն այդքան ազատ միջոցներ, որ միանգամից մի քանի տասնյակ հազար դրամ տան տոմսի համար, կամ նույնիսկ՝ ամսական միանգամից տասը հազար դրամ:

Պատկերացրեք, կան մարդիկ, որոնք ամեն օր հաշված են ծախսում անգամ 1000 կամ 500 դրամը:

Ըստ այդմ, տրանսպորտն իրականում եւ գործնականում՝ թանկանում է, լրացուցիչ տեխնիկական անհարմարություններով հանդերձ:

🔥 Ոնց է եղել, որ 1939 թվականին հայոց ցեղասպանության օրակարգ չի եղել, իսկ 1950-ին եղել է, մենք սա պետք է հասկանանք, սրա հետ պետք է հարաբերվենք, թե ոչ: Մենք պետք է՞ հասկանանք, թե ինչ է կատարվել եւ ինչու՞, ինչպես ենք մենք ընկալել, ում միջոցով:

Այս հարցադրումները Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի մտքերն են, որ ես չեմ մեջբերել բառացի, բայց, գրեթե ուղիղ: Դրանք նա հնչեցրել է Շվեյցարիայի հայ համայնքի մի խումբ ներկայացուցիչների հետ հանդիպմանը:

Հայաստանի վարչապետի բարձրաձայնած հարցադրումների տողատակում ակնարկները, ըստ իս, բավականին թափանցիկ են: Առավել եւս, որ նա դրանք առաջին անգամ չէ, որ անում է: Արել է նաեւ այդ առնչությամբ ավելի ուղիղ ակնարկներ, որ մեր պատմությունը մենք ընկալում ենք օտար կայսրության «պատմաով»:

Սա իսկապես շատ խորը, տարողունակ, շատ նուրբ եւ բազմաշերտ թեմա է: Եվ այո, հայկական պետականությունը անշուշտ պետք է այդ թեման մշտապես ուսումնասիրի, հասկանա, ընկալի, տեղավորի իր անվտանգության միջավայրում, իր շուրջ ձեւավորվող աշխարհում: Այո, այստեղ չկան միարժեքություններ, մի ԲԱՑԱՌՈՒԹՅԱՄԲ՝ ցեղասպանությունը եղել է եւ այն իրականացրել է Օսմանյան Թուրքիայի կառավարությունը:

Երբ մենք թեման փորձում ենք ընկալել ու համեմել այդ հանգամանքը «հավասարեցնելով» արդեն մնացյալ պատչառահետեւանքային ուղեկցող հանգամանքներով, ապա, ներեցեք, ըստ էության ստանում ենք հետեւյալ մի պատկեր, երբ.

կարիքից դրդված՝ ավազակային հարձակում իրականացրած եւ դրա հետեւանքով մարդ սպանած անձի հանցագործության վերաբերյալ անենք հարցադրումներ, իսկ արդյո՞ք բավարար արդյունավետ սոցիալական քաղաքականություն է վարել պետությունը, արդյո՞ք հիմնավոր է եղել այն, որ գործատուն հեռացրել է այդ մարդուն աշխատանքից, արդյո՞ք այդ մարդու որեւէ հարեւան, բարեկամ, կամ փողոցում անծանոթ մի անցորդ բավարար ուշադրության են արժանացրել նրա հոգեբանական վիճակը, եւ այլն, եւ այլն: Եվ այդ ամենի վերջում ՄԵԾ ՀԱՐՑ կդառնա՝ իսկ արդյո՞ք մարդասպանը մեղավոր է, թե՞ իրականում նա տուժող է:

Հիմա, այն հարցադրումները, որ բարձրաձայնում է Նիկոլ Փաշինյանը, վերջում կարող են ստեղծել մի վիճակ, երբ արդեն կբարձրաձայնվի՝ իսկ արդյո՞ք Օսմանյան Թուրքիան ոչ թե ցեղասպանություն իրականացրած սուբյեկտ է, այլ հանգամանքների զոհ:

Մի փոքր ծայրահեղացնում եմ, բայց, համաձայնեք, որ ծայրահեղ է նաեւ այսօր իրավիճակը, երբ Հայաստանի հանրապետության վարչապետը կարող է բարձրաձայնել այդպիսի մտքեր:

ԿՐԿՆԵՄ, դրանցում կան անշուշտ շատ կարեւոր երանգներ, բայց այդ բոլոր երանգները, հարցերը, Հայաստանի հանրապետության բացարձակ լռության պայմաններում պետական աշխատանքի առարկա են՝ ուղեղային կենտրոնների, հետազոտական ինստիտուտների եւ այլնի հետ, որպես գիտական ուսումնասիրության առարկա, որից դուրս բերված «պրոդուկտը» պետք է լինի Հայաստանի ազգային անվտանգության ռազմավարության մշակման հումք:

Բայց, երբ այդ հարցերը բարձրաձայնում է երկրի քաղաքական իշխանությունը, դրանք ըստ էության դառնում են ցուցմունեք Հայաստանի, հայ ժողովրդի դեմ, «վկայություն» հօգուտ Թուրքիայի:

Եթե Նիկոլ Փաշինյանը ստիպված է գնալ այդպիսի ծայրահեղության, ապա նա պետք է գնա ոչ թե այդպիսի քայլի, այլ գնա վարչապետի պաշտոնից: Որովհետեւ, եթե նա ստիպված է անել դա եւ միայն այդ գնով կարող է լուծել կամ պետական, կամ անձնական հարցեր, ապա միեւնույն է՝ երկարաժամկետում դրա գինը դառնում է պետությունը:

Եթե Փաշինյանը ստիպված չէ անել դա, բայց՝ անում է, ապա այդ դեպքում արդեն առաջանում են բոլորովին այլ բնույթի եւ տրամաբանության հարցեր:

Կրկնեմ, խոսքն այն դեպքի համար է, երբ այդօրինակ խոսակցությունը հանրայնացվում է, ասել կուզի, վերածվում պաշտոնական դիրքորոշման, Հայաստանի քաղաքական դիրքորոշման, քաղաքական հայտարարության:

Այլապես, փակ ռեժիմում Փաշինյանը կարող է հնչեցնել ամենատարբեր հարցեր, քննարկել դրանք, բանավիճել, թեկուզ փորձել պաշտպանել իր մոտեցումները: Բայց, բարձրաձայնումը արդեն դրանց տալիս է բոլորովին այլ բնույթ, ինչի մասին խոսեցի ավելի վերեւում:

🔥👆 Ընդ որում, հարկ եմ համարում հատուկ շեշտել, որ վերը ներկայացրածս տեսակետն ու գնահատականը բացարձակկ չի նշանակում, որ Հայաստանը պետք է այսօր ներկայանա պահանջատիրության դիրքից, փորձի Թուրքիայի հանդեպ հռետորաբանությունը կառուցել հակառակ ծայրահեղության շեշտադրումներով:

Մի ծայրահեղությունից մյուսն ընկնելը վտանգավոր է հավասարապես, քանի որ ցանկացած բառ ու խոսք պետք է ապահովված լինի պետական կարողունակության համարժեք աստիճանով, հնչի բավարար, համարժեք աշխարհաքաղաքական միջավայրում:

Բայց, հենց ի՞նչն է կամա, թե ակամա, բայց վտանգավոր հետեւանքով անում Նիկոլ Փաշինյանը: Նա ստեղծում է մի իրավիճակ, որը լինելով ծայրահեղություն, որպես հակազդեցություն խթանելու է մյուս ծայրահեղությանը: Եվ ռացիոնալը, օպտիմալը դարձյալ մնալու է այդ երկու ծայրահեղությունների արանքում: Իսկ այդ դեպքում Հայաստանը որեւէ պարագայում չի կարող լինել սուբյեկտ, ընկալվել սուբյեկտ:

Որովհետեւ, սուբյեկտ լինելու համար, պետք է կարողանալ լինել ծայրահեղություններից դուրս: Կապ չունի, դու մեղմասացությա՞ն, թե ճոռոմաբանության ծայրահեղության դիրքում ես: Ինչ ծայրահեղության դիրքում էլ լինես, միեւնույն է՝ դդու օբյեկտի դիրքում ես, ոչ թե սուբյեկտի կարգավիճակի:

Այո, Հայաստանը պետք է հաշշվի առնի առկա իրողություններն ու Թուրքիայի հետ խոսակցության հարցում առաջնորդվի հնարավորություններով, այլ ոչ թե ցանկություններով:

Բայց, կրկնեմ, դա բոլորովին չի նշանակում ստեղծել հնարավորություններ Թուրքիայի համար՝ այն մեղադրանքից ազատվելու, որն իբրեւ քաղաքական եւ իրավական գործոն նրա գլխին կախված է անգամ նույնիսկ մեր կամքից էլ անկախ:

Մենք բնականաբար պետք է առավելագույնն անենք, որ մեր ցավը օգտագործելով, երրորդ կողմեր հարցեր չլուծեն Թուրքիայի հետ, իսկ մենք մնանք կոտրած տաշտակի առաջ: Մյուս կողմից սակայն, մենք չպետք է անենք բաներ, որոնք Թուրքիային են տալու այդ երրորդ կողմերի հետ իր հարցերը լուծելու հնարավորություն, բայց մենք դարձյալ մնալու ենք տաշտակի առաջ: Որովհետեւ, լուծելով հարցերը երրորդ կողմերի հետ, Թուրքիան միեւնույն է շրջվելու է մեր կողմ: Իսկ թե ինչ լուծումներ ունի Անկարան մեր կողմում՝ ռազմավարական իմաստով, թերեւս մեծ խելք պետք չէ հասկանալու համար:

🔥 👆 Այս թեմայի շրջանակում եւս մի քանի դիտարկում:

Կասկածից վեր է, որ Հայաստանը չպետք է դիրքավորվի Թուրքիայի՝ դեպի Կասպից ու Կենտրոնական Ասիա ճանապարհի «սեպի» կամ «պատնեշի» կարգավիճակում: Ինձ համար դա քննարկելի հարց չէ:

Քննարկելի հարց չէ այն պարզ պատճառով, որ Հայաստանը բացարձակապես չունի դրա հնարավորությունն ու ներուժը եւ ոչ մի առումով, ոչ միայն պաշտպանական: Հետեւաբար, այդպիսի դիրքավորման պարագայում Հայաստանը անխուսափելիորեն պետք է փնտրի իրապես խոշոր խնամակալ, այսպես ասած՝ «մեծ եղբայր»: Բայց, հարկ է արձանագրել, որ Հայաստանի «մեծ եղբայր» լինելու ցանկություն ունեցող չկա: Չկա տարբեր պատճառներով, բայց՝ չկա:

Չկա, ոչ թե որովհետեւ վատն են, դավաճան են ռուսները, իրանցիները, ամերիկացիները, եվրոպացիները կամ չինացիները, այլ որովհետեւ Թուրքիան նրանց համար ավելին է, քան «եղբայրը»՝ Թուրքիան նրանց համար գործընկեր է, եւ վրադիր՝ Ադրբեջանը:

Հետեւաբար, Հայաստանը նրանք կարող են դիտարկել ոչ թե «կրտսերի», այլ «մանրի» կարգավիճակով, ոչ թե «եղբոր», այլ «դրամի»՝ մանր դրամի, մանրադրամի կարգավիճակով: Բոլորը, բո-լո-րը: Եվ դա նրանից չէ, կրկնեմ, որ նրանք վատն են, այլ որովհետեւ այդպիսին են շահերը, այդպիսին է ուժերի հարաբերակցությունը: Նրանց պայմանավորվածության սուբյեկտը բազմապատիկ ավելի լինելու է Թուրքիան, քան Հայաստանը: Իսկ, թե հետո ինչպես վարվել Հայաստանի հետ, նրանք ունեն փափուկից մինչեւ կոշտ տեխնոլոգիաների հսկայական գործիքակազմ, երբ վերջում մեղավորը միշտ դուրս կգա Հայաստանը՝ Հայաստանում որեւէ մեկը, կոնկրետ անուններով ու ազգանուններով, ըստ հանրային խմբերի ճաշակի:

Սրանով հանդերձ, Հայաստանը նաեւ չպետք է ունենա պատրանք, թե Թուրքիայի համար ինքը կարող է լինել գործըներ: Այո, Հայաստանը պետք է ձգտի խոսել Թուրքիայի հետ, ունենալ ուղիղ խոսակցության միջավայր եւ մեխանիզմ, բայց Հայաստանը չի կարող իրեն թույլ տալ այդ հարցում երրորդ կողմերի դերակատարությունը եւ գործոնը անտեսելու «շքեղություն»:

Երրորդ կողմերի, ընդգծեմ՝ կողմերի, ոչ թե միայն մեկ կողմի, երրորդ կողմերի հանգամանքը Հայաստանին թույլ կտա որոշակիորեն հավասարակշռել այն տարբերությունը, որ կա իր եւ Թուրքիայի ուժերի միջեւ: Թեկուզ հարաբերականորեն հավասարակշռել, բայց դա գործոն է, որից հրաժարվելը կլինի անթույլատրելի շքեղություն:

Ընդ որում, «երրորդ կողմեր» ասելով պետք չէ հասկանալ միայն Ռուսաստան եւ Արեւմուտք: Մենք պետք է կարողանանք օգտագործել նաեւ արաբական աշխարհում եղած ներուժը: Ավելին, այստեղ կան շատ հետաքրքիր շերտեր ու ռեսուրսներ, նաեւ այսպես ասած կադրային՝ հմուտ, բանիմաց, բազմափորձ:

💥 Թբիլիսիում տեղի է ունեցել Վրաստանում ՀՀ դեսպանի հանդիպումը Վրաստանի ԱԳ նախարար Մակա Բոչորաշվիլու հետ: Նշվում է, որ գալիք շաբաթ Բոչորաշվիլին կայցելի Հայաստան:

Այդ առնչությամբ հիշեցնում եմ օրեր առաջ անդրադարձս Վրաստանի վարչաետ Կոբախիձեի Բաքու կատարած այցին, որից առաջ Բաքու էր մեկնել նաեւ Բոչորաշվիլին:

Նաեւ նշել էի այդ օրերին, որ իրադարձությունների զարգացումը թերեւս անհրաժեշտ է դարձնում հայ-վրացական կոմունիկացիան: Փաստացի, գալիք շաբաթ այցը այդ համատեքստում է:

Հայ-վրացական կոմունիկացիան միջավայրային առումով ըստ էության ստացել է օրակարգային քննարկման երկու առարկայական նորություն, խորքային նորություն: ԱՄՆ-ում նախագահ Տրամպի պաշտոնամուտ՝ դրանից բխող իրողություններով, եւ Մոսկվայում ռուս-իրանական ռազմավարական գործընկերության համապարփակ պայմանագրի ստորագրում:

Այստեղ Երեւանն ու Թբիլիսին ունեն քննարկելու շատ հարցեր: Հիշեցնեմ Վրաստանի վարչապետ Կոբախիձեի հայտարարությունը դեռեւս նախորդ տարեվերջին, երբ Վրաստանում հետընտրական լարված իրողությունների ֆոնն էր, եւ այդ ֆոնին էլ ԱՄՆ վարչակազմը որոշեց դադարեցնել Թբիլիսիի հետ ռազմավարական գործընկերության ռեժիմը:

Կոբախիձեն հայտարարեց, որ իրենք սպասում են Տրամպի պաշտոնամուտին եւ նրա հետ կքննարկեն բոլոր հարցերը: Այստեղ ուշագրավ է, որ, դեմոկրատական վարչակազմը Վրաստանի հետ խզեց այդ ռեժիմը, իսկ Հայաստանի հետ Տրամպի պաշտոնամուտից մեկ շաբաթ առաջ ստորագրեց հայտնի կանոնադրությունը՝ ռազմավարական գործընկերության հանձնաժողովների: Իսկ, ինչպես հայտնի է, մեր դեպքում էլ կա հարցը, թե Տրամպը ինչպես է վերաբերելու այդ փաստաթղթին: Հայաստանն ու Վրաստանը այդ առումով անկասկած կունենան քննարկելու ընդհանուր հետաքրքրություններ:

Ինչ վերաբերում է ռուս-իրանական համաձայնագրին, ապա այստեղ էլ Երեւանն ու Թբիլիսին ունեն դիտարկելու հանգամանքներ ու հեռանկարներ, հաշվի առնելով այն, որ պայմանագրում Կովկասը անմիջական հիշատակվող ռեգիոնների շարքում է, որպես Իրանի եւ Ռուսաստանի համատեղ ջանքի եւ հետաքրքրության գոտի:🇦🇲🇬🇪

💥 Ուկրաինայի նախագահ Զելենսկին հայտարարել է, որ Ուկրաինան պատրաստ է ադրբեջանական գազ մատակարարել Եվրոպա:

Ըստ նրա, այդ հարցը քննարկել է Դավոսում Իլհամ Ալիեւի հետ հանդիպմանը:

Ուկրաինայի տարածքով ադրբեջանական գազ կարող է մատակարարվել միայն Ռուսաստանի ցանկության դեպքում, որովհետեւ Ուկրաինա մտնելու համար, Ադրբեջանի գազը պետք է նախ մտնի Ռուսաստան, հասնի Սուջա, որը Կուրսկի մարզում է եւ գոնե առ այս պահը ուկրաինական վերահսկողության ներքո, որպեսզի հետո մուտք գործի Ուկրաինայի գազային ենթակառուցվածք:

Հետեւաբար հարց է առաջանում, թե արդյո՞ք Ռուսաստանը համաձայն է: ՌԴ փոխվարչապետ Նովակը նախորդ տարի հոկտեմբերին հայտարարել էր, որ չի քննարկվում ադրբեջանական գազը սվոփ տարբերակով դեպի Ուկրաինա ու Եվրոպա տարանցելու հարց: Ըստ նրա, չկան նաեւ այդպիսի առաջարկներ:

Ուկրաինայի տարածքով մինչեւ 2024 թվականի դեկտեմբերի 31-ը տարանցվում էր ռուսական գազը, պայմանագրի համաձայն: Պայմանագիրը լրացավ դեկտեմբերի 31-ին, իսկ Կիեւը հայտարարել էր, որ չի շարունակելու այն: Մինչ այդ Զելենսկին հայտարարել էր, որ պատրաստ են քննարկել այլ երկրի գազի տարբերակը:

Ինչպիսի՞ն է Ռուսաստանի դիրքորոշումը ադրբեջանական գազ տարանցելու Կիեւի պատրաստակամության մասին: Մոսկվան համաձա՞յն է:

Ըստ էության, թերեւս մեծ հավանականությամբ Ուկրաինայով կտարանցվի ռուսական գազը, պարզապես ադրբեջանականի անվան տակ: Այսպես ասած, թե գայլերը կուշտ կլինեն, թե ոչխարներն անվնաս:

Ընդ որում, շատ ուշագրավ է այն, որ Զելենսկին ադրբեջանական գազի մասին հայտարարությունն անում է այն ժամանակ, երբ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Տրամպը հայտարարում է, թե նավթի բարձր գինն է Ուկրաինայում պատերազմի շարունակության պատճառը եւ պատերազմը կանգնեցնելու համար պետք է նվազեցնել գինը:

Փաստացի, հայտարարելով, որ պատրաստ է տարանցել ադրբեջանական գազը, Զելենսկին դե ֆակտո հայտարարում է, որ պատրաստ է «աչք փակելով» շարունակել տարանցել ռուսական գազը:

Հետաքրքիր է՝ ինչու՞:

Կրկնեմ, որ դա իհարկե կարող է տեղի ունենալ միայն ու միայն ՌԴ համաձայնությամբ, այլ տարբերակ բացառում է պարզապես աշխարհագրությունը:

⚡️ Պատկերացնու՞մ եք, Նիկոլ Փաշինյանին հարց ուղղվի, թե պատրաստվու՞մ է նա արտահերթ ընտրության, ու հնչի պատասխան՝ այո, ես պատրաստվում եմ արտահերթ ընտրության:

Արտահերթ ընտրությունն արտահերթ է առաջին հերթին նրանով, որ դրա մասին չի հայտարարվում նախապես: Օրինակ, 2021 թվականի խորհրդարանի ընտրությունը արտահերթ համարելը կլինի ըստ էության խիստ պայմանական: Այն արտահերթ էր ֆորմալ առումով, իսկ դե ֆակտո՝ դա հերթական տրամաբանական ընտրություն էր, որովհետեւ նախորդից հետո արմատապես փոխվել էր իրավիճակ, եւ հետեւաբար չէր կարող իրադրությունը մնալ նախորդ ընտրությանը բնորոշ ստատուս-քվոյով:

Նույնը մեծ հաշվով վերաբերում է 2018-ի դեկտեմբերի ընտրությանը, որը եւս՝ ըստ էության նախապես հայտարարված արտահերթ էր:

Հետեւաբար, եթե մենք խոսում ենք իրապես արտահերթ ընտրության մասին, ապա այն չի կարող լինել վաղորոք հայտարարված: Այն պետք է հասունանա, պետք է ստեղծվի դրան բերող իրավիճակ, ընդ որում թե ներքին, թե արտաքին:

Կամ, կլինի այնպես, ինչպես 2018-ին եւ 2021-ին: Այսինքն, կլինեն այնպիսի փոփոխություններ, որոնք հետո արդեն կպահանջեն ֆորմալացում արտահերթ ընտրական պրոցեսի միջոցով ձեւավորվող նոր ստատուս-քվոյի տեսքով:

Վերադառնալով սկիզբ, խիստ միամիտ է մտածել, թե Նիկոլ Փաշինյանը որեւէ արտահերթի սցենար պատկերացնելու պարագայում հայտարարելու էր դրա մասին:

Դա չի նշանակում, որ նա թաքցնում է ինչ որ սցենար, բայց աներկբա գնալու է արտահերթի: Ամենեւին: Բայց, արտահերթի հնարավոր տարբերակի մասին դատել նրանով, թե՝ Փաշինյանը կպատասխանի այո կամ ոչ, կլինի շատ միամիտ:

Իսկ նրա նախընտրական ռեժիմն ակնհայտ է:

💥 Դավոսում ոչ միայն տեղի չունեցավ Փաշինյան-Ալիեւ հանդիպում, այլ գործնականում անգամ չշոշափվեց դրա հնարավորությունը: Նկատի ունեմ կազմակերպիչների մակարդակում խոսակցության բացակայությունը:

Դա նշանակու՞մ է, որ կա որոշակի հետաքրքրության անկում: Հնարավոր է, որովհետեւ հիմա տեղի են ունենում պրոցեսներ, որոնց համեմատությամբ Փաշինյան-Ալիեւ հանդիպումը ըստ էության շատ շատ փոքր հանգամանք է:

Դավոսում նրանք հանդիպել էին 2019 թվականին: Հանդիպումը տեւել էր գրեթե մեկուկես ժամ: Ընդ որում, դա Փաշինյան-Ալլիեւ կարծես թե երկրորդ հանդիպումն էր: Առաջինը եղել էր Դուշանբեում, 2018-ի սեպտեմբերին: Թեեւ այն ստացել էր «վերելակային դիվանագիտություն» անվանումը, բայց դա անշուշտ այլ բան չէր, քան ընդամենը տեղեկատվական իմաստ ունեցող շրջանառություն, որովհետեւ Դուշանբեում նրանց հանդիպումը եղել էր «ոչ վերելակում» եւ տեւել գրեթե մեկ ժամ:

Ի դեպ, այդ առումով թերեւս արժե հիշատակել հատկանշական այն հանգամանքը, որ Դուշանբեում այդ հանդիպումից մեկ օր առաջ Բաքու էր մեկնել Վլադիմիր Պուտինը: Դա հատկանշական է նրանով, որ Պուտինը մինչ այդ՝ սեպտեմմբերի սկզբին, Մոսկվայում հյուրընկալել էր Ալիեւին: Եվ այն, որ նա Դուշանբեում կայանալիք ԱՊՀ գագաթնաժողովի նախօրեին մեկնեց Բաքու, իսկ հետո այնտեղից մեկնեց Դուշանբե, իսկապես ուշադրության արժանի էր: Որովհետեւ, հնարավոր է, որ Պուտինի այցը պայմանավորված էր հենց Փաշինյան-Ալիեւ հանդիպման «նախապատրաստության» նկատառումով:

Վերադառնալով Դավոսում «չկայացած» հանդիպմանը: Ինչպես նշել եմ դեռ նախորդ տարեվերջից, Տրամպի պաշտոնամուտը նշանակելու է որոշակի փոփոխություններ աշխարհաքաղաքական այն մեծ սակարկության համատեքստում, որ ծավալվում է գերտերությունների միջեւ: Դա բնականաբար իր ազդեցությունն է թողնելու նաեւ հայ-ադրբեջանական պրոցեսի վրա, որը վերջին հատկապես երկու տարիներին ավելի շուտ գտնվում էր ԱՄՆ վարչակազմի ակտիվության եւ նախաձեռնողականության ազդեցության ներքո:

Ու, քանի որ տեղի է ունենում վարչակազմի փոփոխություն, ընդ որում մոտեցումների շատ էական փոփոխություններով, ապա հայ-ադրբեջանական գործընթացը ներկայումս պայմանական իմաստով հայտնվում է «անցումային փուլում»: Նաեւ այստեղ է, որ իրավիճակը ստանում է ռիսկայնության բավականին բարձր աստիճան:

🔥 Հայերի ցեղասպանության ճանաչման ամենից ուժգին, թույլ տվեք ասել՝ տպավորիչ քաղաքական ակտերը կայացրել է Ֆրանսիան:

Ֆրանսիայում քննարկվեց անգամ ժխտման համար քրեական պատասխանատվություն սահմանելու հարցը, օրենքն ընդունվեց խորհրդարանում, բայց այն հակասահմանադրական ճանաչեց Սահմանադրական դատարանը, համարելով, որ դա սահմանափակում է խոսքի ազատությունը: Ընդ որում, այդտեղ թերեւս կար ակնառու խտրականություն, որովհետեւ, Ֆրանսիայում կարծես թե շատ վաղուց գործում է Հոլոքոսթի ժխտման համար քրեական պատասխանատվության օրենք:

Ինչպե՞ս կարող է իրավական առումով մեկի ժխտումը լինել քրեորեն հետապնդելի, մյուսինը՝ ոչ:

Ի դեպ, այդ առնչությամբ, երբ Ֆրանսիայում քննարկվում էր հայերի ցեղասպանության ժխտման համար քրեական պատասխանատվության մասին օրենքի նախագիծը, Փարիզում առիթ եմ ունեցել այդ թեմայով զրուցել մարսելցի պատգամավոր Վալերի Բուայեի հետ եւ կարծիք հայտնել, որ օրենքը Ֆրանսիայում այդուհանդերձ չի դառնա կիրառելի:

Ես իհարկե կարծում էի, որ այն չի ընդունվի խորհրդարանի վերին պալատում, բայց փաստացի կասեցումը կամ արգելակումը տեղի ունեցավ Սահմանադրական դատարանում:

Այդուհանդերձ, կրկնեմ, ցեղասպանության ճանաչման հարցում Ֆրանսիայի դիրքորոշումը անկասկած եղել է բավականին ընդգծված ու առանձնահատուկ: Իհարկե, գուցե ավելորդ է նույնիսկ ասել, որ բուն մոտիվը Ֆրանսիայի աշխարհաքաղաքական ռազմավարությունն է, Թուրքիայի հետ էքզիստենցիալ մրցակցության հանգամանքը, որը գուցե ածանցվել է ֆրանս-բրիտանական մրցակցությունից: Չխորանանք շերտերի մեջ, դրանք բնականաբար շատ են:

Ես իհարկե հարյուրամյա պատմական իրադարձությունների գիտակ չեմ, բայց, ինձ հետաքրքիր է, Ռուսաստանին՝ մեզ թուրքերի հետ թշնամացնելու հարցում, դրա համար ցեղասպանության խնդիրը «շահարկելու» համար մեղադրանքների հեղինակները ի՞նչ են մտածում Ֆրանսիայի մասին:

Բայց, խոսքս ամենեւին այն մասին չէ, թե՝ Ռուսաստանին մեղադրելու պարագայում, բա ինչու՞ նույնը չեք ասում Ֆրանսիայի մասին:

Ըստ իս, պարզապես անմտություն է գերտերություններին որեւէ կերպ ուղղակկի, թե անուղղակի մեղադրել այդ հարցը իրենց աշխարհաքաղաքական շահերին ծառայեցնելու համար: Անմտություն է երկու պատճառով.

ա) կա ցեղասպանության փաստ: Ցեղասպանությունը մարդկության դեմ հանցագործություն է, միջազգային ոճրագործություն: Եթե որեւէ մեկը այդ հանգամանքը շահարկում է, խաղարկում իր նպատակների համար, իհարկե ցանկալի չէ, բայց այդ հանգամանքը բացարձակապես չի կարող հավակնել լինել որեւէ «բացատրություն», որն ուղղակի, թե անուղղակի ձեւով կասկածի տակ կարող է դնել ոճրագործության փաստը եւ այն ճանաչելու եւ դատապարտելու անհրաժեշտությունը:

բ) մենք որեւէ կերպ չունենք ազդեցություն որեւէ աշխարհաքաղաքական կենտրոնի հանդեպ, հետեւաբար, մենք չենք կարող նրանց ստիպել հրաժարվել ցեղասպանության հարցը Թուրքիայի դեմ խաղարկելու իրենց քաղաքականությունից, եթե նրանք անհրաժեշտ համարեն այդպիսի քաղաքականություն: Հետեւաբար, ոչ միայն չկա որեւէ իմաստ՝ հրապարակավ քննարկման, խոսույթի առարկա դարձնել մի բան, որի վրա մենք չունենք ազդեցություն, այլեւ՝ այդ հանգամանքը պարունակում է ընդամենը այդ մեծ խաղում ավելի մանրանալու, քան ամրանալու հեռանկար:

Ինչ նկատի ունեմ, ավելի մանրանալ ասելով: Այն, որ մեր այդ խոսույթը կամ քննարկումները կարող է ընդամենը օգտագործել Թուրքիան, այդ մեծ խաղի համար: Եթե մենք մտածում են, թե այդ կերպ մենք կարող ենք Թուրքիային տրամադրել Հայաստանի հանդեպ բարյացկամության, ապա այդտեղ էլ թերեւս սխալվում ենք չարաչար:

Թուրքիայի վերաբերմունքը մեր հանդեպ բացարձակապես էմոցիոնալ տիրույթում չէ: Այյն բացարձակապես պայմանավորված չէ նրանով՝ մենք կհիշե՞նք ցեղասպանություն, թե՞ ոչ, կհիշե՞նք Սեւր, Արեւմտյան Հայաստան, թե՞ ոչ: Ներեցեք, բայց այդօրինակ չափումները, ըստ իս, պարզապես միամտություն կամ մոլորություն են:

Մեր հանդեպ Թուրքիայի քաղաքականությունը չափվում է իր ռազմավարական նպատակադրումներով ու խնդիրներով: Այո, նա կարող է առիթ դարձնել մեր որեւէ հիշատակում: Բայց այն դեպքում, երբ նրան պետք է այդպիսի առիթ: Եթե կա «պետք»-ի ռազմավարական որոշում, ապա առիթ կստեղծի հենց ինքն էլ, եթե նույնիսկ մենք չտանք այդ առիթը: Իսկ գործիքներ ունի շատ:

Չի նշանակում իհարկե, թե կապ չունի մեր հռետորաբանությունը: Բայց, այդ առնչությամբ բերեմ Ասադի օրինակը, Էրդողանի հետ նրա ջերմ, ընտանեկան հարաբերության օրինակը: Երբ Թուրքիայի մոտ ձեւավորվեց «պետք»-ի ժամանակային ու տարածական մոտիվն ու հնարավորությունը, ժամանակի ջերմությունը որեւէ կերպ չփրկեց Ասադին: 👇

👆👆 Ըստ այդմ, մենք իհարկե պետք է կարողանանք «դուրս գալ» Թուրքիայի հետ ուղիղ խոսակցության ռեժիմի, որպեսզի մեզ վերաբերող հարցերում Անկարայի հետ խոսեն ոչ միայն երրորդ կողմեր՝ նրանք միեւնույն է խոսելու են, ուզենք մենք, թե ոչ, այլ խոսելու հնարավորություն ունենանք նաեւ մենք:

Եվ հետեւաբար, այդ նկատառումից ելնելով, մենք անշուշտ ունենք թերեւս Թուրքիայի հանդեպ մեր պաշտոնական հռետորաբանության մեջ հավասարակշռություն ապահովելու, հարկ եղած դեպքում՝ կառավարելի լռություն պահպանելու հմտության անհրաժեշտություն:

Բայց, մտածել, թե ցեղասպաննության թեմայով «անկառավարելի խոսույթով» հնարավոր է արդյունավետ կառավարել Թուրքիայից բխող մարտահրավերները եւ ռիսկերը, ըստ իս, մոլորություն, միամտություն կամ թյուրընկալում է, եթե դիտավորություն չէ:

💥 Լուկաշենկոն, որ պատրաստվում է նախագահի պաշտոնում վերարտադրության՝ նախագահի ընտրություն միջոցառումն այսօր է, հայտարարել է, որ ինքն ու Պուտինն ապշած էին, որ Փաշինյանը Արցախը ճանաչել է Ադրբեջանի մաս:

«Զանգեցի Պուտինին, ասացի՝ լսեցի՞ր ինչ է ասել: Պատասխանեց՝ լսեցի, բայց ո՞վ էր նրա լեզվից քաշում, որ նման բան ասի: Ես հարցրի՝ դո՞ւ ես դրդել, որ նման բան ասի: Պատասխանեց՝ ո՛չ, առհասարակ չեմ միջամտել, զարմացած եմ: Փաստացի Փաշինյանն ինքն է հրաժարվել Լեռնային Ղարաբաղից՝ չնայած այդ պահին Իլհամը պատրաստ էր համաձայնել, որ այդ տարածքում Հայաստանը լուրջ ազդեցություն է ունենալու: Բայց հետո այդպիսի նվեր եղավ, և ո՞վ չէր օգտվի դրանից», հայտարարել է Լուկաշենկոն:

Սա մեզ համար ցավագին թեմա է: Լուկաշենկոյին դիտարկել որպես ճշմարտության ակունք, անշուշտ կլինի հիմարություն: Սա իհարկե ոչ միայն Լուկաշենկոյի, այլ ցանկացած իշխանության մասին, այդ թվում սեփական իշխանության:

Լուկաշենկոյի հայտարարության մեջ, օրինակ, ուշադրության է արժանի այն, որ նա զանգում է Պուտինին եւ ասում՝ «դու՞ ես դրդել»: Այսինքն, նրա մտքով առնվազն անցնում է, որ Փաշինյանը դա գուցե արել է Պուտինի դրդմամբ: Հետեւաբար, նա կարող էր պատկերացնել Պուտինի հնարավոր մոտիվ:

Մյուս կողմից, անկասկած է, որ, եթե Հայաստանը հայտարարում է Արցախը Ադրբեջանի մաս, ապա բնական է, որ այդ պահից հիմնավորապես փոխվում է կոնֆլիկտի միջազգային միջավայրը, ինչն էլ ըստ էության տեղի ունեցավ: Հայաստանը անցնող երկու-երեք տասնամյակում պարբերաբար է հայտարարել, որ ճանաչում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջությունը, բայց, մի բան է հայտարարել դա, չխոսելով այդ ամբողջության կազմում Արցախը ճանաչելու մասին, եւ բոլորովին այլ է, երբ հայտարարում ես Արցախն Ադրբեջանի կազմ:

Միեւնույն ժամանակ, կարեւոր է ժամանակագրությունը: Օգոստոսի 31-ին Բրյուսելում տեղի է ունենում Եվրոպական խորհրդի նախագահ Միշելի հովանու ներքո Փաշինյան-Ալիեւ հանդիպումը:

շարունակությունը…👇

💥 սկիզբ...

Այդ հանդիպումից հետո Երեւանը տարածեց հաղորդագրություն. «Քննարկվել են գերիների ազատ արձակմանը և անհետ կորածների ճակատագրի պարզաբանմանը, սահմանազատմանը և սահմանային անվտանգությանը, տարածաշրջանային ապաշրջափակմանը, Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերությունների կարգավորմանը, Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրին վերաբերող հարցեր:

Պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել ԱԳ նախարարների մակարդակով շարունակել առարկայական բանակցությունները խաղաղության պայմանագրի նախագծի մշակման շուրջ: ԱԳ նախարարների հանդիպումը տեղի կունենա մեկ ամսվա ընթացքում: Սահմանազատման և սահմանային անվտանգության հարցերի հանձնաժողովի հաջորդ հանդիպումը տեղի կունենա Բրյուսելում՝ նոյեմբերին: Առաջնորդների ֆորմատով հաջորդ հանդիպումը տեղի կունենա նոյեմբերին»:

Ուշադրություն, ոչ մի խոսք հոկտեմբերին Պրահայում հնարավոր հանդիպման մասին: Օգոստոսի 31-ին Բրյուսելում պայմանավորվում են նոյեմբերին հանդիպելու մասին:

Եվ ահա, երկու շաբաթ անց տեղի է ունենում Ադրբեջանի ագրեսիան Ջերմուկի ուղղությամբ: Բրյուսելում այդ հանդիպումից հետո ագրեսիան Ջերմուկի ուղղությամբ: Նկատենք, Բրյուսելին հաջորդած Հայաստանի կառավարության տարածած հաղորդագրության մեջ նշվում է «Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիր» ձեւակերպումը:

Սակայն, հավաստի աղբյուրը փոխանցում է, ինչի մասին ես խոսել եմ բազմիցս, որ Բրյուսելի այդ հանդիպմանը նախորդող ժամերին Երեւանին է փոխանցվել «ռեինտեգրացիայի» գաղափարն օրակարգ բերելու փաստաթուղթ, որը չի ընդունվել:

Երկու շաբաթ անց Ջերմուկի ագրեսիա, որից երեք շաբաթ անց քառակողմ հանդիպումն է կայանում Պրահայում՝ Մակրոն-Միշել-Փաշինյան-Ալիեւ: Դրա արդյունքում տարածվում է հետեւյալ հայտարարությունը՝

«Հայաստանն ու Ադրբեջանը հաստատեցին իրենց հանձնառությունը ՄԱԿ-ի կանոնադրությանը և 1991թ. Ալմա-Աթայի Հռչակագրին, որոնց միջոցով երկու կողմերն էլ ճանաչում են միմյանց տարածքային ամբողջականությունն ու ինքնիշխանությունը: Նրանք հաստատեցին, որ դա հիմք կհանդիսանա սահմանազատման հարցերով հանձնաժողովների աշխատանքների համար, և որ այդ հանձնաժողովների հաջորդ նիստը կկայանա Բրյուսելում, մինչև հոկտեմբերի վերջ:
Հայաստանն իր համաձայնությունը հայտնեց՝ աջակցելու ԵՄ քաղաքացիական առաքելությանը Ադրբեջանի հետ սահմանի երկայնքով: Ադրբեջանը համաձայնեց համագործակցել նշյալ առաքելության հետ այնքանով, որքանով որ առնչություն կունենա: Առաքելությունն իր աշխատանքները կսկսի հոկտեմբերին, առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով: Առաքելության նպատակը կլինի վստահության կառուցումը, և իր զեկույցների միջոցով, սահմանային հանձնաժողովներին աջակցելը»:

Նկատեմ, որ առ այսօր Երեւանի հռետորաբանության մեջ օգտագործվում է՝ «մենք ակնկալում ենք, որ Ադրբեջանն էլ կճանաչի Հայաստանի տարածքային ամբողջությունը» արտահայտությունը:: Այսինքն, փաստացի, Ադրբեջանը ստանալով Հայաստանի ճանաչումը Արցախի մասով, առ այսօր չի արել փոխադարձ ճանաչում: Փոխարենը, Իլհամ Ալիեւը տարեվերջին ընդունելով Շարլ Միշելին, որը ավարտում էր իր պաշտոնավարումը, հայտարարել է, որ հայ-ադրբեջանական բանակցային օրակարգի կարեւոր պայմանավորվածությունները եղել են Միշելի նախաձեռնած բրյուսելյան գործընթացում:

Պրահայում քառակողմ հանդիպումից առաջ տեղի ունեցավ նաեւ Փաշինյան-Էրդողան հանդիպում:

Պրահայի այդ հանդիպումից հետո Հայաստանի վարչապետը հոկտեմբերի 7-ին մեկնում է Ռուսաստանի Դաշնություն, որտեղ մասնակցում է ԱՊՀ գագաթնաժողովին: Պուտին-Փաշինյան երկկողմ հանդիպում տեղի չի ունենում:

🔴🔴🔴 Մի հարց մեզանում թերեւս չդիտարկվեց:

Ինչու՞ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ սահմանազատման ու սահմանագծման հանձնաժողովների կանոնադրությունը, որ ստորագրվեց 2024 թվականի օգոստոսի 30-ին, Հայաստանում անցավ ներպետական վավերացման գործընթաց՝ կառավարության նիստում հավանություն, ՍԴ հավանություն, ԱԺ հանձնաժողովի հավանություն, ԱԺ լիագումար նիստի հավանություն եւ նախագահի ստորագրություն, իսկ հայ-ամերիկյան ռազմավարական գործընկերության հանձննաժողովների կանոնադրությունը՝ որ ստորագրվեց 2025-ի հունվարի 14-ին, կարծես թե չի անցնելու այդպիսի վավերացում:

Ի դեպ, հիշեցնեմ, որ սահմանազատման եւ սահմանագծման հանձնաժողովների կանոնադրությունը ներպետական վավերացման այն պրոցեդուրան չի անցել, ինչը Հայաստանում:

Ադրբեջանում այդ կանոնադրությունը ստորագրվելուց հետո մմիայն ենթարկվել է նախագահի ստորագրության: Այլ կերպ ասած, Բաքուն այդ փաստաթղթին տվել է նվազ իրավա-քաղաքական կարեւորություն եւ համարել է, որ այն ներպետական վավերացման գործընթացի ենթակա փաստաթուղթ չէ:

Հիշեցնեմ, որ Երեւանը ներպետական վավերացման գործընթացը ավարտել է 2024 թվականի հոկտեմբերի 24-ին: 24-ի առավոտյան է եղել տեղեկություն, որ նախագահը ստորագրել է ԱԺ վավերացրած կանոնադրությունը: Ընդ որում, այդ տեղեկությունը փաստորեն նախորդեց Կազանում Փաշինյան-Ալիեւ հանդիպմանը: Հանդիպումից հետո՝ հոկտեմբերի 25-ին տեղեկություն եղավ, որ ստարգրել է նաեւ Իլհամ Ալիեւը: Բայց, կրկնեմ, Ադրբեջանում այն չի անցել ներպետական վավերացում, այլ եղել է ընդամենը նախագահի ստորագրություն:

Ընդ որում, ուշադրության է արժանի թերեւս այն, որ համաձայն ՀՀ օրենքի, ներպետական վավերացման է ենթակա այն միջազգային պայմանագրերը՝

1) որոնք վերաբերում են մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքներին և ազատություններին, ինչպես նաև պարտականություններին.

2) որոնք ունեն քաղաքական կամ ռազմական բնույթ.

3) որոնք նախատեսում են Հայաստանի Հանրապետության անդամակցություն միջազգային կազմակերպությանը.

4) որոնք Հայաստանի Հանրապետության համար նախատեսում են ֆինանսական կամ գույքային պարտավորություններ.
5) որոնց կիրառումը նախատեսում է օրենքի փոփոխություն կամ նոր օրենքի ընդունում, կամ որոնք պարունակում են օրենքին հակասող նորմեր.

6) որոնք ուղղակիորեն նախատեսում են վավերացում.

7) որոնք պարունակում են օրենքի կարգավորմանը ենթակա հարցեր:

💥 Գործնականում, մեծ հաշվով, Լուկաշենկոն դարձյալ հասավ Հայաստանի վարչապետին օժանդակության, ներքին դաշտում հանրային տրամադրվածության եւ տեղեկատվական բավականին անբարենպաստ ֆոնին:

Ինչպես առիթ եմ ունեցել նկարագրելու որոշ ժամանակ առաջ, Լուկաշենկոն թերեւս Հայաստանի վարչապետի PR արտահաստիքային թեկնածու է:

Ակնառու է, որ Լուկաշենկոն մեզանում այնքան վարկաբեկված եւ հակակրանք առաջացնող կերպար է, անգամ այսպես ասենք «ոչ հակառուսական» տրամաբանության դաշտի զգալի մասում, որ նրա հայտարարությունները Փաշինյանի հասցեին ուղղակի, թե անուղղակի ունեն ավելի շատ հենց հակառակ էֆեկտ:

Չգիտեմ, Լուկաշենկոյին դա հետաքրքրու՞մ է, թե՞ ոչ՝ ինքն ունի իր խնդիրներն ու մղումները:

Բայց կա հետաքրքիր մի «օրինաչափություն»՝ նրա հայտարարությունները Փաշինյանի հասցեին, «ուշ ուշշ են գալիս, բայց ոչ ուշացած, գալիս են նրանք «ճիշտ ժամանակին»», ինչպես կասեր դասականը:

⚡️ Ասվում է՝ Տրամպը չեղարկեց Իսրայելին ծանր ռումբերի մատակարարման արգելքը, որ սահմանել էր Բայդենի վարչակազմը:

Ի՞նչ էր ասում Ջո Բայդենը, երբ պաշտոնը թողնելուց մի քանի օր առաջ ազդարարում էր Իսրայելի եւ ՀԱՄԱՍ-ի միջեւ հրադադարի համաձայնության մասին:

Երբ նրան հարցնում էին, թե այդ հրադադարի համաձայնությունը ու՞մ վաստակի արդյունք է՝ ի՞ր հեռացող վարչակազմի, թե՞ եկող՝ Տրամպի, նա պատասխանել էր, որ երկու թիմերը աշխատել են գործակցված:

Իսկ արդյո՞ք ծանր ռումբերի մատակարարման արգելքի չեղարկումը այդ գործակցված աշխատանքի, եւ Իսրայել-ՀԱՄԱՍ հրադադարի համաձայնության մաս չէ, ընդ որում՝ որպես «մխիթարություն» Իսրայելին: Որովհետեւ Թել Ավիվում խիստ բացասաբար է ընդունվել համաձայնությունը ՀԱՄԱՍ-ի հետ:

💥 Հայաստանում է Ֆրանսիայի Հանրապետության Եվրոպայի և արտաքին գործերի նախարարության Մայրցամաքային Եվրոպայի վարչության պետ Բրիս Ռոքֆոյը: Նա այսօր հանդիպել է օրինակ Հայաստանի ԱԽ քարտուղարին:

Բրիս Ռոքֆոյը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ֆրանսիացի համանախագահն է, թեեւ ներկայումս թե ԱՄՆ, թե Ֆրանսիան, թե Ռուսաստանը իրենց համանախագահներին տվել են այլ պաշտոնեական կարգավիճակ եւ այլեւս չեն գործածում համանախագահ ձեւակերպումը:

Ռոքֆոյի այցը թերեւս պայմանավորված է գերազանցապես հայ-ադրբեջանական, այլ ոչ թե հայ-ֆրանսիական երկկողմ թեմատիկայով:

Այստեղ ուշագրավ է մի բան: Ֆրանսիայի ԱԳ նախարարը երկու օր առաջ դատապարտել էր Ֆրանսիայի անդրծովյան տարածքներում Ադրբեջանի հրահրումները՝ այսպես ասած անկախական կամ ապագաղութատիրական շարժումների մասով, եւ պահանջել է դադարեցնել դրանք: Տարեսկզբին թեմային անդրադարձել էր նաեւ Մակրոնը, հայտարարելով, որ Ադրբեջանը Ֆրանսիայի անդրծովյան տարածքներում իրականացնում է միջամտություն:

Ինչպես օրեր առաջ նշել եմ հարցազրույցում, մեղմ ասած տարակուսելի է, երբ ՄԱԿ ԱԽ անդամ պետությունը, միջուկային տերություններից մեկը Ադրբեջանին մեղադրում է իր տարածքներն ապակայունացնելու համար: Տվյալ պարագայում հարցն այն չէ, որ Ադրբեջանը դա չի անում: Հակառակը, խնդիրն այն է, որ Բաքուն դա անում է, ընդ որում գործնականում դե ֆակտո անթաքույց, իսկ Ֆրանսիան ըստ էության ահեմանայն դեպս առայժմ անկարող է ստիպել Ադրբեջանին դադարեցնել այդ ապակայունացման փորձերը:

Ավելին, Նոր Կալեդոնիայում օրերս Բաքվի ակնհայտ աջակցությամբ եւ հովանավորությամբ տեղի է ունեցել ապագաղութատիրական համաժողով՝ Ֆրանսիայի անդրծովյան տարածքների «անկախական կազմակերպությունների» մասնակցությամբ, իսկ մի քանի օր առաջ էլ Ադրբեջանը՝ այսպես ասած Բաքվի նախաձեռնող խումբը գործակցության պայմանագիր էր կնքել Ֆրանսիայի մեկ այլ անդրծովյան տարածքի՝ Ռեյունոն կղզու «անկախական» կազմակերպություններից մեկի հետ:

Ֆրանսիայի նախկին վարչապետ Գաբրիել Աթալը օրերս հայտարարել է, որ Ադրբեջանին պետք է պատժել:

Ֆրանսիան կարո՞ղ է անել դա, ինչպե՞ս: Ահա այս պատկերի ֆոնին է, որ Ֆրանսիայի դիվանագետ, Մինսկի խմբի համանախագահ Ռոքֆոյի այցը Հայաստան պատկերանում է որոշակի հարցադրումների ներքո: Ֆրանսիան ինչ որ ակնկալի՞ք ունի այդ հարցում Հայաստանից:

Սա, կրկնեմ, հարցադրում է, ելնելով վերը նկարագրածս պատկերից եւ դրա «թարմ ֆոնին» ֆրանսիացի դիվանագետի, ընդ որում հայ-ադրբեջանական թեմատիկային քաջածանոթ դիվանագետի Հայաստան այցի հանգամանքից:

Եթե այդուհանդերձ կա այդպիսի հանգամանք կամ մտադրություն, ակնկալիք, ապա Երեւանը, կարծում եմ, որեւէ կերպ չպետք է տուրք տա դրան:

Հայ-ֆրանսիական գործակցությունը, բարեկամությունը, երկկողմ հարաբերությունը շատ կարեւոր ու ողջունելի է, անհրաժեշտ: Բայց, Հայաստանը չպետք է ներգրավվի որեւէ ուղիղ «պատժիչ» ակնկալիքի դաշտ, լինի դա Ֆրանսիայի համար, թե որեւէ այլ երկրի: 🇦🇲🇫🇷

🔴 Փաշինյանն ու Պուտինը հեռախոսազրույց են ունեցել հունվարի 17-ին: Ընդ որում, դա այն օրն էր, երբ Պուտինն ընդունելու էր Իրանի նախագահին եւ ստորագրվելու էր ռազմավարական գործընկերության համապարփակ պայմանագիրը:

Եթե ռուսական կողմն այդ օրը համաձայնում է հեռախոսազանգ ընդունել Երեւանից, ապա դա առնվազն նշանակում է, որ քննարկումը եղել է ինչ որ առարկայական թեմայի շուրջ:

Ինչու՞ եմ ասում սա, կամ հիշեցնում սա: Մարդիկ ասում են, թե Պուտինը Լուկաշենկոի միջոցով բան է հասկացնում Փաշինյանին: Պուտինը Փաշինյանին հասկացնելու բան կունենա՞, ունի՞: Գուցե, հնարավոր է, ես չգիտեմ:

Բայց, Պուտինը Փաշինյանին ինչ որ բան հասկացնելու այլ տարբերակ չունի՞, քան Լուկաշենկոյի հայտարարությունները, այն էլ հրապարակային հայտարարությունները: Սա իհարկե հարցի մի կողմն է:

Մյուս կողմն այն է, որ կամա, թե ակամա, հանրության մեջ սնուցվում է այն մտայնությունը, որ Փաշինյանը կորցրել է Պուտինի «հովանին»: Ո՞րն է այդ հավաստիացումների իմաստը: Այն, որ հանրությունը այդպես կոգեւորվի եւ դուրս կգա Փաշինյանի դեմ ավելի ակտի՞վ: Այսինքն, Պուտինի «հովանին» (տես՝ Բայդենի հովանին, Տրամպի հովանին, Էրդողանի հովանին, Ցզինպինի հովանին, Մակրոնի հովանին, չգիտեմ ում հովանին) Հայաստանում դարձվում է հանրային ոգու «չափորոշի՞չ»՝ եթե հովանին կա, ուրեմն հույս չկա, եթե հովանին չկա, ուրեմն հույս կա՞:

Անկասկած է, որ արտաքին ազդեցությունը Հայաստանի ներքին կյանքի վրա, այդ թվում եւ հատկապես իշխանության ձեւավորման գործընթացների վրա, շատ մեծ է, առավել եւս վերջին տարիներին: Եվ իհարկե, նրանք, ովքեր զբաղված են քաղաքականությամբ, չեն կարող հաշվի չառնել դա: Դա օբյեկտիվ է, դուր գա, թե ոչ, ուզենք, թե ոչ:

Բայց, հանրային մտածողության առումով պետք է ձեւավորել այդ ազդեցությունից դուրս չափանիշներ, ու հանրությանը ոգեւորել արվող առաջարկներով, դրանց ներառականությամբ, առարկայականությամբ, ոգեւորել սեփական քաղաքական հաջողությունների թեկուզ փոքր պատմություններով:

Ի վերջո, այդպես պետք է կերտվի սուբյեկտային հանրությունը, որը շատ թե քիչ կհավասարակշռի արտաքին ազդեցության աստիճանը: